Çarpıcı Squid Game tahlili: ‘Neoliberal bir toplum eleştirisi’

EliteDizqn

Active member
Editör notu: Bu haber, diziyi izlemeyen okurlarımız için spoiler içerir.

Tüm dünyayı ve birlikteinde Türkiye’yi de kasıp kavuran Squid Game dizisi yayınlandığı tarihten itibaren gündemden düşmüyor.

Kısa müddette diziseverlerin favorisi haline gelmiş Güney Kore üretimi, 111 milyon şahsa ulaşarak rekor kırdı. Dizinin 80’den çok ülkede Netflix’in birinci sırasına yerleşti. Netflix, yalnızca bu yıl Güney Kore’de üretilen dizi ve sinemalar için 500 milyon dolar bütçe ayırmıştı.

Güney Kore’de maddi meseleler yaşayan, borç batağındaki bireylerin para mükafatı için oynadığı ölümcül çocuk oyunlarını anlatan Squid Game; biroldukca kapsamlı araştırmayı ve tahlili de birlikteinde getirdi.

Son olarak Gazeteci Güventürk Görgülü, ‘Squid Game bir toplum eleştirisidir’ diyerek toplumsal medyadan 35 unsurluk bir ‘Squid Game’ tahlili kaleme aldı.

Görgülü’nün Twitter’dan paylaştığı dizi tahlili şöyle:

1-Squid Game üzerine çok tartışma var. Lakin bu diziyi bayağı bir oyun distopyası diye kimse bir kenara atmasın. Senarist-yönetmen Hwang Dong-hyuk başarılı bir neoliberal toplum tenkidine imza atmış. Dizideki oyun alanı ise tam olarak neoliberal şirket modelini anlatıyor.

2- Dizinin tek başarısız yanı dizi olması. Yani aslında direktörün birinci başta niyet ettiği üzere 2-2,5 saatlik bir sinema sineması olsaydı yayınlandığı anda kült bir sinema haline gelebilirdi. Üstelik de dizide eleştirilen bir hayli mantık yanlışı ortaya çıkmamış olurdu.

3- Hwang Dong-hyuk, dizideki her oyunla neoliberal birey imalinin bir kademesini anlatmış. Bunların ne olduğunu aşağıda tek tek özetlemeye çalışacağım. Lakin evvel kıssanın art planıyla ilgili birkaç ayrıntıya değinmem gerek.

“TOPLUMUN KENDİSİ BİR DİSTOPYA”

4- Öncelikle, İçinde yaşamakta olduğumuz neoliberal toplumun kendisi bir distopyadır. Neolibenal kapitalizm finansallaşma üzerine heyetidir. Bunun bireye yansıması ise borçlanmadır. Yani sistem borç üstüne döner.


5- Sistemin çalışma kuralı “uyumlu birey” yaratmaktır. Neoliberal birey, ömrünü finansallaştırmış bireydir. Borç alır, risk alır ve kazanmaya programlıdır. Sennet’in dediği üzere neoliberal kapitalizm oyununda “kazanan hepsini alır” kaybeden ise her birşeyini kaybeder. 2’nci yoktur!

6- Kaybeden çoğunluğun lakin taban seviyede hayatta kalabilme bahtı vardır. Çoğunluğun ömrü özetlemek gerekirse “çalış-borç öde ve öl” diye özetlenebilir. Hayatta kalmanın tek yolu da sistemin kurallarına ahenk sağlamak ve itaat etmektir.

7- Foucault’nun deyişiyle biyoiktidarın neoliberal versiyonunun özeti budur. İnsanlığın bu noktaya nasıl geldiğini anlatmak buranın hudutlarını aşar lakin merak edenler için bu mevzuda hatırı sayılır bir külliyat mevcut. İsteyen araştırıp okuyabilir. Biz diziye dönelim.

8- Yalnız aman dikkat! Bundan daha sonrası ben istemesem de spoiler içerebilir, diziyi çabucak hemen İzlemeyenler burada bıraksa güzel olur! Bu ortada zinciri topluca okumak isteyenler buradan da devam.

