Tıp fakültesi öğrencileri için kadavra ithal ediliyor Türkiye’deki devlet ve vakıf üniversitelerinde 100’ün üzerinde tıp fakültesi bulunuyor ve buralarda on binlerce hekim adayı eğitim görüyor.
Tıp eğitiminin en kıymetli ayaklarından biri olan anatomi ise yaşanan kadavra sorunu niçiniyle sekteye uğruyor.
KADAVRA OLMANIN DİNEN BİR SAKINCASI YOK
Fakültelerin kadavra muhtaçlığı üç biçimde karşılanıyor: Hastanelerde ölen kimsesizler, istekli bağışçılar ve ithal etme. Bedenin kadavra olarak bağışlanması konusunda dinen bir sakınca olmamasına karşın bu mevzudaki ön yargı ve bilgisizlik niçiniyle tıp eğitimi için kâfi seviyede kadavra bulunamıyor.
Türkiye’deki tabip adaylarının Avrupa’dakiler kadar şanslı olmadığını sayılar da ortaya koyuyor. Kadavra-öğrenci oranı Avrupa’da teğe on iken, Türkiye’de bir kadavra başına 30-40 öğrenci düşüyor.
”KADAVRA TEMİN ETMEK ÜLKEMİZDE ÖNEMLİ BİR SORUN”
Doç. Dr. Prensip Ali Gürses, anatominin öğrenilmesinde en avantajlı eğitim malzemesinin insan bedeni olduğunu, bu yüzden eğitimde kadavraların faal biçimde kullanıldığını söylemiş oldu.
Anatomiyi gösteren birfazlaca farklı eğitim materyalinin bulunduğunu lisana getiren Gürses, “Örneğin maketler ya da 3d yazılımlar var. Her ne kadar bu yazılımlar ve teknoloji muhakkak bir seviyeye ulaşmış olsa da maalesef kadavra kadar ayrıntılı ve detaylı, insan bedeninin birebir örneği hala tam olarak sağlanamıyor. Eksiklikleri var hem teknolojik mamüllerin birebir vakitte maketlerin.” dedi.
”TÜRKİYE’DE YAVAŞ YAVAŞ BU HUSUSTA ŞUUR ARTMAYA BAŞLADI”
Kadavranın en kıymetli eğitim kaynağı olduğunu vurgulayan Gürses, kelamlarına şöyleki devam etti:
“2012 yılından evvel kadavra olarak yalnızca devlet hastanelerinde ya da çeşitli sıhhat kuruluşlarında vefat eden şahısların, aileleri sahip çıkmadıysa, vücutları kullanılıyordu. çabucak sonrasındaki senelerda bu temin yolu fazlaca azaldı. Bilhassa büyükşehirlerde epey önemli kadavra temin ezası yaşamaya başladı fakülteler. 2009 yılından daha sonra İstanbul’da büyük fakülteler hiç kadavra alamamaya başladılar. Bunun öncesinde senede 10-15 civarında alabiliyorlardı. Türkiye’de yalnızca birkaç fakülte bu yolla hala temin yapabiliyor yani kimsesiz kadavra kullanılabiliyor.
Bu sorun sürünce Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği, 2012 yılında şahısların hayattayken kendi vücutlarını tıp eğitimine bağışlamalarıyla ilgili bir kampanya başlattı. Kampanya çeşitli faaliyetlerle tanıtılmaya çalışıldı ve enteresan bir biçimde bir daha büyük vilayetlerde başlamak kaydıyla yıllık müracaatlar evvel 10-15’lere, daha sonra 20-30’lara, en son 2019 yılının sonunda İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin’de 50 müracaata kadar yaklaştı. Kadavra temini de bunu 2-3 sene geriden takip etti. 2014-2015 yılından daha sonra bu esaslı fakülteler senede 2-3 bağış kadavra temin etmeye başladı. En son 2019 yılının sonunda senede 5 kadavra temin etmeye başladılar. Bu daha evvel olmayan bir yol için bir ilerleme oldu. Senede 5 kadavra, 300-350 öğrencisi olan bir fakülte için kâfi mi? Çok düşük bir sayı aslında. Yurt haricinde öğrenci-kadavra oranları, 8-10 öğrenciye bir kadavra düşecek biçimde. Türkiye’de yavaş yavaş bu hususta şuur artmaya başladı lakin hala istenilen seviyede değil.”
