EliteDizqn
Active member
Teknolojik bağımlılık, niçinleri ve baş etme formlarına ait değerlendirmede bulunan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, dijital bağımlılığın aslında süratle gelişen teknolojinin sorunlu kullanması olduğunu belirtti.
Tarhan, “Yeni dijital teknolojilerin sorunlu kullanması bir mühlet devam ettiği vakit sonrasındasında dijital bağımlılığa dönüşüyor. Ancak bağımlılığa dönüşmedilk evvel uzun yıllar sorunlu, sıkıntılı ve yanlışlı kullanım yani berbata kullanım var. Bunun gerisinden bağımlılık biçimine dönüşüyor” tabirlerini kullandı.
“BEYNİN HAZ VE ÖDÜL ALANI HARİKULADE BİR FORMDA COŞUYOR”
Tarhan, teknolojiyi çok yanlış ve bilinçsiz kullanmanın niçinlerine değinerek, kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Genellikle gençler için bu fazlaca alımlı bir şey. Kolay ulaşılabilir ve elverişli bir kullanıma sahip. Bilhassa insan bağlantılarına hayli sürat kazandırıyor. Kişi kendi inançlı ortamında lakin epey inançsız bir biçimde her şeye girebiliyor. Bu teknolojiler merak ve hayret hissine hitap ediyor. Beşerdeki merak ve hayret duygusu da ödül ve ceza sistemi ile ilgili. İnsanın beyninde ödül uyandıran şey, beklenen mükafatlar değil, beklenmeyen mükafatlar.
Beklenmeyen mükafatlar beyni en çok uyarıyor. Beklenen mükafatlar beklenmeyenler kadar haz vermez. Husus ve davranışsal bağımlılıklarda da misal durum vardır. Merak ve hayret duygusu beynin ödül merkezini harekete geçirir. örneğin sinema izlerken de olur. Bir saat boyunca katili bulmaya çalışırsın bakmışsın 1-2 saat geçmiş. Tıpkı bunun gibi… Beynin haz ve ödül alanı fevkalade bir biçimde coşuyor.”
“BEYİN MÜKAFATA DOYMUYOR”
Yeni teknolojiler ve dijital medyanın insan beyninin bu özelliğini fazlaca ağır biçimde kullandığını tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Daha evvelce haftada bir kere sinemaya gidersek bir yahut iki kez yaşanabilecek artık bu durum her gün hatta her an oluyor. Akıllı telefonu açıyorsun ve istediğin her an her yerde beynine ödül veriyorsun. Bunların hepsi davranışsal bağımlılıktır. Beynin ödül ve ceza sistemi bozuluyor. Bağımlılıklara genel olarak artık ödül yetmezliği sendromu deniyor yani beyin mükafata doymuyor. bu biçimde durumlarda kokain de birebir şeyi yapıyor, bilgisayar oyunları da tıpkı şeyi yapıyor, sinemalar de birebir etkiyi yapıyor” değerlendirmesinde bulundu.
“MADDE BAĞIMLILIĞI İLE BENZERLİK TAŞIYOR”
Tarhan, teknoloji kullanması konusunda dünya çapında araştırmalar da yapıldığını kaydederek, bu araştırmalarda Türkiye’nin teknoloji kullanmasında birinci sıralarda yer aldığını bildirdi.
Global bir şirket tarafınca ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu 30 ülkede 53 binden kişinin katıldığı bir taşınabilir kullanıcı araştırması yapıldığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu araştırmada akıllı telefona en bağımlı ülke Türkiye çıkıyor. Avrupa’da ortalama günde 48 kere defa akıllı telefona bakılırken Türkiye’de ise ortalama 78 kere akıllı telefona bakılıyor. Yani yüzde 80 daha fazla. Gece yatarken telefona bakma oranı Avrupa’da yüzde 40 iken, Türkiye’de bu oran yüzde 85” tabirlerini kullandı.
Tarhan, teknoloji bağımlılığının husus bağımlılığına bir hayli istikametiyle benzerlik taşıdığını belirterek, şunları kaydetti:
Tarhan, dijital bağımlılığın tedavisinde bireye psikoterapi üslubunda şuurlu kullanmayı öğrettiklerini belirterek, “Danışanlarımıza bir davranış çizelgesi tutuyoruz. Bilhassa ergenlikte bir saat kullanıyor, verilen kurallara uyuyor ve bir artı alıyor. Muhakkak bir sayıya ulaşınca taburcu oluyor. Bunu öğrendiği vakit ve konutta de anne ve baba da bunu uygularsa çocuk düzeliyor” tabirlerini kullandı.
