EsraBetül
Member
Kimi tiyatro kuramcısı ya da araştırmacısı vardır hayatınızda iz bırakmıştır ya da hala bırakmaktadır. Ben de bendilk evvelki jenerasyondan Türkçe’ye de çevrilen Martin Esslin (absürt tiyatro), Marianne Kesting (epik tiyatro) benim jenerasyonundan Erika Fischer Lichte (performans sanatı) üzere muharrirlerin yapıtlarından epey yararlandım. Yararlanma onların çalışmalarını baştan sona okumanın haricinde onlarla daima olarak diyalogta olmak, ders verirken, yazı yazarken, dramaturji çalışması yaparken onların çalışmalarını bir müracaat kitabı olarak tekraren not alarak, altını çizerek okumak, üzerine düşünmek, daha somut bir deyişle onlarla konuşmak, tartışmak manasına geliyor.
Sevda Şener, Özdemir Nutku, Metin And üzere yerli tiyatro bilimcilerimizin ortasında ise Ayşegül Yüksel’in bende hayli özel bir yeri vardır. O kadar ki sözgelimi Haldun Taner Tiyatrosu, Çağdaş Türk Tiyatrosu’nda 10 Müellif, Yapısalcılık ve Bir Uygulama,Melih Cevdet Anday, Sahniçin İzdüşümler üzere birtakım kitaplarını altını çize çize elimden hiç düşürmeden okuduğum için kitaplar yıllar ortasında uygundan uyguna yıprandılar. Ancak yaprakları sararan, uçları bükülen, özetlemek gerekirse yaş alan kitapların bana göre farklı bir gizemi vardır, zira yaşanmışlığı anlatırlar. Günümüzde kitapların giderek raflara kaldırıldığı, okunmadığı, bir kenara atıldığı ya da elden çarçabuk çıkarıldığı bir periyotta bu yazdıklarım tahminen de pek epeyce kimseye tuhaf gelecektir. Ancak ben bilhassa Almanya’da Essen Üniversitesi Türkçe Bölümü’nde ders verdiğim senelerda Ayşegül Yüksel’in kitaplarından fazlaca yararlandım. Bu açıdan onun çalışmaları yalnızca buradaki öğrencilerime değil oradakilere de yol açtı. Öte yandan Almanya’da çalıştığım devirde çeşitli bedelli araştırmacı ve muharrir arkadaşlarımla bir arada yayına hazırladığım Türk edebiyatının çeşitli alanlarını kuşatan Çağdaş Türk Yazını isimli imece kitabıma Ayşegül Yüksel’in Tiyatro Eleştirisi yazısıyla bulunduğu katkı da tenkit tarihimizin gelişim sürecini irdelemesi açısından hayli kıymetli.
Bizde tiyatro denince birinci akla gelen doğal olarak oyunculardır, tiyatronun art planı direktör, dramaturg, dahası müellif bile ikinci plandadır. Oyunları ve sahnelemeleri didik didik deşen araştırmacılar, tiyatro bilimcileri ve tiyatro eleştirmenleri ise epey az önemsenirler.
Oyuncusuz bir tiyatro olmayacağına bakılırsa oyuncuların ön planda olması her ne kadar doğal olsa da tiyatro müellifiyle, dramaturguyla, direktörüyle bir takım işidir; tiyatro eleştirmenliği ve araştırmacılığı ise verimli bir tiyatro ortamının yeşerebileceği düşünsel bir alan yaratır. bu biçimde bir alanın olmadığı, yani tiyatro ikliminin gereğince yeşeremediği bir ortamda ise muharrir, direktör, dahası oyuncunun bile kolay kolay gelişemeyeceğini, diğer bir deyişle yetenekli olanların bile kısa müddette yollarının tıkanacağını düşünüyorum. Günümüzde kültür sanayisinin de tesiriyle oyuncunun performansının giderek kıymet kazanması, star tiyatrosuna isteğin giderek büyümesi ile tiyatronun düşünsel boyutunu ikinci plana itilse de, hayatını sürdürmesi bir daha de farklı disiplinlerin bir ortaya geldiği ve birbirini desteklediği ortak bir yaratıcılığa bağlıdır. Bu bağlamda Ayşegül Yüksel’in uzun satar kitaplarının tiyatroyla ilgili olan herkese seslendiğini düşünüyorum. Son çalışmalarında tarihi araştırmalara da yer vererek tiyatro tarihimize damgasını vurmuş olan Dostlar Tiyatrosu’nun tarihçesini yazmasını, bu tiyatro aracılığıyla politik tiyatronun nasıl geliştiğini irdelemesini (Güneşin Sofrası’nda, Genco Erkal’in Dostlar TiyatrosuSerüveni) yalnızca bugünün okuyucusuna değil gelecek jenerasyonlara da epeyce pahalı bir armağan olarak değerlendiriyorum.