”YENİ KURULAN FAKÜLTELER, İTHAL KADAVRA İLE EĞİTİMLERİNİ YÜRÜTÜYOR”
Tıp fakültelerinin kadavra yetersizliği durumunda başvurdukları bir diğer sistem olan ithal kadavraya ait de bilgi veren Doç. Dr. Gürses, 2014 yılında kadavra bağışıyla ilgili 2238 sayılı kanunda yapılan düzenlemeyle, ulusal kaynaklar yetersizse, yurt haricinden kadavra temin edilebileceğine dair müsaadenin çıktığını, bu süreçten daha sonra biroldukca vakıf ve devlet üniversitesinin bu yolla kadavra temin ettiğini söylemiş oldu.
Gürses, bilhassa küçük kentlerde yeni kurulan fakültelerde kimsesiz cenaze ya da bağış kadavra temininin hala mümkün olmadığını, o yüzden de buraların ithal kadavralarla eğitimini yürüttüğünü belirtti.
“Bu sayı hayli daha arttı zira 2016’dan daha sonra 30’un üzerinde yeni fakülte açıldı ve bu fakültelerin hepsi yurt haricinden temin etti. Birtakım devlet ve vakıf üniversiteleri, ithal kadavrayı 2 senede bir yine alıyor. Büyük üniversitelerde ve kimi vakıf üniversitelerinde uzmanlık daha sonrası eğitim için çeşitli kurslar yapılıyor. Bu kurslar için de Türkiye’den temin edilen kadavra sayısı yetersiz olduğu için yurt haricinden temin yapılıyor. Bu süreçleri yapan firmalar var bakanlığın onay verdiği. Rastgele bir fakülte bu firmalar ile görüşse, 14 bin 500-16 bin dolar civarı fiyata bir kadavrayı yurt haricinden temin etme bahtları var.”
”VATANDAŞ, KADAVRA BAĞIŞINDAN GEREĞİNCE HABERDAR DEĞİL”
Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, kadavra bağışı oranlarının düşüklüğünün sebeplerine ait şu ayrıntıları verdi:
“En büyük ıstırap, kadavra temini için bağış yapılması konusundan vatandaşın gereğince haberdar olmaması. Derneğin yaptığı anketler, vatandaşların yüzde 50 kadarının bağış yoluyla kadavra temin edilebileceğinin farkında olduğunu fakat çeşitli münasebetlerle buna yanaşmadığını ortaya koydu. bu biçimde bir usul olduğunun, bu türlü kadavra temin edildiğinin, eğitim ve araştırmada kullanılabildiğinin insanlara yayılması lazım. Birinci problemimiz bu.
İkinci dert, bir daha bilgi eksikliğinden çıkan bir şey. Beşerler eğitim sırasında kadavraların nasıl kullanıldığı, daha sonrasında nasıl defnedildiği konusunda bilgi sahibi olmadıkları için en büyük çekinceleri aslında burada. Eğitim sırasında bedenlerine yapılacak şeyden korkuyorlar. Bunun yapılmasını istemedikleri için büyük bir kısmı olumsuz bakıyor bağış konusuna.”
