Türkçenin rüzgar ilahı: Yaşar Kemal 98 yaşında

EsraBetül

Member
Usta kalem, Türk edebiyatının çınarı Yaşar Kemal, 98 yıl evvel bugün doğdu. Romancı, senaryo, hikaye muharriri ve aktivist Yaşar Kemal; Türk edebiyatına 26 roman, 11 deneme, 9 röportaj, 2 hikaye ve şiir alanında bir yapıtı miras bıraktı.

Yapıtlarıyla hem kendi devrini tıpkı vakitte kendinden daha sonra gelen edebiyatçıları etkiledi. Türkçenin kullanmasına farklı bir ehemmiyet verdi, bilhassa ‘İnce Memed’ romanıyla unutulmazlar ortasına girdi. Anadolu insanını en güzel anlatan öykücülerden Necati Güngör’ün deyişiyle ‘Türkçenin rüzgar tanrısı’ Yaşar Kemal, 98. yaş gününde edebiyatseverler tarafınca anılıyor.

YAŞAR KEMAL KİMDİR?

Gerçek ismi Kemal Sadık Gökçeli olan Yaşar Kemal, Nigar Hanım ile çiftçi Sadık Efendi’nin oğlu olarak, Adana hudutları içerisindeki Osmaniye’de 6 Ekim 1923’te dünyaya geldi. Muharririn doğum günü, Behçet Necatigil tarafınca yazılan Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü’nde 1922; Tuba Tarcar Çandar tarafınca hazırlanan Yaşar Kemal Fotobiyografi’sinde Ocak 1923 olarak belirtilir. Doğum tarihinin nüfus cüzdanında 1926 yazdığını söyleyen Yaşar Kemal ise nüfus cüzdanını ilkokulu bitirdikten daha sonra aldığını, kendi hesaplarına bakılırsa doğum tarihinin 1923 olduğunu söz eder. Yaşar Kemal’in Van-Ercişli olan ailesi, 1. Dünya Savaşı senelerında sırasıyla Diyarbakır, Urfa ve Antep’e gitti, son olarak da Adana’ya yerleşti.


12 YAŞINA KADAR KEKEME KONUŞTU

Üç buçuk yaşlarında iken bir kurban kısmı sırasında, halasının kocasının elindeki bıçağın kayarak gözüne saplanması kararı sağ gözünü kaybetti. Dört buçuk yaşındayken, babası mescitte namaz kıldığı sırada, Van’dan göç ederken vefattan kurtarıp besleyip büyüttüğü ve evlat edindiği Yusuf isimli çocuk tarafınca öldürüldü. Bu hadiseden daha sonra 12 yaşına kadar kekemeliğe tutuldu. Küçük yaşta tabiata, insanlara ve topluma karşı ilgi duyarak yapıtlarının temelini oluşturdu. Kendi anlatımına bakılırsa bir Türkmen köyünde tek Kürt ailenin çocuğu olarak doğup büyüyen Yaşar Kemal, konutta Kürtçe, köyde ise Türkçe konuşurdu.

Babasının öldürülmesinden daha sonra annesi Nigâr Hanım, müellifin amcası Tahir Efendi ile evlendi. 8 yaşındayken köye gelen çerçinin köy bayanlarının borcunu bir deftere yazdığını gördü ve yazılanın yazı olduğunu öğrendi. Dokuz yaşındayken Adana’nın Burhanlı köyündeki ilkokula giderek üç ayda okuma ve yazmayı öğrendi. Ortaokul ikinci sınıftayken imtihanla Türk Maarif Cemiyeti’nde yatılı olarak okumaya başladı ama üç ayı bulan devamsızlığından ötürü yatılı okuma hakkını kaybetti. Son sınıftayken okuldan tasdikname ile ayrılarak çeşitli işlerde çalıştı. Kuzucuoğlu Pamuk Üretme Çiftliği’nde ırgat kâtipliği (1941), Adana Halkevi Ramazanoğlu kitaplığında memurluk (1942), Zirai Uğraş’ta ırgatbaşlığı, sonrasındasında Kadirli’nin Bahçe köyünde öğretmen vekilliği (1941-42), pamuk tarlalarında, batozlarda ırgatlık, traktör şoförlüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük yaptı.


BİRİNCİ ŞİİRİ 1939’DA, BİRİNCİ KİTABI 1943’TE

Ortaokuldan ayrıldıktan daha sonra folklor derlemelerine başladı. 16 yaşındayken 1939’da birinci şiiri “Seyhan”ı Görüşler isimli Adana halkevleri mecmuasında yayımladı. 1940-1941 yılları içinde Çukurova’dan ile Toroslardan derlediği ağıtları içeren birinci kitabı olan Ağıtlar, Adana Halkevi tarafınca 1943 yılında yayımladı.

