EliteDizqn
Active member
1952’nin soğuk bir kasım günü Ankara’dan İstanbul’a getirilerek Sansaryan Han’ın yer katındaki tabutluklardan birine konulmuştu. Kabahati TKP üyesi olmaktı. Aydın ve sanatkarların sorgularında uygulanan azapları yönetmesiyle ünlü Birinci Şube Müdür Muavini “Parmaksız Hamdi” ne yaptıysa istediklerini söyletememişti ona. Gece ile gündüzün birbirine karıştığı, oturabilmenin bile mümkün olmadığı o karanlık tabutlukta hissettiği yalnızlık duygusu, “gitsin gitsin de gelmesin, çocukluğunu getiriyordu aklına.”
SAVAŞ ÇOCUĞU
1912’de Van’da doğmuştu. Anasını, babasını hiç hatırlamıyordu. Kimsesi yoktu. Üç-dört yaşlarındayken Adana’da fakir bir ailenin yanına verilmişti. Yenge dediği meskenin bayanından fazlaca eziyet görmüştü o konutta. Birinci Dünya Savaşı daha sonrasında Fransızlar Adana’yı işgal edince Toroslar’a yanlışsız büyük bir kaçış başlamıştı. Çukurovalıların “Kaç Kaç” dediği o periyotta yoksulluk ve kimsesizliğin üzerine bir de kaos, göç acısı ve can korkusu eklenmişti. 1921’de Adana’ya döndüklerinde Mehmet, Adana Darüleytamı’na, yani Öksüzler Yurdu’na verildi. Burada hocasının teşvikiyle kemana başladı. Bir yandan da Toroslar’da öğrendiği türküleri söylüyordu. Türlü talihsizlikleri ve zorlukları aşarak girebildiği Ankara Musiki Muallim Mektebi’nin akabinde, 1942’de Devlet Konservatuvarı Opera Bölümü’nü bitirdi. “Birinci Dünya Savaşı’nın ortada bıraktığı çocuklardan biri” olan fakir ve öksüz Mehmet, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin sağladığı imkanlar ve azmiyle, “Bastien Bastienne”, “Madam Butterfly”, “Satılmış Nişanlı”, “Fidelio”, “Maskeli Balo”, “Figaro’nun Düğünü” üzere çeşitli operalarda rol alan “Basbariton Ruhi Su” olarak ülkesinin sayılı sanatkarlarından birisi olmuştu. Olmuştu bulunmasına lakin bu kere da uygarlığa, özgürlüğe ve insanca bir yaşama yönelik gayretleri niçiniyle aylardır azap görüyordu.
KENDİNDEN ÖNCESİ YOK
Ruhi Su, beş ay Sansaryan Han’da azap gördükten daha sonra Harbiye ve Adana cezaevlerinde beş yıl tutuklu kaldı. Tıpkı davadan yargılanan Sıdıka Hanım ile Harbiye Cezaevi’nde nişanlandı ve evlendi. Devlet memuriyetinden atılmış, opera faslı artık tekrar açılmamak üzere kapanmıştı. Kendini büsbütün türkülere verdi. Ülkemizin bir hayli yöresinden yüzlerce türkü derledi. Onlarca plak, kaset yayımladı. Anadolu’yu adım adım dolaştı, konserler verdi. 1975’te, bugün hala faaliyet gösteren “Dostlar Korosu”nu kurdu. Eski halk ozanlarımızdan Nâzım Hikmet’e, Melih Cevdet Anday’a, Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya kadar biroldukca şairimizin şiirini besteledi. Melih Cevdet Anday’ın sözüyle “Ruhi Su türküsüz insanlara türkü sundu.”
İlhan Selçuk “Kendindilk öncesi yoktur Ruhi Su’nun” der. Zira almış olduğu Batı müziği eğitimini halk türküleriyle harmanlayarak ortaya o güne dek hiç yapılmamış bir bireşim çıkarmış ve aydınlarla halk içinde türküden bir köprü kurmuştur. Sabahattin Eyüboğlu da Ruhi Su’ya kadar olan periyotta türkülerin küçümsendiğini, yayvan ağızlarda eğlencelik, göstermelik hale geldiğini ve Ruhi Su’nun bu yozlaştırmaya “yeter” söylemiş olduğini söyler.
PİR SULTAN’A KOVUŞTURMA
Aydınların ve kent beşerinin halk müziği ve külçeşidini tanıması, sevmesi ve içselleştirmesinde Ruhi Su’nun büyük katkısı olmuştur. Türk halkı Köroğlu ve Pir Sultan’ın şiirlerindeki zulme başkaldırıyı, Karacaoğlan’ın sevdasını, seferberlik türkülerini, Ege türkülerini, Nâzım’ın Kuvayı Ulusala Destanı’nı biraz da onun sesinden öğrenir. Pir Sultan, Köroğlu, Karacaoğlan ve Yunus’un şiirlerini birinci sefer Ruhi Su’dan duydukları için onun şiiri sananlar olur. kimi vakit trajikomik olaylar da yaşanır. Örneğin 1960’ların başında Ruhi Su’nun Erdek Halk Şenliği’nde verdiği konser polis tarafınca basılır ve daha sonrasında sanatçı mahkemeye verilir. Ruhi Su buna alışıktır lakin savcılık Pir Sultan hakkında da kovuşturma açılmasına karar verir.