”DİN, HEM MÜSPET tıpkı vakitte NEGATİF BAĞIŞ SEBEBİ”
“Çalışmada şu biçimde bir sonuç çıktı. Bağış yapan şahıslarla görüştük ‘Kendinizi niye bağışladınız?’ diye. Orada din ile ilgili enteresan bir şey var. Bir küme bağışçı büsbütün dini münasebetlerle bağışlıyor. Bu mevzu ile ilgili en bilinen örnek Maide Müddeti’nin 32. ayeti ‘Kim de bir can kurtarırsa bütün insanların hayatını kurtarmış üzere olur.’ Bunu bize yanıt olarak yazan bağışçı da var. Tam zıddı İslami uygulamaları kabul etmeyenler de var. O yüzden din Türkiye’de hem olumlu tıpkı vakitte negatif bağış niçini.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Heyeti’ne e-devlet üzerinden başvurduk. ‘Ben vefat ettikten daha sonra kendi vücudumu, kadavra olarak kullanılması için bağışlamak istiyorum. Bununla ilgili rastgele bir dini mahzur var mı?’ diye. Verilen karşılık şöyleydi: ‘Kadavra olarak kişinin vücudunu bağışlamasında dinen bir mahzur yoktur, yalnızca kişinin vücuduna hürmet gösterilmesi kapsamında, gasil, namaz ve defin süreçlerinin sırasıyla yapılması lazım.’ Orada rastgele bir süre belirtilmedi. Çabucak yapılıp defnedilmesi gerekmiyor. O yüzden gasil ve namazdan daha sonra kadavra olarak kullanılıp çabucak sonrasında defin sürecinin yapılabileceğini yorumladık. Soranlara da bu türlü bilgi verdik.”
”BEDEN BÜTÜNLÜĞÜ BOZULMAYACAK BİÇİMDE YAPILIYOR”
Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, tıp eğitim sırasında kadavranın nasıl kullanıldığına ait kaygısı olan yahut kâfi bilgisi bulunmayanlara şu ayrıntıları aktardı:
“Burada yaptığımız süreç, bedenin ortasındaki organları, damarları, sonları, kasları, kemikleri inceliyoruz ve bunların birbirleriyle alakalarını kıymetlendiriyoruz. Hem öğrencilere tıpkı vakitte uzmanlık daha sonrasında eğitim alanlara bu yapıların, cerrahi uygulamalarda ya da birtakım tıbbi süreçlerde niye değerli olduğunu vurgulamaya çalışıyoruz. Bunu yapabilmemiz için de bedeni kesip açmamız lazım aslında. Diseksiyon dediğimiz, söz olarak kesip, açıp, bakmak manasına gelen bir süreç yapılıyor. Bu, rastgele yapılan bir süreç değil. Aşikâr kurallara, sisteme ve bedene hürmet gösterilerek, bu işi bilen deneyimli beşerler tarafınca yalnızca eğitim ve araştırma gayesiyle yapılan bir süreç. Türkiye’deki uygulama gereği, vücut bütünlüğü bozulmayacak biçimde yapılıyor ki defin süreçlerinde hem aileyi tıpkı vakitte yakınları mağdur olmasın diye.”
”KİŞİNİN KARARINI, AİLENİN DESTEKLEMESİ ÖNEMLİ”
Vatandaşlara, kadavra bağışıyla ilgili merak ettikleri bir bahis yahut kuşku var ise araştırmalarını tavsiye eden Gürses, “Eğer ulaşabiliyorlarsa, yaşadıkları kentlerdeki tıp fakültesinde anatomi kısımlarına ulaşmaya, buralardaki şahıslardan bilgi almaya çalışsınlar. Birebir, yaşadıkları kentlerdeki hocalarla irtibata geçmeleri daha sağlıklı olacaktır.” dedi.
Kadavralar eğitimde kullanıldıktan daha sonra bağışçılarının yakınlarının da iştirakiyle defin sürecinin yapıldığını anlatan Doç. Dr. Gürses, bağış sürecinin gerçekleşmesi açısından kişinin verdiği sonucu ailenin de desteklemesinin değerli olduğunu vurguladı.
Kadavra bağışı için bir tıp fakültesinin anatomi ana bilim kısmına şahsen gidilerek ıslak imzalı müracaat yapılması gerektiğini belirten Gürses, bu sürecin yasal bağlayıcılığı bulunmadığını, bağışla ilgili son sonucun aileye ilişkin olduğunu kelamlarına ekledi.
