EliteDizqn
Active member
Getty Images Yaban hayvanları
İki yılda bir hazırlanan Yaşayan Gezegen Raporu’na (Living Planet Report) nazaran doğal hayatın karşısındaki en değerli tehdit arazi kullanması.
Tarımsal yerler suda ve karada pek hayli hayvan ve bitkinin ömür alanını bölüyor ya da yok ediyor.
Ancak global ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlamazsak iklim krizi önümüzdeki senelerda en değerli tehdit haline gelecek.
Daha sık ve şiddetli görülen sıcak hava dalgaları halihazırda kitlesek ölümlere yol açarken bir tıbbın hayatını büsbütün bitmiş oldurebiliyor. Rapora göre, biyoçeşitlilik kaybı her yerde birebir süratte yaşanmıyor.
Amazon yağmur ormanlarının da yer aldığı Latin Amerika, kaybın en süratli yaşandığı yer.
Bölge, yaban hayvan nüfusunun yüzde 94’ünü 48 yıllık müddette yitirdi.
Afrika için bu oran yüzde 66; Asya Pasifik için yüzde 55; Kuzey Amerika için yüzde 20; Avrupa ve Orta Asya için yüzde 18.
Halihazırda örtüsünün yüzde 17’si yok edilen Amazon ormanlarının ek yüzde 17’lik kısmı de orman niteliğini kaybetti.
Getty Images Arazi kullanması doğal zenginliğe karşı en değeri tehdit olmayı sürdürüyor.
Tatlı sulardaki hayatı ayrıyeten inceleyen rapora nazaran su ekosistemleri zenginliklerinin ortalama yüzde 83’ünü 48 yılda kaybetti.
2016 yılında bu kaybın oranı yüzde 76 idi.
Tür çeşitliliği açısından bugüne kadar yapılan en kapsamlı tahlile göre balıkların beslenmek ve üremek için göç etmeye muhtaçlığı var.
Buna rağmen 1000 kilometreden uzun bir kısmı özgürce akan ırmakların oranı yüzde 37’ye geriledi. Raporda tatlı suda hayatın bir daha canlanması için balıkların rahatça geçebilecekleri pasajlar oluşturulması ve barajların kaldırılması gerektiği belirtiliyor.
Rapordaki bir örneğe göre, ABD’de Penobscot Irmağı üstündeki iki barajın kaldırılması ve öbür iki barajda iyileştirmeler yapılması, ringa balığı nüfusunu 5 yılda yüzlerden 2 milyona çıkardı. Bunun kararında yerli halklar bir daha balıkçılığa başladı.
Getty Images Benekli kartal vatozu
Rapora nazaran son 50 yılda okyanuslarda 31 köpek balığı ve tırpana balığından 18’inin nüfusları son 50 yılda yüzde 71 daraldı.
Avcılık bu cinslerin karşılaştığı en kıymetli tehdit olmayı sürdürüyor.
1980’de bu sayı dokuzken; 2020’de bu sayı 24’e çıktı. Bu artış biroldukca cinsin risk altında olduğunu gösteriyor.
Sadece üç jenerasyonda nüfusunun yüzde 95’i yok edilen beyaz uçlu köpekbalığı, Dünya Doğayı Müdafaa Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesi’nde kırılgan statüdeyken, kritik derecede soyu tehlike altında olan cinsler içinde sınıflandırılmaya başladı.
TÜRKİYE’DE DOĞAL ZENGİNLİĞİN NE KADARI TAHRİP EDİLDİ?
Raporda dünya genelinde ekosistemlerin dayanıklılığının nasıl değiştiğini ve değişeceğini ölçmekte kullanılan biyoçeşitliğin tahrip edilmişliği oranı (BII) da haritalanıyor.
Buna bakılırsa bir bölgenin tahrip edilmemişlik oranı yüzde 90’ın üzerindeyse o bölgenin, güçlü ve sıhhatle çalışan bir ekosistem için kâfi zenginliğe sahip olduğu kabul ediliyor.
Bu oran yüzde 30’un altına indiğinde ekosistemlerin çökme eşiğine geldiği manasına geliyor.