Teknoloji kullanmasının küçük yaşlardan itibaren denetimli bir biçimde sınırlama yapılarak olması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Teknoloji kullanması bilhassa 0-3 yaş içinde katiyetle tavsiye edilmiyor. Yemek yedirirken ya da ödül üzere kullandırmayı asla önermiyoruz. Tehdit ögesi olarak kullanma, tutturduğu vakit verme üzere yanlışlı davranışları yanlıştır” değerlendirmesinde bulundu.
Tarhan, muhakkak bir yaşın üzerinde olan çocukların kullanmasında da kesinlikle çocukla konuşulmasını tavsiye ederek, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Çocukla evvel konuşmak gerekir. ‘Bu mevzuda bağırıp çağırma küsme üzere aksiyonları yapmayacaksın. Bunları yapmazsan seninle bunu ne vakit ve nasıl kullanacağın hakkında konuşuruz’ diyeceksiniz. Anne ve baba bu biçimde konuştuğunda çocuk, ‘Annem babam bana kıymet veriyor. Beni anlamaya çalışıyor’ diyecek ve o an o reaksiyonunu göstermeyecek. Natürel burada kararlı, dengeli ve net durmak gerekiyor. Bu bağımlılığın olduğu çocuklarda en epey gevşek disiplin var. Anne ve babalar, bir gün ‘evet’ diyor, bir gün ‘hayır’ diyor. Anne evet diyor, baba hayır diyor yani ortak bir lisan oluşturulmuyor. Kuralsız ve tutarsız bir ortam oluşuyor. Çocuğun konutta anne ve babasının liderliğini kabul etmesi gerekiyor. Burada çocuğu ezmeden yapılacak liderlik kıymetlidir.”
Çocukların yaşlarına nazaran teknoloji kullanımlarının sonlandırılabileceğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, burada çocuğa bununla birlikte planlamayı öğretmenin de gerektiğini bildirdi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Teknoloji kullanmasının 15 yaşına kadar günde 2 saati geçmemesini tavsiye ediyoruz. Bilhassa 6 yaşına kadar anne ve baba olmadan en çok yarım saat verilmeli. Bu mühlet tatil devrinde artırılabilir. 6-12 yaş içinde ise günde 1 saati geçmemelidir” sözlerini kullandı.
Teknolojik aygıtları fazlaca fazla kullanan çocukların keyifli olmadığını belirten Tarhan, “Evde şirin ve sıcak bir ortam yok. Konuşacak kimse olmadığından kendilerini yalnız hissediyorlar. Yalnız hissedince buna yöneliyorlar. Şayet yalnız hissetmeseler yani arkadaşları, sosyalleşecekleri ortam olsa yahut aile ile bir arada ortak vakit geçirme olsa çocuk buna takılıp kalmayacak” değerlendirmesinde bulundu.
Tarhan, bireyin bağımlılıklarıyla mücadelede “dur, düşün ve aksiyona geç” prensibini kullanımı gerektiğini aktararak, “Beynin ön bölgesi ‘Dur, düşün ve daha sonra yap’ der. Beyne o eğitim verilmeli. İnsanın beynini kullanımını öğrenmesi değerlidir. Kişi kendi kendini denetim etmeyi başarabilir fakat kişi bunu başaramıyorsa bu biçimde bir uzman yardımı alınmalıdır. Çocuklara şuurlu kullanması öğretmek, dijital okuryazarlık öğretilmeli. Çocuk anne ve babasını model olarak alır. Anne ve baba ne yapmışsa çocuk birçok vakit onları taklit ediyor” sözlerini kullandı.
Tarhan, “Yeni dijital teknolojilerin sorunlu kullanması bir mühlet devam ettiği vakit sonrasındasında dijital bağımlılığa dönüşüyor. Ancak bağımlılığa dönüşmedilk evvel uzun yıllar sorunlu, sıkıntılı ve yanlışlı kullanım yani berbata kullanım var. Bunun gerisinden bağımlılık biçimine dönüşüyor” tabirlerini kullandı.
