EsraBetül
Member
Sanat hayatıyla çağdaş ve çağdaş Türk sanatının en kıymetli isimlerinden “ilklerin hanımı” olarak tanınan Berksoy, ressam Fatma Saime Hanım ile şair Ziya Cenap Berksoy’un çocuğu olarak 1910’da İstanbul Çengelköy’de dünyaya geldi.
Esaslı bir aileye mensup Berksoy, ilköğrenimine 1917’de Kadıköy İlkokulu’nda başladı. çabucak hemen ikinci sınıfa giderken birinci öyküsünü resimleyerek kağıda ve sıralara yazan sanatçı, bu vakitte davudi sesiyle ilgi çekerek, çeşitli şiir ve operaları seslendirdi.
Ortaokulu birincilikle bitiren Berksoy, İstanbul Kız Lisesi’nde tahsile başladıktan bir süre daha sonra yakınlarında konservatuvar açılacağını öğrendi. Darülelhan’da, Türkiye’de Batı müziğinin birinci bayan temsilcilerinden Nimet Vahit Hanım’ın şan öğrencisi olan sanatçı, babası her 2 okula birden gitmesini istemeyince, ona yazdığı bir mektubunda, “Benim ruhumu sürükleyen, bende alev haline gelen bir şey var, o da sanat aşkıdır.” tabirlerini kullandı.
Semiha Berksoy’un en büyük idolü de annesiydi. Sanatçı, annesini hayatının merkezine koyarak, tüm hayatı boyunca ona olan hayranlığını sanatı ile sergiledi. çabucak hemen 8 yaşındayken annesini o senelerda salgın olarak çıkan İspanyol nezlesinden kaybeden Berksoy, sonrasındasında da amcasını veremden kaybetti.
MUHSİN ERTUĞRUL’UN SİNEMASINDA BAŞROL OYNADI
Sanatçı, William Shakespeare’in “Hırçın Kız” yapıtındaki “Kate” rolüyle Muhsin Ertuğrul tarafınca açılan Darülbedayi Tiyatro Okulu’nun imtihanını kazanarak, eğitim aldı.
Profesyonel sanat ömrüne 1931’de Ertuğrul’un çektiği “İstanbul Sokaklarında” isimli birinci sesli Türk sinemasında başrol oynayarak başlayan Berksoy, 1932’de Darülbedayi’de (İstanbul Kent Tiyatrosu) çalışmaya başladı ve çeşitli oyunlarda rol aldı.
Sanatçı, burada sahnelenen Türk operetlerinin primadonnası (operada baş bayan rolünü oynayan sanatçı) oldu.
çabucak hemen bir tiyatro öğrencisiyken “Kafatası” piyesinin sahnelenmesi için yapılan çalışmalarda tanıştığı Nazım Hikmet Ran’ın yazdığı “Bu Bir Rüyadır” operetinde “Fatma” rolünü, Cemal Reşit ve Ekrem Reşit Rey’in operetinde “Marlene” rolünü oynadı.
Berksoy ile uzun yıllar karşılıklı mektuplaştığı Nazım Hikmet’in kaleme aldığı mektuplar, ondan sonrasında “Nazım Hikmet ve Tosca’sı Semiha Berksoy” ismiyle kitaplaştırıldı.
ATATÜRK’ÜN DE BEĞENİSİNİ KAZANDI
Semiha Berksoy, 19 Haziran 1934’de Ahmed Adnan Saygun’un bestelediği birinci Türk opera temsili “Özsoy” isimli yapıtta canlandırdığı “Ayşim” rolüyle dikkatleri üzerine çekti. Berksoy, sanatıyla Atatürk’ün de beğenisini kazandı.
Ressam Fikret Mualla ile Berksoy, 1930’larda tanıştı. İkilinin dostluğu, Mualla’nın İkinci Dünya Savaşı öncesi Fransa’ya gitmesiyle mektuplara taşındı. Sanatçı, birbirlerine yazdıkları mektupları, yolladıkları fotoğraf ve desenleri yayına hazırlayarak, vefatından evvel kızı Zeliha Berksoy’a bıraktı. Bu miras “İki Alışılmamışın Mektupları” ismiyle okurlarla buluştu.