”TÜRKİYE’DE BİR KADAVRAYA ORTALAMA 30-40 ÖĞRENCİ DÜŞÜYOR”
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Anatomi Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Üzel de kadavranın başta anatomi kolu olmak üzere tıbbın biroldukça şekilsel alanında eğitim malzemesi olarak fazlaca kıymetli olduğunu, insan bedenini tam manasıyla tanımak ve tasarlanan yeni bir uygulamanın insan vücudunda ne üzere sonuçlara yol açabileceğini görmenin kadavra üzerinde çalışmakla mümkün olabildiğini söylemiş oldu.
Türkiye’de büyük bir kadavra açığı bulunduğunu belirten Doç. Dr. Mehmet Üzel, “Öğrenci sayısına nazaran epey düşük sayıda kadavramız var. Yıl ortasında çeşitli tıp fakültelerine vücut bağışı yapılabiliyor lakin bu, Türkiye’deki anatomi eğitiminin muhtaçlığının fazlaca epeyce gerisinde. Bir kadavra üzerinde sağlıklı eğitim verebilmemiz için en çok 10 öğrenciye kadar bir küme kurmamız lazımken, Türkiye şartlarında ortalama 30-40 öğrenci oluyor en güzel hallerde. Birtakım tıp fakültelerimizin kadavrası bile yok ya da birebir kadavrayı epeyce uzun mühlet kullanıyorlar, artık eğitim özelliğini kaybetmiş durumdalar.” sözlerini kullandı.
”KADAVRANIN YERİNİ TUTABİLEN BİR GEREÇ YOK”
Ana bilim kısmına gelen bir cenazenin, 5-10 yıl kadavra olarak kullanıldıktan daha sonra var ise ailesine teslim edildiğini, kimsesi yoksa belediye ile görüşülerek defin süreçlerinin yapıldığını anlatan Doç. Dr. Üzel, dini vecibelerin aileler tarafınca cenazenin teslimindilk evvel ya da daha sonra yapabildiklerini tabir etti.
Kadavra temin edilememesi halinde yurt haricinden da fiyatı karşılığında getirilebildiğini aktaran Mehmet Üzel, bunun da sağlanamaması halinde maketler, 3d teknolojilerle bu eksiğin kapatılmaya çalışıldığını lakin bunların da kadavranın yerini tutmadığını lisana getirdi.
Son senelerda kimsesizlerin cesedinin de üniversiteye gelmediğini tabir eden Üzel, “Eskiden temel kadavra kaynağımız bu kimsesiz cenazeleriydi. Hastanelerde kimsesiz olan bireyler, hastane müdürlüklerinin inisiyatifiyle tıp fakültesine verilebiliyordu. Biz de belirli bir süre saklamak, daha sonrasında üzerinde çalışma yapmak durumundayız. Her gelen kimsesiz cenazeyi çalışma gereci olarak kullanamıyoruz.” dedi.
Kampanyalarının, bağış oranını arttırdığını lakin bir daha de sayının kâfi olmadığını vurgulayan Mehmet Üzel, sağlıklı bir eğitimin verilebilmesi için Türkiye’de mevcut tıp öğrencilerinin onda biri kadar kadavraya muhtaçlık olduğunu söylemiş oldu.
DİN İŞLERİ YÜKSEK HEYETİ’NİN FETVASI
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Heyeti, kadavra bağışı konusuda dinen bir sakınca olmadığını internet sayfasında şöyle açıklıyor:
“Tıp biliminin gelişmesi ve tıp alanında hizmet verecek elemanların yetiştirilmesi emeline yönelik insan cesedi (kadavra) üzerinde uygulamalı çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Bunların kelam konusu gayeye yönelik olarak kullanılmasında dinen bir sakınca yoktur.
İslam’a nazaran insanın ölüsü yahut ona ilişkin bir organı da hürmete layıktır. Bu prestijle, kelam konusu kadavraların eğitim gayesi haricinde kullanılmaları dinen caiz değildir. Ayrıyeten cenazenin yıkanması, kefenlenmesi, namazının kılınması ve defnedilmesi gerekir. Bu konulara riayet edilmesi koşuluyla kadavra bağışında bulunulmasında ve varislerin bu husustaki vasiyeti yerine getirmelerinde dinen bir sakınca yoktur.”