1944 yılında birinci kıssası Pis Öykü’yü yayımladı. Bunu, Kayseri’de askerlik yaparken yazmıştı. 1940’larda Adana’da çıkan Çığ mecmuası etrafında Pertev Naili Boratav, Nurullah Ataç, Güzin Dino üzere isimlerle tanıştı. Bilhassa, ressam Abidin Dino’nun ağabeyi Arif Dino’yla kurduğu yakınlık onun düşün ve yazın dünyasının gelişmenini kıymetli bir ölçüde etkiledi. Bebek, Dükkâncı, Memet ile Memet hikayeleri 1950’lerde yayımlandı.

İMZASINI CUMHURİYET GAZETESİNDE KULLANMAYA BAŞLADI

Kemal Sadık Göğceli ismi ile çeşitli yayımlarda yazarken Yaşar Kemal ismini Cumhuriyet gazetesine girince kullanmaya başladı ve 1951-1963 yılları içinde gazetede fıkra ve röportaj müellifi olarak çalıştı. 1952 yılında yayımlanan birinci hikaye kitabı olan Sarı Sıcak’ta da yer alan Bebek hikayesi burada tefrika edildi. 1947’de İnce Memed’i yazdı ama yarım bıraktı ve 1953-54’te bitirdi. Romanı yazma sebebi eşkiya olan ve dağda vurulan amcasının oğlunun vurulması olduğunu 1987 yılındaki bir söyleşisinde belirtti. Ayrıyeten tıpkı söyleşide, çocukluğunun eşkiyalığın ortasında geçtiğini, dayısının “en büyük” eşkiyalardan biri olduğunu, o etrafta 1936’lara kadar beş yüze yakın eşkiya bulunduğunu ve bunlardan birinin de Kurtuluş Savaşı’nda Kadirli’yi birinci örgütleyenlerden olan Karamüftüoğlu ailesinden ünlü Remzi Beyefendi olduğunu söylemiş oldu.

Yaşar Kemal’in dünyada birinci sefer yayımlanan yapıtı, Bebek hikayesi oldu ve bu eser evvel Fransızcaya, daha sonra İngilizceye, İtalyancaya, Rusçaya, Romenceye ve başka lisanlara çevrildi.

SOSYALİST SİYASETİN İÇİNDE YER ALDI

17 yaşından vefatına kadar sosyalist siyasetin ortasında yer aldı. 1950’de komünizm propagandası yaptığı teziyle tutuklanıp Kozan Cezaevi’nde bir sene boyunca tutuldu ve 1951 yılında özgür bırakıldı. 1961 Anayasası’ndan daha sonra kurulan Türkiye Personel Partisi’ne (TİP) 1962’de katıldı. İşçi sınıfının büsbütün idareye gelmesini isteyen Kemal, TİP’de sekiz yıl çalıştı ve partinin yöneticilerinden birisi oldu. 1987’deki bir söyleşisinde Türkiye’de bir Marksist partiye gereksinim olduğunu belirtti. TİP’ten ayrılan muharrir, sebebini partinin niteliğini yitirmesine, bürokratların eline geçmesine ve işçilerden kopmasına bağladı. Sovyetler Birliği çökmesinin, sosyalizmin de çökmesi değil, tam bilakis dünya sosyalizminin zaferi olduğunu 1993’teki bir söyleşisinde lisana getirmişti.


BİRÇOK KERE NOBEL’E ADAY GÖSTERİLDİ

Yaşar Kemal, birincisi 1973’te olmak üzere bir epey kere Nobel’e aday gösterilmesine karşın bir türlü Nobel mükafatını alamadı. Nobel’e aday gösterilen Türk edebiyatındaki birinci müellif olan Kemal, verdiği bir röportajda “Ölene kadar da aday olacağım” halinde görüşlerini lisana getirdi.

VEFATI

Yaşar Kemal, teneffüs yetmezliği şikayetiyle tedavi gördüğü hastanede, fazlacalu organ yetersizliği ve kalp ritim bozukluğu sebebiyle 28 Şubat 2015’de 92 yaşında vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

YAŞAR KEMAL’İN ALDIĞI MÜKAFATLAR

Adana Çukurova’da yazı ömrüne başlayan Yaşar Kemal’e, 1993’de Kültür ve Turizm Bakanlığı Büyük Mükafatı, 2008’de ise edebiyat kısmında “Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü” takdim edildi. Ödül konuşmasında “Anadolu yardımıyla dünya kültürüne katkı sağlayacağız. Kitaplarımı okuyanlar barışçı olsunlar. Yoksa zahmet etmesinler” tabirlerini kullanmıştı.