Ünlü sanatçı, Ankara Devlet Konservatuvarı’nın açtığı imtihanı kazanarak devlet bursuyla gittiği Almanya’daki Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi Opera kısmını 1939’da birincilikle bitirdi.
Birebir yıl, “Richard Strauss’un 75. Doğum Yılı Festivali”ndeki “Ariadne auf Naxos” Operası’nda “Ariadne” başrolünü yorumlayan sanatçı, bu temsille Avrupa’da opera sahnesine çıkan birinci Türk sopranosu unvanını aldı.
RİCHARD WAGNER OPERALARINI YORUMLADI
Sanatçı, Cemal Reşit Rey’i anma gecesinde yaptığı konuşmada, Avrupa’da çıktığı opera temsilini ve Türkiye’de yaşamasının niçinini şu sözlerle aktarmıştı:
“Kalktım Berlin’e gittim. Avrupa’da birinci operaya ben çıktım. Wagner’in torunu, beni Almanya’da alıkoymak istedi. İstemedim. Vatan daüssılası var bende. Hasta oluyorum. Yani kalamıyorum Avrupa’da. Melankoliye giriyorum. Vatan, vatan, vatanıma hizmet etmek istiyorum. Karşılığını da takdirini de gördüm. Zira bana, ‘Seni Türkiye’de takdir eden olmaz. Sen Avrupa’da, Almanya’da kal.’ dediler. ‘Hayır’ dedim. ‘Ben burada da takdir edildim. Bu yanlış bir niyet.’ Burada da dünya çapında beşerler dolu. Kaynıyor yani bizde. Türk zekası fazlaca üstün. Bizdeki zeka Avrupa’da, Almanlar’da yok. Niçin ben orada oturayım? Hamdolsun şu yaşa geldim, takdir görüyorum. Zira, Türk milleti zeki. Atatürk’ün hakkı var.”
Berksoy, Türkiye’ye 1940’ta dönerek, birinci konserini Cemal Reşit Rey ile verdi. Richard Wagner operalarında sahne alan sanatçı, 1941’de Ankara’da, Carl Ebert idaresindeki “Tosca” ve “Madame Butterfly” operalarında da oynadı. Sanatkarın “Tosca”daki performansı profesyonel manada birinci opera şovuydu. Bu birinciler yanında sanatçı “Lüküs Hayat” ve “Deli Dolu” operetlerinde de yer aldı.
“BİRİNCİ SINIF DRAMATİK SOPRANO” OLDU
Ankara Devlet Operası’nın kurulmasında Carl Ebert ile bir arada misyon alan Berksoy, 1950’de açılan operaya solist olarak atandı.
Sanatçı 1951-1952 opera döneminde, temsil edilen “Tiefland Çukurova Operası”nda başrol “Marta”yı oynadı ve ses uzmanı A. Lombardie başta olmak üzere başka uzmanlar tarafınca devlet operası takımında “Birinci Sınıf Dramatik Soprano” oldu.
Sanatkara, 1952’de Carl Ebert tarafınca Beethoven’in “Fidelio Operası”nda dramatik soprano “Leonore” başrolü verildi.
Semiha Berksoy, opera rejisörü Feridun Altuna idaresinde 1961’de “Hensel und Gratel” Operası’nın prömiyerinde “Hexe” başrolünü temsil etti ve 1963’teki “Kültür Bakanlığı 30. Sanat Yılı Jübilesi”nin galasında Verdi’nin “II.Trovatore Operası”nda ünlü “Azucena” rolünü canlandırdı.
Kadıköy Süreyya Operası’nda, “Emir”, “Çardaş Fürstin”, “Maskot” ve “Leblebici Horhor Ağa” operetlerinde primadonna olarak sahneye çıkan sanatçı, 1999’da, New York City Lincoln Center’de, Robert Wilson’un idaresindeki, Umberto Eco’nun yapıtı “The Days Before Death, Destruction and Detroit III”te, Tristan ve Isolde Operası’nda Isolde’nin “Aşk Ölümü” aryasını seslendirdi.