9- Direktör Hwang Dong-hyuk Bu distopyayı anlatmak için daha derin bir distopya oluşturmayı seçmiş ve süreci evre aşama anlatmış. Aslında dizide altı oyun var ancak “kazanan” olmanın yedi kademesi var. Birinci evre elbette işe alınma!edebilir…

“SİSTEMDEN DIŞLANMA, MESLEĞİNİ KAYBETME…”

10- Oyunlarda elenmenin iki çeşidini görüyoruz; bunlardan biri silahla vurulma, oburu ise yüksekten düşme. Direktör birincisini işyerinden atılma, sistemden dışlanma metaforu olarak kullanırken düşme daha epey mesleğini kaybetme, üst seviyeden aşağı kademeye kayma üzere okunabilir.


11- Oyunda Seong Gi-hun yani oyuncu 456, istemese de sisteme ahenk sağlamak zorunda kalan çoğunluğu temsil ediyor. Seong, örgütlenmiş ve hatta greve katılmış eski bir personel. Bu, sistemin affetmeyeceği bir uyumsuzluk ve Seong bu niçinle dışlanmış biri.

12- Cho Sang-woo yani oyuncu 218 ise Seul Üniversitesi İşletme Fakültesi’ni bitirmiş dahi bir profesyonel. Aslında “oyun kurucu” iken riskleri denetim edemediği için kendini tabanda bulmuş bir beyaz yakalı…

13- Dizi birçok vakit, tıpkı mahalleden çıkmalarına karşın farklı hayatlar seçen ancak yolları oyun alanında kesişen 456 ile 218 içindeki tansiyondan besleniyor. Öbür yandan işletme dahisi 218’in fikirlerinin vakit zaman hayat kurtarması boşuna değil. Okuyanla okumayan bir olmuyor!

14- Artık gelelim oyunlara. Fakat oyuna katılmadan evvel işe kabul edilmeniz lazım değil mi! İşte birinci kademe. İstasyonda tokat bahisiyle girişilen zarf oyunu, aslında iş görüşmesini anlatıyor. İnsan kaynakları sizi çağırıp görüşüyor ve tokat yemeye ne kadar hazır olduğunu ölçüyor.

15- İstasyondaki elemanın kelamını unutmayın: “Az evvel para için şahsi haklarınızdan vazgeçtiniz” demek ki şirket için uygun bireysiniz. Buyrun artık oyuna…

16- Birinci oyunun ismi “kırmızı ışık yeşil ışık”. Bu oyun “Uyum”u anlatıyor. Yani girdiğiniz ortama; yani şirkete ahenk sağlayacaksın. O denli çıkıntılık yapmak, ileri geri konuşmak, örgütlenmek yok!

17- Aslında formül kolay; yürü dendiğinde yürüyeceksin, dur dendiğinde duracaksın. Burada dahi çocuk 218’in “Birinin ardına saklan” tavsiyesi de epeyce değerli. Gelelim ikinci oyuna; Şekerin ortasından hal çıkarma…

“EN ACIMASIZ METAFORLARDAN BİRİ BUYDU…”

18- Bu oyun şirkette yükselme oyunu. Oyuncu 456’nın hali nasıl çıkardığını hatırlayın. Yalayarak değil mi! Burada fazla kelama gerek yok. Yükselmek için yapılması gereken muhakkak. Bence direktör Hwang Dong-hyuk’un en acımasız metaforlarından biri buydu.


19- Mesleğinizde biraz ilerlediniz ve artık üçüncü etaba geçebilirsiniz. Bu basamak, dizide “halat çekme” yarışıyla tasvir edilen grup oyunudur. Neoliberal işletmede ekipler kendilerine misal gruplarla yarıştırılır ve olağan olarak yeterli olan hayatta kalır, kaybeden düşer.

20- Halat çekme yarışıyla anlatılan oyunda, ekibin ortasında yer alan 001 üzere tecrübeli biri hayat kurtarır. Nasıl daha kuvvetli olunacağını işin nasıl kolaylaştırılacağını tecrübe gösterir. Ancak öldürücü darbe bir daha 218’den gelir…

21- Zira beyaz yakalı profesyonel, karşı kadrosu çökertecek ayak oyunlarını uygun bilir. Burada bir daha direktör Hwang’ı neoliberal işletmenin içini bu kadar ince gördüğü için tebrik ediyoruz.

22- Ve dördüncü etap misket oyunu! Sıra grup arkadaşlarını satmaya yahut harcamaya gelmiştir. İsteyerek ya da istemeyerek kadroda kendine rakip olacaklar elenir. Sonuçta kazanan bir kişi olacağına nazaran artık her birey sadece kendini düşünecektir.