Tıp eğitiminin en kıymetli ayaklarından biri olan anatomi ise yaşanan kadavra sorunu niçiniyle sekteye uğruyor.
KADAVRA OLMANIN DİNEN BİR SAKINCASI YOK
Fakültelerin kadavra muhtaçlığı üç biçimde karşılanıyor: Hastanelerde ölen kimsesizler, istekli bağışçılar ve ithal etme. Bedenin kadavra olarak bağışlanması konusunda dinen bir sakınca olmamasına karşın bu mevzudaki ön yargı ve bilgisizlik niçiniyle tıp eğitimi için kâfi seviyede kadavra bulunamıyor.
Türkiye’deki tabip adaylarının Avrupa’dakiler kadar şanslı olmadığını sayılar da ortaya koyuyor. Kadavra-öğrenci oranı Avrupa’da teğe on iken, Türkiye’de bir kadavra başına 30-40 öğrenci düşüyor.
”KADAVRA TEMİN ETMEK ÜLKEMİZDE ÖNEMLİ BİR SORUN”
Doç. Dr. Prensip Ali Gürses, anatominin öğrenilmesinde en avantajlı eğitim malzemesinin insan bedeni olduğunu, bu yüzden eğitimde kadavraların faal biçimde kullanıldığını söylemiş oldu.
Anatomiyi gösteren birfazlaca farklı eğitim materyalinin bulunduğunu lisana getiren Gürses, “Örneğin maketler ya da 3d yazılımlar var. Her ne kadar bu yazılımlar ve teknoloji muhakkak bir seviyeye ulaşmış olsa da maalesef kadavra kadar ayrıntılı ve detaylı, insan bedeninin birebir örneği hala tam olarak sağlanamıyor. Eksiklikleri var hem teknolojik mamüllerin birebir vakitte maketlerin.” dedi.
”TÜRKİYE’DE YAVAŞ YAVAŞ BU HUSUSTA ŞUUR ARTMAYA BAŞLADI”
Kadavranın en kıymetli eğitim kaynağı olduğunu vurgulayan Gürses, kelamlarına şöyleki devam etti:
“2012 yılından evvel kadavra olarak yalnızca devlet hastanelerinde ya da çeşitli sıhhat kuruluşlarında vefat eden şahısların, aileleri sahip çıkmadıysa, vücutları kullanılıyordu. çabucak sonrasındaki senelerda bu temin yolu fazlaca azaldı. Bilhassa büyükşehirlerde epey önemli kadavra temin ezası yaşamaya başladı fakülteler. 2009 yılından daha sonra İstanbul’da büyük fakülteler hiç kadavra alamamaya başladılar. Bunun öncesinde senede 10-15 civarında alabiliyorlardı. Türkiye’de yalnızca birkaç fakülte bu yolla hala temin yapabiliyor yani kimsesiz kadavra kullanılabiliyor.
Bu sorun sürünce Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği, 2012 yılında şahısların hayattayken kendi vücutlarını tıp eğitimine bağışlamalarıyla ilgili bir kampanya başlattı. Kampanya çeşitli faaliyetlerle tanıtılmaya çalışıldı ve enteresan bir biçimde bir daha büyük vilayetlerde başlamak kaydıyla yıllık müracaatlar evvel 10-15’lere, daha sonra 20-30’lara, en son 2019 yılının sonunda İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin’de 50 müracaata kadar yaklaştı. Kadavra temini de bunu 2-3 sene geriden takip etti. 2014-2015 yılından daha sonra bu esaslı fakülteler senede 2-3 bağış kadavra temin etmeye başladı. En son 2019 yılının sonunda senede 5 kadavra temin etmeye başladılar. Bu daha evvel olmayan bir yol için bir ilerleme oldu. Senede 5 kadavra, 300-350 öğrencisi olan bir fakülte için kâfi mi? Çok düşük bir sayı aslında. Yurt haricinde öğrenci-kadavra oranları, 8-10 öğrenciye bir kadavra düşecek biçimde. Türkiye’de yavaş yavaş bu hususta şuur artmaya başladı lakin hala istenilen seviyede değil.”