Devlet Tiyatrosu’ndaki dramatik oyunlarda biroldukca kez rol alan ünlü isim, 1966’da çıkan işçi kanunuyla bir daha baş sanatçı olup, 1972’de kendi dileğiyle emekli oldu.
FOTOĞRAF VE GERÇEKÜSTÜ HİKAYE ALANINDA ESERLER VERDİ
Birinci fotoğraf derslerini annesinden alan usta sanatçı, 1929’da çizdiği fotoğrafları götürdüğü Hoş Sanatlar Akademisi Namık İsmail Atölyesi’ne, çalışmalarının beğenilmesinden dolayı burslu olarak başladı. hayatı boyunca fotoğraf yapmayı yemek yemek kadar kıymetli nazarann sanatçı, avangart şekildeki çağdaş çalışmalara imza attı.
Refik Epikman ile İsmail Hakkı Toygar Seramik Atölyesi’nde heykel çalışmaları yapan, fotoğraf ve gerçeküstü hikaye alanında da eserler veren Berksoy’un fotoğrafları hem de ortalarında Berlin, Paris, İstanbul ve New York’un da olduğu biroldukca kentte sergilendi.
Berksoy, 1984’te, TBMM tarafınca kamu dalında nazaranv alan birinci bayan opera sanatkarı olarak, “Atatürk Opera Ödülünü”nün yanı sıra 1961’de Lisan Tarih Fakültesi’nde fotoğraf mükafatı aldı.
İlber Ortaylı’nın, “Küçüklüğünden beri bir drama yaşayan bir kavmin, çileli aydın jenerasyonuna mensup ve o jenerasyonun en yaratıcı portrelerinin başında gelir. Bunu bizde de anlayanlar var, öbürleri da oldukcatandır anlıyorlar.” dediği Semiha Berksoy, kalp rahatsızlığı sebebiyle tedavi gördüğü hastanede, 15 Ağustos 2004’te 94 yaşındayken vefat etti.
Sanatçı, Atatürk Kültür Merkezi’nde düzenlenen merasimin akabinde Çengelköy’de toprağa verildi.
Esaslı bir aileye mensup Berksoy, ilköğrenimine 1917’de Kadıköy İlkokulu’nda başladı. çabucak hemen ikinci sınıfa giderken birinci öyküsünü resimleyerek kağıda ve sıralara yazan sanatçı, bu vakitte davudi sesiyle ilgi çekerek, çeşitli şiir ve operaları seslendirdi.
Ortaokulu birincilikle bitiren Berksoy, İstanbul Kız Lisesi’nde tahsile başladıktan bir süre daha sonra yakınlarında konservatuvar açılacağını öğrendi. Darülelhan’da, Türkiye’de Batı müziğinin birinci bayan temsilcilerinden Nimet Vahit Hanım’ın şan öğrencisi olan sanatçı, babası her 2 okula birden gitmesini istemeyince, ona yazdığı bir mektubunda, “Benim ruhumu sürükleyen, bende alev haline gelen bir şey var, o da sanat aşkıdır.” tabirlerini kullandı.
Semiha Berksoy’un en büyük idolü de annesiydi. Sanatçı, annesini hayatının merkezine koyarak, tüm hayatı boyunca ona olan hayranlığını sanatı ile sergiledi. çabucak hemen 8 yaşındayken annesini o senelerda salgın olarak çıkan İspanyol nezlesinden kaybeden Berksoy, sonrasındasında da amcasını veremden kaybetti.
MUHSİN ERTUĞRUL’UN SİNEMASINDA BAŞROL OYNADI
Sanatçı, William Shakespeare’in “Hırçın Kız” yapıtındaki “Kate” rolüyle Muhsin Ertuğrul tarafınca açılan Darülbedayi Tiyatro Okulu’nun imtihanını kazanarak, eğitim aldı.