Yurt haricinde da biroldukca mükafata layık görülen Kemal, “Uluslararası Cino del Duca ödülü”, “Legion d’Honneur nişanı”, “Commandeur payesi”, “Fransız Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres Nişanı”, “Premi Internacional Catalunya”, Fransa tarafınca verilen “Legion d’Honneur Grand Officier rütbesi”, Alman Kitapçılar Birliği’nin verdiği “Frankfurt Kitap Fuarı Barış Ödülü”nün de bulunduğu 20’yi aşkın ödül, ikisi yurt haricinde olmak üzere, 7 fahri doktorluk payesi aldı.

YAPITLARI

Hikaye


Sarı Sıcak, İst.: Varlık, 1952

Bütün Öyküler, İst.: Cem, 1975.

Roman

İnce Memed, I. Cilt, İst., 1955

Teneke, İst.: Varlık, 1955

Orta Direk, İst.: Remzi, 1960

Yer Demir Gök Bakır, İst.: İnanç, 1963

Ölmez Otu, İst.: Ant, 1968

İnce Memed, II. Cilt, İst., 1969

Akçasazın Ağaları/Demirciler Çarşısı Cinayeti, İst.: Cem, 1974

Akçasazın Ağaları/Yusufcuk Yusuf, İst.: Cem, 1975

Yılanı Öldürseler, İst.: Cem, 1976

Al Gözüm Seyreyle Salih, İst.: Cem, 1976

Kuşlar da Gitti, (uzun öykü) İst.: Milliyet, 1978

Deniz Küstü, İst.: Milliyet, 1978

Yağmurcuk Kuşu/Kimsecik I, İst.: Toros, 1980

Hüyükteki Nar Ağacı, İst.: Toros, 1982

İnce Memed, III. Cilt, İst., 1984

Kale Kapısı/Kimsecik II, İst.: Toros, 1985

İnce Memed, IV. Cilt, 1987

Kanın Sesi/Kimsecik III, İst.: Toros, 1991

Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana/Bir Ada Kıssası I, İst.: Adam, 1997

Karıncanın Su İçtiği/Bir Ada Öyküsü II, İst.: Adam, 2002

Tanyeri Horozları/Bir Ada Kıssası III, İst.: Adam, 2002

Çıplak Deniz Çıplak Ada/Bir Ada Öyküsü IV, İst.: YKY, 2012

Tek Kanatlı Bir Kuş, İst.: YKY, 2013.

Çocuk Romanı

Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca, İst.: Cem, 1977.

Çeviri

Ayışığı Kuyumcuları (A. Vidalie; Thilda Kemal ile), İst.: Adam, 1977.

Röportaj

Yanan Ormanlarda 50 Gün, İst.: Türkiye Ormancılar Cemiyeti, 1955

Çukurova Yana Yana, İst.: Yeditepe, 1955

Peri Bacaları, İst.: Varlık, 1957

Bu Diyar Baştan Başa, İst.: Cem, 1971

Bir Bulut Kaynıyor, İst.: Cem, 1974

Allahın Askerleri, İst.: Milliyet, 1978

Röportaj Yazarlığında 60 Yıl, İst.: YKY, 2011

Çocuklar İnsandır, İst.: YKY, 2013.

Deneme-Derleme

Ağıtlar, Adana: Halkevi, 1943

Taş Çatlasa, İst.: Ataç, 1961

Baldaki Tuz, (1959-74 gazete yazıları) İst.: Cem, 1974

Gökyüzü Mavi Kaldı, (halk edebiyatından seçmeler, S. Eyüboğlu ile)

Ağacın Çürüğü: Yazılar – Konuşmalar, (der. Alpay Kabacalı) İst.: Milliyet, 1980

Yayımlanmamış 10 Ağıt, İst.: Anadolu Sanat, 1985

Sarı Defterdekiler: Folklor Derlemeleri, (haz. Alpay Kabacalı) İst.: YKY, 1997

Ustadır Arı, İst.: Can, 1995

Zulmün Artsın, İst.: Can, 1995

Binbir Çiçekli Bahçe, İst.: YKY, 2009.

Destansı roman

Üç Anadolu Efsanesi, İst.: Ararat, 1967

Ağrıdağı Efsanesi, İst.: Cem, 1970

Binboğalar Efsanesi, İst.: Cem, 1971

Çakırcalı Efe, İst.: Ararat, 1972.

Şiir

Bugünlere Bahar İndi, İst.: YKY, 2010.