Rapora nazaran Türkiye için bu oran yüzde 70’lerdeyken, İngiltere için yüzde 50’lerde. İngiltere Doğal Tarih Müzesi ülkelerin BII datalarına erişim sağlayan bir veritabanı sunuyor.
Buna nazaran Türkiye’nin BII oranı bugün yaklaşık yüzde 75, dünya ortalamasıysa yüzde 77.
Yani Türkiye’nin biyoçeşitliliğinin yüzde 25’i tahrip edilmiş durumda. Lakin mevcut trendlerin devam etmesi durumunda 2050 yılında bu oran yüzde 35’e çıkıyor.
Türkiye için en büyük tehditse tarım yerlerinin genişlemesi olarak gösteriliyor.
Getty Images Türkiye’de 48 yıl evvel görülen ve kuşağı tükendiği düşünülen Anadolu leoparı bir daha görüntülenmişti.
TÜRKİYE’NİN KİŞİ BAŞINA EKOLOJİK AYAK İZİ
Rapora göre biyoçeşitlilik krizini durdurmak için insan çeşidinin gezegenin sonlarını zorlamayı bırakması gerekiyor.
İnsanların biyokapasite talebi ekolojik ayak izi ismiyle ölçülüyor.
Buna bakılırsa gezegende sürdürülebilir bir ömür için kiş başına ekolojik ayakizinin ortalama 1,6 küresel hektar olması gerekiyor.
Ölçümlere nazaran güçlü kuzey ülkelerinde bu oran 6,7’nin üzerine çıkarken, fakir güney ülkelerinde 1,7’nin altına inebiliyor.
Türkiye’nin kişi başı ekolojik ayak izinin 1,7 – 3,4 aralığında olduğu varsayım ediliyor. Rapora nazaran doğal zenginliğin kaybedilmesinin önüne geçilmesi için tek bir formül bulunmuyor. Lakin dünya hükümetlerinin ortak gayeler etrafından birleşmesi gerekiyor.
Yok oluşun 2030’a kadar aykırı çevrilmesi ve kaybın olmayacağının teminat altına alınması gerekiyor.
İki yılda bir hazırlanan Yaşayan Gezegen Raporu’na (Living Planet Report) nazaran doğal hayatın karşısındaki en değerli tehdit arazi kullanması.
Tarımsal yerler suda ve karada pek hayli hayvan ve bitkinin ömür alanını bölüyor ya da yok ediyor.
Ancak global ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlamazsak iklim krizi önümüzdeki senelerda en değerli tehdit haline gelecek.
Daha sık ve şiddetli görülen sıcak hava dalgaları halihazırda kitlesek ölümlere yol açarken bir tıbbın hayatını büsbütün bitmiş oldurebiliyor. Rapora göre, biyoçeşitlilik kaybı her yerde birebir süratte yaşanmıyor.
Amazon yağmur ormanlarının da yer aldığı Latin Amerika, kaybın en süratli yaşandığı yer.
Bölge, yaban hayvan nüfusunun yüzde 94’ünü 48 yıllık müddette yitirdi.
Afrika için bu oran yüzde 66; Asya Pasifik için yüzde 55; Kuzey Amerika için yüzde 20; Avrupa ve Orta Asya için yüzde 18.
Halihazırda örtüsünün yüzde 17’si yok edilen Amazon ormanlarının ek yüzde 17’lik kısmı de orman niteliğini kaybetti.
Getty Images Arazi kullanması doğal zenginliğe karşı en değeri tehdit olmayı sürdürüyor.
Tatlı sulardaki hayatı ayrıyeten inceleyen rapora nazaran su ekosistemleri zenginliklerinin ortalama yüzde 83’ünü 48 yılda kaybetti.
2016 yılında bu kaybın oranı yüzde 76 idi.
Tür çeşitliliği açısından bugüne kadar yapılan en kapsamlı tahlile göre balıkların beslenmek ve üremek için göç etmeye muhtaçlığı var.
Buna rağmen 1000 kilometreden uzun bir kısmı özgürce akan ırmakların oranı yüzde 37’ye geriledi. Raporda tatlı suda hayatın bir daha canlanması için balıkların rahatça geçebilecekleri pasajlar oluşturulması ve barajların kaldırılması gerektiği belirtiliyor.