Ruhi Su, kendini halkına adamış bir büyük dava adamıdır bununla birlikte. Mahpuslara, sürgünlere, yasaklara karşın türkülerinde baskıyı, sömürüyü ve eşitsizliği nakış nakış işlemiş, “yoksuldan, halktan yana bir dünya kurulacak” hasreti ile her vakit işçi halkın yanında yer almıştır.
1940’larda Alevi türküleri söylemiş olduği sebebi öne sürülerek TRT’deki radyo programı sonlandırılan, 1952’de yalnızca TKP üyesi olduğu için beş yıldan fazla tutuklu kalan, 1965’te “Bitmeyen Yol” sinemasında söylemiş olduği bir türküde “Serdari halimiz bu biçimde n’olacak, kısa çöp uzundan hakkın alacak” dediği için işinden olan ve yazdığı kitaptan ismi çıkarılan Ruhi Su’ya yapılan zulüm bunlarla kalmaz. Sanatkara 1983’ün son günlerinde metastatik prostat kanseri tanısı konur ve tedavisinin yurtharicinde yapılmasının daha uygun olacağı söylenir. Lakin yurtiçi ve yurtharicinden yapılan davetlere karşın mühleti bitmiş olan pasaportun çıkarılması geciktirilir ve gür sesli ozan 20 Eylül 1985 Cuma günü Cerrahpaşa Hastanesi’nde yaşama veda eder.
PRENSİPLERİNDEN HİÇ SAPMADI
İki gün daha sonra gerçekleşen cenaze merasimi 12 Eylül daha sonrası birinci büyük kitlesel buluşmaya dönüşür. Ruhi Su, binlerce seveninin iştirakiyle sonsuzluğa uğurlanır. O binler ki onun türküleriyle Anadolu halkının tüm renklerini, hoşluklarını, acılarını ve sevinçlerini yüreğinde hissetmiş, onun türküleriyle alanlarda sevgiden, emekten ve özgürlükten yana olduklarını haykırmışlardır.
Yalnızca sanatı ile değil, inandığı prensiplerinden hiç sapmamış örnek kişiliği ve insanı ve emeği merkeze alan sosyalist dünya görüşü ile de toplumda derin izler bırakmış olan Ruhi Su’yu vefatının 36. yılında hürmetle anıyoruz.
* Hasan Hüseyin
SAVAŞ ÇOCUĞU
1912’de Van’da doğmuştu. Anasını, babasını hiç hatırlamıyordu. Kimsesi yoktu. Üç-dört yaşlarındayken Adana’da fakir bir ailenin yanına verilmişti. Yenge dediği meskenin bayanından fazlaca eziyet görmüştü o konutta. Birinci Dünya Savaşı daha sonrasında Fransızlar Adana’yı işgal edince Toroslar’a yanlışsız büyük bir kaçış başlamıştı. Çukurovalıların “Kaç Kaç” dediği o periyotta yoksulluk ve kimsesizliğin üzerine bir de kaos, göç acısı ve can korkusu eklenmişti. 1921’de Adana’ya döndüklerinde Mehmet, Adana Darüleytamı’na, yani Öksüzler Yurdu’na verildi. Burada hocasının teşvikiyle kemana başladı. Bir yandan da Toroslar’da öğrendiği türküleri söylüyordu. Türlü talihsizlikleri ve zorlukları aşarak girebildiği Ankara Musiki Muallim Mektebi’nin akabinde, 1942’de Devlet Konservatuvarı Opera Bölümü’nü bitirdi. “Birinci Dünya Savaşı’nın ortada bıraktığı çocuklardan biri” olan fakir ve öksüz Mehmet, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin sağladığı imkanlar ve azmiyle, “Bastien Bastienne”, “Madam Butterfly”, “Satılmış Nişanlı”, “Fidelio”, “Maskeli Balo”, “Figaro’nun Düğünü” üzere çeşitli operalarda rol alan “Basbariton Ruhi Su” olarak ülkesinin sayılı sanatkarlarından birisi olmuştu. Olmuştu bulunmasına lakin bu kere da uygarlığa, özgürlüğe ve insanca bir yaşama yönelik gayretleri niçiniyle aylardır azap görüyordu.