”YENİ KURULAN FAKÜLTELER, İTHAL KADAVRA İLE EĞİTİMLERİNİ YÜRÜTÜYOR”
Tıp fakültelerinin kadavra yetersizliği durumunda başvurdukları bir diğer sistem olan ithal kadavraya ait de bilgi veren Doç. Dr. Gürses, 2014 yılında kadavra bağışıyla ilgili 2238 sayılı kanunda yapılan düzenlemeyle, ulusal kaynaklar yetersizse, yurt haricinden kadavra temin edilebileceğine dair müsaadenin çıktığını, bu süreçten daha sonra biroldukca vakıf ve devlet üniversitesinin bu yolla kadavra temin ettiğini söylemiş oldu.
Gürses, bilhassa küçük kentlerde yeni kurulan fakültelerde kimsesiz cenaze ya da bağış kadavra temininin hala mümkün olmadığını, o yüzden de buraların ithal kadavralarla eğitimini yürüttüğünü belirtti.
“Bu sayı hayli daha arttı zira 2016’dan daha sonra 30’un üzerinde yeni fakülte açıldı ve bu fakültelerin hepsi yurt haricinden temin etti. Birtakım devlet ve vakıf üniversiteleri, ithal kadavrayı 2 senede bir yine alıyor. Büyük üniversitelerde ve kimi vakıf üniversitelerinde uzmanlık daha sonrası eğitim için çeşitli kurslar yapılıyor. Bu kurslar için de Türkiye’den temin edilen kadavra sayısı yetersiz olduğu için yurt haricinden temin yapılıyor. Bu süreçleri yapan firmalar var bakanlığın onay verdiği. Rastgele bir fakülte bu firmalar ile görüşse, 14 bin 500-16 bin dolar civarı fiyata bir kadavrayı yurt haricinden temin etme bahtları var.”
”VATANDAŞ, KADAVRA BAĞIŞINDAN GEREĞİNCE HABERDAR DEĞİL”
Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, kadavra bağışı oranlarının düşüklüğünün sebeplerine ait şu ayrıntıları verdi:
“En büyük ıstırap, kadavra temini için bağış yapılması konusundan vatandaşın gereğince haberdar olmaması. Derneğin yaptığı anketler, vatandaşların yüzde 50 kadarının bağış yoluyla kadavra temin edilebileceğinin farkında olduğunu fakat çeşitli münasebetlerle buna yanaşmadığını ortaya koydu. bu biçimde bir usul olduğunun, bu türlü kadavra temin edildiğinin, eğitim ve araştırmada kullanılabildiğinin insanlara yayılması lazım. Birinci problemimiz bu.
İkinci dert, bir daha bilgi eksikliğinden çıkan bir şey. Beşerler eğitim sırasında kadavraların nasıl kullanıldığı, daha sonrasında nasıl defnedildiği konusunda bilgi sahibi olmadıkları için en büyük çekinceleri aslında burada. Eğitim sırasında bedenlerine yapılacak şeyden korkuyorlar. Bunun yapılmasını istemedikleri için büyük bir kısmı olumsuz bakıyor bağış konusuna.”