“KURALLAR BELİRGİNLEŞİYOR”


23- Burada bir daha 218 dikkat çeker: Oyunun kuralı, sonuca ulaşmaktır. Yani aslında kural yoktur. bir daha R. Sennett’a atıfla neoliberal şirkette, kuralların belirsizleştiğine, sistemin okunaksız hale geldiğine vurgu yapalım.

24- Size rakip olabilecek ekip arkadaşlarınızı devre dışı bıraktıktan daha sonra artık sona hayli yaklaştınız ve cam köprüye geldiniz. Birtakım camların sağlam birtakım camların zayıf olduğu bu köprü, meslek seyahatinizde artık risk alma vaktinizin geldiğini anlatıyor.

“SİZİN İÇİN EN EMİN YOL HANGİSİ ONU BULMALISINIZ”


25- Bu noktada yapacağınız seçimler düşmenize de niye olabilir, tepeye tırmanmanızı da sağlayabilir. bu biçimde ne yapmalısınız. öncedena sizdilk evvel kimin ne yaptığını güzel bilmelisiniz. Hangi kararlar hangi sonuçlara yol açmış ve sizin için en emin yol hangisi bunu bulmalısınız.

26- Ha natürel bir de riski sizin yerinize birilerinin üstlenmesini sağlarsanız ne alâ. bir daha 218’e bakalım: Kaç adım peşinden gittiği eski cam ustasını, son adımda tabiri caizse “mayın eşeği” olarak kullanmadı mı…

27- her neyse sonunda beşinci evreyi da geçtiniz. Arkadaşlarınız, ya da rakiplerinizin kimi atıldı, dışlandı, kimi düştü, kimi tarafınızdan satıldı her ne olduysa oldu doruğa hayli yaklaştınız.

28- Sıra artık Kalamar Oyunu’nda ve bu oyunda kazanmak için artık her şey mübah. Kazanan hepsini alacağına göre tepe yarışı kimsenin kimseye acımayacağı bir yer artık.

29- Artık ortasından soranlar olacaktır: niye oyunun sonu bu biçimde bitti ve niye finalde sokaktaki sarhoş adama biri yardım etti? Senarist ve direktör Hwang burada bence keskin bir neoliberalizm eleştirisi yapmakla bir arada, karamsarlık yaymak da istememiş.

30- Yani durum ne kadar makus olsa da siz enseyi karartmayın bildirisi veriyor. Bitirmedilk evvel, birinci ve ikinci oyun içinde oyuncuların oy oldukçaluğuyla oyunu bitirmeleri ve daha sonra tekrar geri dönmelerine de dikkat çekmek isterim.

31- Burada bir oy farkı sağlayan son oyu kimin verdiğini aklınıza getirin ve ondan sonrasında oyuncuların çoğunluğunun kendi ayaklarıyla nasıl geri döndüğünü düşünün.

32- Bu, dizi mühletini uzatmak için yapılmış kolay bir senaryo atraksiyonu değil. Burada, çoğunluğun oy ve seçme hakkı olsa da, en başta anlattığım niçinlerle dönüp dolaşıp birebir şeyi ya da bir benzerini seçmek zorunda kalacağı vurgulanıyor.

“KAPİTALİZMİN BAŞINA SIFATLAR KOYMAK, HAFİFE ALMAK OLUR”


33- bir daha sona yaklaşırken yapılan, Atları da Vururlar göndermesi çok çarpıcı ve düşündürücü. Lakin bu iki sinemanın kozmosunun birbirinden çok farklı olduğunu çabucak hatırlatalım. Evet ikisi de kapitalizmi anlatıyor lakin iki başka kapitalizmi anlatıyor…

34- İçinde yaşadığımız sistemi anlatmak için kapitalizmin başına “vahşi”, “kuralsız”, “ultra” ve gibisi sıfatlar koymak emin olun ki, P.Dardot ve C.Laval’in Dünyanın Yeni Aklı’nda dediği üzere “Neoliberalizmi hafifçee almak” olur.

35- Başta bu tivit dizisinin bu kadar uzayabileceğini düşünmemiştim. Burada direktörün anlatmak istediklerini dilim döndüğünce açıklamaya ve çözümlemeye çalıştım. Sonuna kadar okuyanlara teşekkür. Gözümden kaçan diğer detaylar, eklemeler ve tenkitler var ise beklerim.