Profesyonel sanat ömrüne 1931’de Ertuğrul’un çektiği “İstanbul Sokaklarında” isimli birinci sesli Türk sinemasında başrol oynayarak başlayan Berksoy, 1932’de Darülbedayi’de (İstanbul Kent Tiyatrosu) çalışmaya başladı ve çeşitli oyunlarda rol aldı.
Sanatçı, burada sahnelenen Türk operetlerinin primadonnası (operada baş bayan rolünü oynayan sanatçı) oldu.
çabucak hemen bir tiyatro öğrencisiyken “Kafatası” piyesinin sahnelenmesi için yapılan çalışmalarda tanıştığı Nazım Hikmet Ran’ın yazdığı “Bu Bir Rüyadır” operetinde “Fatma” rolünü, Cemal Reşit ve Ekrem Reşit Rey’in operetinde “Marlene” rolünü oynadı.
Berksoy ile uzun yıllar karşılıklı mektuplaştığı Nazım Hikmet’in kaleme aldığı mektuplar, ondan sonrasında “Nazım Hikmet ve Tosca’sı Semiha Berksoy” ismiyle kitaplaştırıldı.
ATATÜRK’ÜN DE BEĞENİSİNİ KAZANDI
Semiha Berksoy, 19 Haziran 1934’de Ahmed Adnan Saygun’un bestelediği birinci Türk opera temsili “Özsoy” isimli yapıtta canlandırdığı “Ayşim” rolüyle dikkatleri üzerine çekti. Berksoy, sanatıyla Atatürk’ün de beğenisini kazandı.
Ressam Fikret Mualla ile Berksoy, 1930’larda tanıştı. İkilinin dostluğu, Mualla’nın İkinci Dünya Savaşı öncesi Fransa’ya gitmesiyle mektuplara taşındı. Sanatçı, birbirlerine yazdıkları mektupları, yolladıkları fotoğraf ve desenleri yayına hazırlayarak, vefatından evvel kızı Zeliha Berksoy’a bıraktı. Bu miras “İki Alışılmamışın Mektupları” ismiyle okurlarla buluştu.
Ünlü sanatçı, Ankara Devlet Konservatuvarı’nın açtığı imtihanı kazanarak devlet bursuyla gittiği Almanya’daki Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi Opera kısmını 1939’da birincilikle bitirdi.
Birebir yıl, “Richard Strauss’un 75. Doğum Yılı Festivali”ndeki “Ariadne auf Naxos” Operası’nda “Ariadne” başrolünü yorumlayan sanatçı, bu temsille Avrupa’da opera sahnesine çıkan birinci Türk sopranosu unvanını aldı.
RİCHARD WAGNER OPERALARINI YORUMLADI
Sanatçı, Cemal Reşit Rey’i anma gecesinde yaptığı konuşmada, Avrupa’da çıktığı opera temsilini ve Türkiye’de yaşamasının niçinini şu sözlerle aktarmıştı:
“Kalktım Berlin’e gittim. Avrupa’da birinci operaya ben çıktım. Wagner’in torunu, beni Almanya’da alıkoymak istedi. İstemedim. Vatan daüssılası var bende. Hasta oluyorum. Yani kalamıyorum Avrupa’da. Melankoliye giriyorum. Vatan, vatan, vatanıma hizmet etmek istiyorum. Karşılığını da takdirini de gördüm. Zira bana, ‘Seni Türkiye’de takdir eden olmaz. Sen Avrupa’da, Almanya’da kal.’ dediler. ‘Hayır’ dedim. ‘Ben burada da takdir edildim. Bu yanlış bir niyet.’ Burada da dünya çapında beşerler dolu. Kaynıyor yani bizde. Türk zekası fazlaca üstün. Bizdeki zeka Avrupa’da, Almanlar’da yok. Niçin ben orada oturayım? Hamdolsun şu yaşa geldim, takdir görüyorum. Zira, Türk milleti zeki. Atatürk’ün hakkı var.”