”DİN, HEM MÜSPET tıpkı vakitte NEGATİF BAĞIŞ SEBEBİ”
“Çalışmada şu biçimde bir sonuç çıktı. Bağış yapan şahıslarla görüştük ‘Kendinizi niye bağışladınız?’ diye. Orada din ile ilgili enteresan bir şey var. Bir küme bağışçı büsbütün dini münasebetlerle bağışlıyor. Bu mevzu ile ilgili en bilinen örnek Maide Müddeti’nin 32. ayeti ‘Kim de bir can kurtarırsa bütün insanların hayatını kurtarmış üzere olur.’ Bunu bize yanıt olarak yazan bağışçı da var. Tam zıddı İslami uygulamaları kabul etmeyenler de var. O yüzden din Türkiye’de hem olumlu tıpkı vakitte negatif bağış niçini.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Heyeti’ne e-devlet üzerinden başvurduk. ‘Ben vefat ettikten daha sonra kendi vücudumu, kadavra olarak kullanılması için bağışlamak istiyorum. Bununla ilgili rastgele bir dini mahzur var mı?’ diye. Verilen karşılık şöyleydi: ‘Kadavra olarak kişinin vücudunu bağışlamasında dinen bir mahzur yoktur, yalnızca kişinin vücuduna hürmet gösterilmesi kapsamında, gasil, namaz ve defin süreçlerinin sırasıyla yapılması lazım.’ Orada rastgele bir süre belirtilmedi. Çabucak yapılıp defnedilmesi gerekmiyor. O yüzden gasil ve namazdan daha sonra kadavra olarak kullanılıp çabucak sonrasında defin sürecinin yapılabileceğini yorumladık. Soranlara da bu türlü bilgi verdik.”
”BEDEN BÜTÜNLÜĞÜ BOZULMAYACAK BİÇİMDE YAPILIYOR”
Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, tıp eğitim sırasında kadavranın nasıl kullanıldığına ait kaygısı olan yahut kâfi bilgisi bulunmayanlara şu ayrıntıları aktardı:
“Burada yaptığımız süreç, bedenin ortasındaki organları, damarları, sonları, kasları, kemikleri inceliyoruz ve bunların birbirleriyle alakalarını kıymetlendiriyoruz. Hem öğrencilere tıpkı vakitte uzmanlık daha sonrasında eğitim alanlara bu yapıların, cerrahi uygulamalarda ya da birtakım tıbbi süreçlerde niye değerli olduğunu vurgulamaya çalışıyoruz. Bunu yapabilmemiz için de bedeni kesip açmamız lazım aslında. Diseksiyon dediğimiz, söz olarak kesip, açıp, bakmak manasına gelen bir süreç yapılıyor. Bu, rastgele yapılan bir süreç değil. Aşikâr kurallara, sisteme ve bedene hürmet gösterilerek, bu işi bilen deneyimli beşerler tarafınca yalnızca eğitim ve araştırma gayesiyle yapılan bir süreç. Türkiye’deki uygulama gereği, vücut bütünlüğü bozulmayacak biçimde yapılıyor ki defin süreçlerinde hem aileyi tıpkı vakitte yakınları mağdur olmasın diye.”
”KİŞİNİN KARARINI, AİLENİN DESTEKLEMESİ ÖNEMLİ”
Vatandaşlara, kadavra bağışıyla ilgili merak ettikleri bir bahis yahut kuşku var ise araştırmalarını tavsiye eden Gürses, “Eğer ulaşabiliyorlarsa, yaşadıkları kentlerdeki tıp fakültesinde anatomi kısımlarına ulaşmaya, buralardaki şahıslardan bilgi almaya çalışsınlar. Birebir, yaşadıkları kentlerdeki hocalarla irtibata geçmeleri daha sağlıklı olacaktır.” dedi.
Kadavralar eğitimde kullanıldıktan daha sonra bağışçılarının yakınlarının da iştirakiyle defin sürecinin yapıldığını anlatan Doç. Dr. Gürses, bağış sürecinin gerçekleşmesi açısından kişinin verdiği sonucu ailenin de desteklemesinin değerli olduğunu vurguladı.
Kadavra bağışı için bir tıp fakültesinin anatomi ana bilim kısmına şahsen gidilerek ıslak imzalı müracaat yapılması gerektiğini belirten Gürses, bu sürecin yasal bağlayıcılığı bulunmadığını, bağışla ilgili son sonucun aileye ilişkin olduğunu kelamlarına ekledi.