Sevda Şener, Özdemir Nutku, Metin And üzere yerli tiyatro bilimcilerimizin ortasında ise Ayşegül Yüksel’in bende hayli özel bir yeri vardır. O kadar ki sözgelimi Haldun Taner Tiyatrosu, Çağdaş Türk Tiyatrosu’nda 10 Müellif, Yapısalcılık ve Bir Uygulama,Melih Cevdet Anday, Sahniçin İzdüşümler üzere birtakım kitaplarını altını çize çize elimden hiç düşürmeden okuduğum için kitaplar yıllar ortasında uygundan uyguna yıprandılar. Ancak yaprakları sararan, uçları bükülen, özetlemek gerekirse yaş alan kitapların bana göre farklı bir gizemi vardır, zira yaşanmışlığı anlatırlar. Günümüzde kitapların giderek raflara kaldırıldığı, okunmadığı, bir kenara atıldığı ya da elden çarçabuk çıkarıldığı bir periyotta bu yazdıklarım tahminen de pek epeyce kimseye tuhaf gelecektir. Ancak ben bilhassa Almanya’da Essen Üniversitesi Türkçe Bölümü’nde ders verdiğim senelerda Ayşegül Yüksel’in kitaplarından fazlaca yararlandım. Bu açıdan onun çalışmaları yalnızca buradaki öğrencilerime değil oradakilere de yol açtı. Öte yandan Almanya’da çalıştığım devirde çeşitli bedelli araştırmacı ve muharrir arkadaşlarımla bir arada yayına hazırladığım Türk edebiyatının çeşitli alanlarını kuşatan Çağdaş Türk Yazını isimli imece kitabıma Ayşegül Yüksel’in Tiyatro Eleştirisi yazısıyla bulunduğu katkı da tenkit tarihimizin gelişim sürecini irdelemesi açısından hayli kıymetli.
Bizde tiyatro denince birinci akla gelen doğal olarak oyunculardır, tiyatronun art planı direktör, dramaturg, dahası müellif bile ikinci plandadır. Oyunları ve sahnelemeleri didik didik deşen araştırmacılar, tiyatro bilimcileri ve tiyatro eleştirmenleri ise epey az önemsenirler.
Oyuncusuz bir tiyatro olmayacağına bakılırsa oyuncuların ön planda olması her ne kadar doğal olsa da tiyatro müellifiyle, dramaturguyla, direktörüyle bir takım işidir; tiyatro eleştirmenliği ve araştırmacılığı ise verimli bir tiyatro ortamının yeşerebileceği düşünsel bir alan yaratır. bu biçimde bir alanın olmadığı, yani tiyatro ikliminin gereğince yeşeremediği bir ortamda ise muharrir, direktör, dahası oyuncunun bile kolay kolay gelişemeyeceğini, diğer bir deyişle yetenekli olanların bile kısa müddette yollarının tıkanacağını düşünüyorum. Günümüzde kültür sanayisinin de tesiriyle oyuncunun performansının giderek kıymet kazanması, star tiyatrosuna isteğin giderek büyümesi ile tiyatronun düşünsel boyutunu ikinci plana itilse de, hayatını sürdürmesi bir daha de farklı disiplinlerin bir ortaya geldiği ve birbirini desteklediği ortak bir yaratıcılığa bağlıdır. Bu bağlamda Ayşegül Yüksel’in uzun satar kitaplarının tiyatroyla ilgili olan herkese seslendiğini düşünüyorum. Son çalışmalarında tarihi araştırmalara da yer vererek tiyatro tarihimize damgasını vurmuş olan Dostlar Tiyatrosu’nun tarihçesini yazmasını, bu tiyatro aracılığıyla politik tiyatronun nasıl geliştiğini irdelemesini (Güneşin Sofrası’nda, Genco Erkal’in Dostlar TiyatrosuSerüveni) yalnızca bugünün okuyucusuna değil gelecek jenerasyonlara da epeyce pahalı bir armağan olarak değerlendiriyorum.