Rapordaki bir örneğe göre, ABD’de Penobscot Irmağı üstündeki iki barajın kaldırılması ve öbür iki barajda iyileştirmeler yapılması, ringa balığı nüfusunu 5 yılda yüzlerden 2 milyona çıkardı. Bunun kararında yerli halklar bir daha balıkçılığa başladı.
Getty Images Benekli kartal vatozu
Rapora nazaran son 50 yılda okyanuslarda 31 köpek balığı ve tırpana balığından 18’inin nüfusları son 50 yılda yüzde 71 daraldı.
Avcılık bu cinslerin karşılaştığı en kıymetli tehdit olmayı sürdürüyor.
1980’de bu sayı dokuzken; 2020’de bu sayı 24’e çıktı. Bu artış biroldukca cinsin risk altında olduğunu gösteriyor.
Sadece üç jenerasyonda nüfusunun yüzde 95’i yok edilen beyaz uçlu köpekbalığı, Dünya Doğayı Müdafaa Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesi’nde kırılgan statüdeyken, kritik derecede soyu tehlike altında olan cinsler içinde sınıflandırılmaya başladı.
TÜRKİYE’DE DOĞAL ZENGİNLİĞİN NE KADARI TAHRİP EDİLDİ?
Raporda dünya genelinde ekosistemlerin dayanıklılığının nasıl değiştiğini ve değişeceğini ölçmekte kullanılan biyoçeşitliğin tahrip edilmişliği oranı (BII) da haritalanıyor.
Buna bakılırsa bir bölgenin tahrip edilmemişlik oranı yüzde 90’ın üzerindeyse o bölgenin, güçlü ve sıhhatle çalışan bir ekosistem için kâfi zenginliğe sahip olduğu kabul ediliyor.
Bu oran yüzde 30’un altına indiğinde ekosistemlerin çökme eşiğine geldiği manasına geliyor.
Rapora nazaran Türkiye için bu oran yüzde 70’lerdeyken, İngiltere için yüzde 50’lerde. İngiltere Doğal Tarih Müzesi ülkelerin BII datalarına erişim sağlayan bir veritabanı sunuyor.
Buna nazaran Türkiye’nin BII oranı bugün yaklaşık yüzde 75, dünya ortalamasıysa yüzde 77.
Yani Türkiye’nin biyoçeşitliliğinin yüzde 25’i tahrip edilmiş durumda. Lakin mevcut trendlerin devam etmesi durumunda 2050 yılında bu oran yüzde 35’e çıkıyor.
Türkiye için en büyük tehditse tarım yerlerinin genişlemesi olarak gösteriliyor.
Getty Images Türkiye’de 48 yıl evvel görülen ve kuşağı tükendiği düşünülen Anadolu leoparı bir daha görüntülenmişti.
TÜRKİYE’NİN KİŞİ BAŞINA EKOLOJİK AYAK İZİ
Rapora göre biyoçeşitlilik krizini durdurmak için insan çeşidinin gezegenin sonlarını zorlamayı bırakması gerekiyor.
İnsanların biyokapasite talebi ekolojik ayak izi ismiyle ölçülüyor.
Buna bakılırsa gezegende sürdürülebilir bir ömür için kiş başına ekolojik ayakizinin ortalama 1,6 küresel hektar olması gerekiyor.
Ölçümlere nazaran güçlü kuzey ülkelerinde bu oran 6,7’nin üzerine çıkarken, fakir güney ülkelerinde 1,7’nin altına inebiliyor.
Türkiye’nin kişi başı ekolojik ayak izinin 1,7 – 3,4 aralığında olduğu varsayım ediliyor. Rapora nazaran doğal zenginliğin kaybedilmesinin önüne geçilmesi için tek bir formül bulunmuyor. Lakin dünya hükümetlerinin ortak gayeler etrafından birleşmesi gerekiyor.
Yok oluşun 2030’a kadar aykırı çevrilmesi ve kaybın olmayacağının teminat altına alınması gerekiyor.