”TÜRKİYE’DE BİR KADAVRAYA ORTALAMA 30-40 ÖĞRENCİ DÜŞÜYOR”
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Anatomi Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Üzel de kadavranın başta anatomi kolu olmak üzere tıbbın biroldukça şekilsel alanında eğitim malzemesi olarak fazlaca kıymetli olduğunu, insan bedenini tam manasıyla tanımak ve tasarlanan yeni bir uygulamanın insan vücudunda ne üzere sonuçlara yol açabileceğini görmenin kadavra üzerinde çalışmakla mümkün olabildiğini söylemiş oldu.
Türkiye’de büyük bir kadavra açığı bulunduğunu belirten Doç. Dr. Mehmet Üzel, “Öğrenci sayısına nazaran epey düşük sayıda kadavramız var. Yıl ortasında çeşitli tıp fakültelerine vücut bağışı yapılabiliyor lakin bu, Türkiye’deki anatomi eğitiminin muhtaçlığının fazlaca epeyce gerisinde. Bir kadavra üzerinde sağlıklı eğitim verebilmemiz için en çok 10 öğrenciye kadar bir küme kurmamız lazımken, Türkiye şartlarında ortalama 30-40 öğrenci oluyor en güzel hallerde. Birtakım tıp fakültelerimizin kadavrası bile yok ya da birebir kadavrayı epeyce uzun mühlet kullanıyorlar, artık eğitim özelliğini kaybetmiş durumdalar.” sözlerini kullandı.
”KADAVRANIN YERİNİ TUTABİLEN BİR GEREÇ YOK”
Ana bilim kısmına gelen bir cenazenin, 5-10 yıl kadavra olarak kullanıldıktan daha sonra var ise ailesine teslim edildiğini, kimsesi yoksa belediye ile görüşülerek defin süreçlerinin yapıldığını anlatan Doç. Dr. Üzel, dini vecibelerin aileler tarafınca cenazenin teslimindilk evvel ya da daha sonra yapabildiklerini tabir etti.
Kadavra temin edilememesi halinde yurt haricinden da fiyatı karşılığında getirilebildiğini aktaran Mehmet Üzel, bunun da sağlanamaması halinde maketler, 3d teknolojilerle bu eksiğin kapatılmaya çalışıldığını lakin bunların da kadavranın yerini tutmadığını lisana getirdi.
Son senelerda kimsesizlerin cesedinin de üniversiteye gelmediğini tabir eden Üzel, “Eskiden temel kadavra kaynağımız bu kimsesiz cenazeleriydi. Hastanelerde kimsesiz olan bireyler, hastane müdürlüklerinin inisiyatifiyle tıp fakültesine verilebiliyordu. Biz de belirli bir süre saklamak, daha sonrasında üzerinde çalışma yapmak durumundayız. Her gelen kimsesiz cenazeyi çalışma gereci olarak kullanamıyoruz.” dedi.
Kampanyalarının, bağış oranını arttırdığını lakin bir daha de sayının kâfi olmadığını vurgulayan Mehmet Üzel, sağlıklı bir eğitimin verilebilmesi için Türkiye’de mevcut tıp öğrencilerinin onda biri kadar kadavraya muhtaçlık olduğunu söylemiş oldu.
DİN İŞLERİ YÜKSEK HEYETİ’NİN FETVASI
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Heyeti, kadavra bağışı konusuda dinen bir sakınca olmadığını internet sayfasında şöyle açıklıyor:
“Tıp biliminin gelişmesi ve tıp alanında hizmet verecek elemanların yetiştirilmesi emeline yönelik insan cesedi (kadavra) üzerinde uygulamalı çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Bunların kelam konusu gayeye yönelik olarak kullanılmasında dinen bir sakınca yoktur.
İslam’a nazaran insanın ölüsü yahut ona ilişkin bir organı da hürmete layıktır. Bu prestijle, kelam konusu kadavraların eğitim gayesi haricinde kullanılmaları dinen caiz değildir. Ayrıyeten cenazenin yıkanması, kefenlenmesi, namazının kılınması ve defnedilmesi gerekir. Bu konulara riayet edilmesi koşuluyla kadavra bağışında bulunulmasında ve varislerin bu husustaki vasiyeti yerine getirmelerinde dinen bir sakınca yoktur.”