Berksoy, Türkiye’ye 1940’ta dönerek, birinci konserini Cemal Reşit Rey ile verdi. Richard Wagner operalarında sahne alan sanatçı, 1941’de Ankara’da, Carl Ebert idaresindeki “Tosca” ve “Madame Butterfly” operalarında da oynadı. Sanatkarın “Tosca”daki performansı profesyonel manada birinci opera şovuydu. Bu birinciler yanında sanatçı “Lüküs Hayat” ve “Deli Dolu” operetlerinde de yer aldı.
“BİRİNCİ SINIF DRAMATİK SOPRANO” OLDU
Ankara Devlet Operası’nın kurulmasında Carl Ebert ile bir arada misyon alan Berksoy, 1950’de açılan operaya solist olarak atandı.
Sanatçı 1951-1952 opera döneminde, temsil edilen “Tiefland Çukurova Operası”nda başrol “Marta”yı oynadı ve ses uzmanı A. Lombardie başta olmak üzere başka uzmanlar tarafınca devlet operası takımında “Birinci Sınıf Dramatik Soprano” oldu.
Sanatkara, 1952’de Carl Ebert tarafınca Beethoven’in “Fidelio Operası”nda dramatik soprano “Leonore” başrolü verildi.
Semiha Berksoy, opera rejisörü Feridun Altuna idaresinde 1961’de “Hensel und Gratel” Operası’nın prömiyerinde “Hexe” başrolünü temsil etti ve 1963’teki “Kültür Bakanlığı 30. Sanat Yılı Jübilesi”nin galasında Verdi’nin “II.Trovatore Operası”nda ünlü “Azucena” rolünü canlandırdı.
Kadıköy Süreyya Operası’nda, “Emir”, “Çardaş Fürstin”, “Maskot” ve “Leblebici Horhor Ağa” operetlerinde primadonna olarak sahneye çıkan sanatçı, 1999’da, New York City Lincoln Center’de, Robert Wilson’un idaresindeki, Umberto Eco’nun yapıtı “The Days Before Death, Destruction and Detroit III”te, Tristan ve Isolde Operası’nda Isolde’nin “Aşk Ölümü” aryasını seslendirdi.
Devlet Tiyatrosu’ndaki dramatik oyunlarda biroldukca kez rol alan ünlü isim, 1966’da çıkan işçi kanunuyla bir daha baş sanatçı olup, 1972’de kendi dileğiyle emekli oldu.
FOTOĞRAF VE GERÇEKÜSTÜ HİKAYE ALANINDA ESERLER VERDİ
Birinci fotoğraf derslerini annesinden alan usta sanatçı, 1929’da çizdiği fotoğrafları götürdüğü Hoş Sanatlar Akademisi Namık İsmail Atölyesi’ne, çalışmalarının beğenilmesinden dolayı burslu olarak başladı. hayatı boyunca fotoğraf yapmayı yemek yemek kadar kıymetli nazarann sanatçı, avangart şekildeki çağdaş çalışmalara imza attı.
Refik Epikman ile İsmail Hakkı Toygar Seramik Atölyesi’nde heykel çalışmaları yapan, fotoğraf ve gerçeküstü hikaye alanında da eserler veren Berksoy’un fotoğrafları hem de ortalarında Berlin, Paris, İstanbul ve New York’un da olduğu biroldukca kentte sergilendi.
Berksoy, 1984’te, TBMM tarafınca kamu dalında nazaranv alan birinci bayan opera sanatkarı olarak, “Atatürk Opera Ödülünü”nün yanı sıra 1961’de Lisan Tarih Fakültesi’nde fotoğraf mükafatı aldı.
İlber Ortaylı’nın, “Küçüklüğünden beri bir drama yaşayan bir kavmin, çileli aydın jenerasyonuna mensup ve o jenerasyonun en yaratıcı portrelerinin başında gelir. Bunu bizde de anlayanlar var, öbürleri da oldukcatandır anlıyorlar.” dediği Semiha Berksoy, kalp rahatsızlığı sebebiyle tedavi gördüğü hastanede, 15 Ağustos 2004’te 94 yaşındayken vefat etti.
Sanatçı, Atatürk Kültür Merkezi’nde düzenlenen merasimin akabinde Çengelköy’de toprağa verildi.