“BEYNİN HAZ VE ÖDÜL ALANI HARİKULADE BİR FORMDA COŞUYOR”
Tarhan, teknolojiyi çok yanlış ve bilinçsiz kullanmanın niçinlerine değinerek, kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Genellikle gençler için bu fazlaca alımlı bir şey. Kolay ulaşılabilir ve elverişli bir kullanıma sahip. Bilhassa insan bağlantılarına hayli sürat kazandırıyor. Kişi kendi inançlı ortamında lakin epey inançsız bir biçimde her şeye girebiliyor. Bu teknolojiler merak ve hayret hissine hitap ediyor. Beşerdeki merak ve hayret duygusu da ödül ve ceza sistemi ile ilgili. İnsanın beyninde ödül uyandıran şey, beklenen mükafatlar değil, beklenmeyen mükafatlar.
Beklenmeyen mükafatlar beyni en çok uyarıyor. Beklenen mükafatlar beklenmeyenler kadar haz vermez. Husus ve davranışsal bağımlılıklarda da misal durum vardır. Merak ve hayret duygusu beynin ödül merkezini harekete geçirir. örneğin sinema izlerken de olur. Bir saat boyunca katili bulmaya çalışırsın bakmışsın 1-2 saat geçmiş. Tıpkı bunun gibi… Beynin haz ve ödül alanı fevkalade bir biçimde coşuyor.”
“BEYİN MÜKAFATA DOYMUYOR”
Yeni teknolojiler ve dijital medyanın insan beyninin bu özelliğini fazlaca ağır biçimde kullandığını tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Daha evvelce haftada bir kere sinemaya gidersek bir yahut iki kez yaşanabilecek artık bu durum her gün hatta her an oluyor. Akıllı telefonu açıyorsun ve istediğin her an her yerde beynine ödül veriyorsun. Bunların hepsi davranışsal bağımlılıktır. Beynin ödül ve ceza sistemi bozuluyor. Bağımlılıklara genel olarak artık ödül yetmezliği sendromu deniyor yani beyin mükafata doymuyor. bu biçimde durumlarda kokain de birebir şeyi yapıyor, bilgisayar oyunları da tıpkı şeyi yapıyor, sinemalar de birebir etkiyi yapıyor” değerlendirmesinde bulundu.
“MADDE BAĞIMLILIĞI İLE BENZERLİK TAŞIYOR”
Tarhan, teknoloji kullanması konusunda dünya çapında araştırmalar da yapıldığını kaydederek, bu araştırmalarda Türkiye’nin teknoloji kullanmasında birinci sıralarda yer aldığını bildirdi.
Global bir şirket tarafınca ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu 30 ülkede 53 binden kişinin katıldığı bir taşınabilir kullanıcı araştırması yapıldığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu araştırmada akıllı telefona en bağımlı ülke Türkiye çıkıyor. Avrupa’da ortalama günde 48 kere defa akıllı telefona bakılırken Türkiye’de ise ortalama 78 kere akıllı telefona bakılıyor. Yani yüzde 80 daha fazla. Gece yatarken telefona bakma oranı Avrupa’da yüzde 40 iken, Türkiye’de bu oran yüzde 85” tabirlerini kullandı.
Tarhan, teknoloji bağımlılığının husus bağımlılığına bir hayli istikametiyle benzerlik taşıdığını belirterek, şunları kaydetti:
- “Madde bağımlılığında geçen kriterlerin hepsi burada geçerli. Kişinin internete uzak kaldığı vakit mahrumluk hissetmesi ve krize girecek kadar mahrumluk belirtileri göstermesi vardır. birtakım bazı şahıslarda internete bağlı olamamanın ortaya çıkardığı gerilim ve tasa oluyor. Kişi sonlanıyor demek ki burada bağımlılık başlamıştır. Bir de planlanandan daha uzun müddet kullanım var ise bu da bir bağımlılık kriteridir. Örneğin 15 dakika bakacağını düşünüyorsun bir bakmışsın fazlaca uzun bir vakit geçmiş.
- Bu durum günlük hayat aktiviteni bozarsa, gündelik yapılacak işlerini aksatırsa, erteleme ve ötelemeye gerçek giderse bağımlılık sonları içerisine giriyor. Bir de tolerans geliştirme oluyor. Diyelim gereksinimin 3 saat ancak gitgide bunu 4-5-6 halinde uzatıyorsun yani gitgide dozu artıyor. Tehlikeli ve ziyanlı kullanım var. Okulunu aksatıyor. Literatürde modem temasını kestiği için ebeveynini şikâyet eden şahıslar var. 27 saat bilgisayar karşısında olduğu için kalp krizi geçirip ölen gençler var o derece, bunlar tehlikeli ve ziyanlı kullanımlar. Bütün bunlar varsa bağımlılık başlamış demektir.”