KENDİNDEN ÖNCESİ YOK
Ruhi Su, beş ay Sansaryan Han’da azap gördükten daha sonra Harbiye ve Adana cezaevlerinde beş yıl tutuklu kaldı. Tıpkı davadan yargılanan Sıdıka Hanım ile Harbiye Cezaevi’nde nişanlandı ve evlendi. Devlet memuriyetinden atılmış, opera faslı artık tekrar açılmamak üzere kapanmıştı. Kendini büsbütün türkülere verdi. Ülkemizin bir hayli yöresinden yüzlerce türkü derledi. Onlarca plak, kaset yayımladı. Anadolu’yu adım adım dolaştı, konserler verdi. 1975’te, bugün hala faaliyet gösteren “Dostlar Korosu”nu kurdu. Eski halk ozanlarımızdan Nâzım Hikmet’e, Melih Cevdet Anday’a, Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya kadar biroldukca şairimizin şiirini besteledi. Melih Cevdet Anday’ın sözüyle “Ruhi Su türküsüz insanlara türkü sundu.”
İlhan Selçuk “Kendindilk öncesi yoktur Ruhi Su’nun” der. Zira almış olduğu Batı müziği eğitimini halk türküleriyle harmanlayarak ortaya o güne dek hiç yapılmamış bir bireşim çıkarmış ve aydınlarla halk içinde türküden bir köprü kurmuştur. Sabahattin Eyüboğlu da Ruhi Su’ya kadar olan periyotta türkülerin küçümsendiğini, yayvan ağızlarda eğlencelik, göstermelik hale geldiğini ve Ruhi Su’nun bu yozlaştırmaya “yeter” söylemiş olduğini söyler.
PİR SULTAN’A KOVUŞTURMA
Aydınların ve kent beşerinin halk müziği ve külçeşidini tanıması, sevmesi ve içselleştirmesinde Ruhi Su’nun büyük katkısı olmuştur. Türk halkı Köroğlu ve Pir Sultan’ın şiirlerindeki zulme başkaldırıyı, Karacaoğlan’ın sevdasını, seferberlik türkülerini, Ege türkülerini, Nâzım’ın Kuvayı Ulusala Destanı’nı biraz da onun sesinden öğrenir. Pir Sultan, Köroğlu, Karacaoğlan ve Yunus’un şiirlerini birinci sefer Ruhi Su’dan duydukları için onun şiiri sananlar olur. kimi vakit trajikomik olaylar da yaşanır. Örneğin 1960’ların başında Ruhi Su’nun Erdek Halk Şenliği’nde verdiği konser polis tarafınca basılır ve daha sonrasında sanatçı mahkemeye verilir. Ruhi Su buna alışıktır lakin savcılık Pir Sultan hakkında da kovuşturma açılmasına karar verir.
Ruhi Su, kendini halkına adamış bir büyük dava adamıdır bununla birlikte. Mahpuslara, sürgünlere, yasaklara karşın türkülerinde baskıyı, sömürüyü ve eşitsizliği nakış nakış işlemiş, “yoksuldan, halktan yana bir dünya kurulacak” hasreti ile her vakit işçi halkın yanında yer almıştır.
1940’larda Alevi türküleri söylemiş olduği sebebi öne sürülerek TRT’deki radyo programı sonlandırılan, 1952’de yalnızca TKP üyesi olduğu için beş yıldan fazla tutuklu kalan, 1965’te “Bitmeyen Yol” sinemasında söylemiş olduği bir türküde “Serdari halimiz bu biçimde n’olacak, kısa çöp uzundan hakkın alacak” dediği için işinden olan ve yazdığı kitaptan ismi çıkarılan Ruhi Su’ya yapılan zulüm bunlarla kalmaz. Sanatkara 1983’ün son günlerinde metastatik prostat kanseri tanısı konur ve tedavisinin yurtharicinde yapılmasının daha uygun olacağı söylenir. Lakin yurtiçi ve yurtharicinden yapılan davetlere karşın mühleti bitmiş olan pasaportun çıkarılması geciktirilir ve gür sesli ozan 20 Eylül 1985 Cuma günü Cerrahpaşa Hastanesi’nde yaşama veda eder.
PRENSİPLERİNDEN HİÇ SAPMADI
İki gün daha sonra gerçekleşen cenaze merasimi 12 Eylül daha sonrası birinci büyük kitlesel buluşmaya dönüşür. Ruhi Su, binlerce seveninin iştirakiyle sonsuzluğa uğurlanır. O binler ki onun türküleriyle Anadolu halkının tüm renklerini, hoşluklarını, acılarını ve sevinçlerini yüreğinde hissetmiş, onun türküleriyle alanlarda sevgiden, emekten ve özgürlükten yana olduklarını haykırmışlardır.
Yalnızca sanatı ile değil, inandığı prensiplerinden hiç sapmamış örnek kişiliği ve insanı ve emeği merkeze alan sosyalist dünya görüşü ile de toplumda derin izler bırakmış olan Ruhi Su’yu vefatının 36. yılında hürmetle anıyoruz.
* Hasan Hüseyin