Tarhan, dijital bağımlılığın tedavisinde bireye psikoterapi üslubunda şuurlu kullanmayı öğrettiklerini belirterek, “Danışanlarımıza bir davranış çizelgesi tutuyoruz. Bilhassa ergenlikte bir saat kullanıyor, verilen kurallara uyuyor ve bir artı alıyor. Muhakkak bir sayıya ulaşınca taburcu oluyor. Bunu öğrendiği vakit ve konutta de anne ve baba da bunu uygularsa çocuk düzeliyor” tabirlerini kullandı.
Teknoloji kullanmasının küçük yaşlardan itibaren denetimli bir biçimde sınırlama yapılarak olması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Teknoloji kullanması bilhassa 0-3 yaş içinde katiyetle tavsiye edilmiyor. Yemek yedirirken ya da ödül üzere kullandırmayı asla önermiyoruz. Tehdit ögesi olarak kullanma, tutturduğu vakit verme üzere yanlışlı davranışları yanlıştır” değerlendirmesinde bulundu.
Tarhan, muhakkak bir yaşın üzerinde olan çocukların kullanmasında da kesinlikle çocukla konuşulmasını tavsiye ederek, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Çocukla evvel konuşmak gerekir. ‘Bu mevzuda bağırıp çağırma küsme üzere aksiyonları yapmayacaksın. Bunları yapmazsan seninle bunu ne vakit ve nasıl kullanacağın hakkında konuşuruz’ diyeceksiniz. Anne ve baba bu biçimde konuştuğunda çocuk, ‘Annem babam bana kıymet veriyor. Beni anlamaya çalışıyor’ diyecek ve o an o reaksiyonunu göstermeyecek. Natürel burada kararlı, dengeli ve net durmak gerekiyor. Bu bağımlılığın olduğu çocuklarda en epey gevşek disiplin var. Anne ve babalar, bir gün ‘evet’ diyor, bir gün ‘hayır’ diyor. Anne evet diyor, baba hayır diyor yani ortak bir lisan oluşturulmuyor. Kuralsız ve tutarsız bir ortam oluşuyor. Çocuğun konutta anne ve babasının liderliğini kabul etmesi gerekiyor. Burada çocuğu ezmeden yapılacak liderlik kıymetlidir.”
Çocukların yaşlarına nazaran teknoloji kullanımlarının sonlandırılabileceğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, burada çocuğa bununla birlikte planlamayı öğretmenin de gerektiğini bildirdi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Teknoloji kullanmasının 15 yaşına kadar günde 2 saati geçmemesini tavsiye ediyoruz. Bilhassa 6 yaşına kadar anne ve baba olmadan en çok yarım saat verilmeli. Bu mühlet tatil devrinde artırılabilir. 6-12 yaş içinde ise günde 1 saati geçmemelidir” sözlerini kullandı.
Teknolojik aygıtları fazlaca fazla kullanan çocukların keyifli olmadığını belirten Tarhan, “Evde şirin ve sıcak bir ortam yok. Konuşacak kimse olmadığından kendilerini yalnız hissediyorlar. Yalnız hissedince buna yöneliyorlar. Şayet yalnız hissetmeseler yani arkadaşları, sosyalleşecekleri ortam olsa yahut aile ile bir arada ortak vakit geçirme olsa çocuk buna takılıp kalmayacak” değerlendirmesinde bulundu.
Tarhan, bireyin bağımlılıklarıyla mücadelede “dur, düşün ve aksiyona geç” prensibini kullanımı gerektiğini aktararak, “Beynin ön bölgesi ‘Dur, düşün ve daha sonra yap’ der. Beyne o eğitim verilmeli. İnsanın beynini kullanımını öğrenmesi değerlidir. Kişi kendi kendini denetim etmeyi başarabilir fakat kişi bunu başaramıyorsa bu biçimde bir uzman yardımı alınmalıdır. Çocuklara şuurlu kullanması öğretmek, dijital okuryazarlık öğretilmeli. Çocuk anne ve babasını model olarak alır. Anne ve baba ne yapmışsa çocuk birçok vakit onları taklit ediyor” sözlerini kullandı.