EliteDizqn
Active member
Bayana karşı şiddet izleğini ele alan “Lal Hayal” oyununu ikinci defa izliyorum. Birincisinde Aysel Yıldırım ve Ezel Akay’ın idaresinde Naz Erayda’nın sahne dizaynıyla hayli göz alıcı ve görkemli bir sahnelemeydi. Songül Öden’in rolden role geçerek canlandırdığı farklı bayanları zevkle izlemesine izlemiştim lakin sahne dizaynının bu kadar ön planda bulunmasına bir de metindeki kopukluklar eklenince oyun hamuru gereğince tutmamış bir pasta izlenimi bırakmıştı bende. Erkek şiddetinin somutlaştırılarak oyunu neredeyse bir çocuk oyununa ya da kaygı sinemasına dönüştüren erk figürü de hayli yadırgatmıştı. Gerek sahne dizaynıyla gerek metindeki kopukluklarla güzelce geri plana itilen hikayeyi anlamakta zorlanmıştım. Oyunun sahne dizaynını devre dışı bırakan ve yalnızca oyunculukta odaklanan bu hayli sade versiyonu hem Songül Öden’in ustalığını daha ortaya çıkarıyor birebir vakitte hikayeleri daha anlaşılır kılıyordu.
İntihar eden genç bir bayan Lal Hayal, şiddet gördüğü için öldürülen ya da kendini öldüren on binlerce bayanın ortasında biri. Kendini pencereden atarken gördüğü son anı kırıntılarıyla hayatına girmiş olan farklı yaşlarda ve farklı toplumsal katmanlardan bayanlar canlanıyor. Nişantaşılı kayınvalidesi, hiphopcu Almancı sınıf arkadaşı, kocası Almanya’ya kaçmış olan kuaför, şiddete şahit olup da kimseye haber vermeyen komşu bayan, babaannesi, jinekolog kadın…
FARKLI KATMANLARDAN BAYANLARIN SESLERİ
Bayan oyunlarıyla tanıdığımız Sevilay Saral’in oyun metninin kuvvetli yanı farklı katmanlardan gelen bayanların seslerini, konuşma biçimlerini yakalayabilmesi. Bu da oyuncuya rolden role geçerek ustalığını sergileme fırsatını veriyor. bu biçimdece tek kişilik oyun farklı tiplerin vakit zaman düzgünce karikatürize ederek canlandırıldığı epey kişilik bir oyuna dönüşüyor. Kendini beğenmiş, üstten bakan ve hiç bir özgün, hiç bir gerçek yanı olmayan kayınvalideyle, Sütlüce’deki kuaför ya da yazgısına ağlayan babaanne içinde dünyalar var; bunu bir rolden başkasına kayarak bu biçimdesine rahat bir formda canlandırabilmek nitekim de usta işi. Fakat benim her seferinde şaşırarak izlediğim ve en beğendiğim rol hiphopcu Almancı kız. Bu kızın kabasabalığı, saldırganlığı, başkaldırısı ve isyanı tahminen de oyunun özünü veriyor. Oyunculukta yalnızca tıpkı toplumsal katmandan gelen kayınvalide ile jinekolog içindeki çok benzerliği biraz yadırgadım.
PASİF POZİSYONLARINDAN KURTULAMAYAN BAYANLAR
Bayana karşı şiddetin kol gezdiği bir toplumda (Lal Hayal’in annesini de babası öldürmüştür) ataerkil sistemi uygunca içselleştirmiş olan bayanların da hissesi büyük. Bu açıdan da Nişantaşılı kendini beğenmiş kayınvalideyle, bahtına küsmüş olan Sütlüceli babaanne içinde hiç de fark yok, ikisi de bu sistemin vidaları olarak şiddeti doğal saydıklarının, dahası körüklediklerinin şuurunda bile değiller. Öte yandan Lal Hayal’in babası tarafınca öldürülen annesinin çığlıklarını duyan komşu teyzenin “ne oluyor diye aşağıdan üst baktık”sözleriyle olaylara yalnızca seyirci kalması da birebir zihniyetin eseri. Bayanlar pasif pozisyonlarından bir türlü kurtulamıyorlar.
Oyunun kurgusu bir tıp yapboz oyunu üzere olsa da modülleri bir ortaya getirerek bir bütünü oluşturmakta zorlanıyoruz. Bunu birinci izlediğim oyunda fazlaca ağır hissetmiştim, oyunun oyunculukta odaklanan bu sade versiyonu izleyiciyi biraz daha rahatlatsa da kopukluklar epey ağır. Bunun üstesinden gelebilmek için laytmotif olarak Lal Hayal’in kendini ikide bir hatırlatması ise amatörce kalıyor. Tek tek şahısların Lal Hayal’le olan ilişkileri gereğince çıkmadığı üzere, hikayeleri de gölgede kalıyor. Songül Öden’in usta oyunculuğu olmasa şahıslar hiç canlanamayacaklar. Oyunda en sönük kalan, daha doğrusu hiç olmayan kişi de oyunun baş bireyi Lal Hayal. Kimdir Lal Hayal? niye şiddet görüyor? Şiddet görmesinin sebebi yalnızca ruhsal mi, yani annesinin de mi şiddet görmüş olması? niye oradan oraya savrulan bir çöp kesimi üzere bu kadar pasif?
Tiyatroda boş alanlar her vakit hoştur. İzleyicinin kendi hayal gücünü kullanarak oyunu tamamlaması epey kıymetli. Fakat bu oyunda güya havada kalan bir şeyler var. Sararmış, silikleşmiş, buruşmuş, tahminen de yer yer yırtılmış bir gazetedeki yazıları kuvvetlikle okumaya çalışıyormuşuz üzere bir his. Sanki Lal Hayal’i somutlaştıran bir kurgu, Lal Hayal’le bireyler içindeki örgüyü daha mı güzel örebilirdi?
ACILARIN BAYANI OLMAK
Şu sırada bayan oyunları fazlaca ilgide. Bayanlar kendi seslerinin duyulmasını istiyorlar, tiyatroda bu fırsatı yakaladıklarında da hayli etkileniyorlar. Bunu kendi bayan oyunlarımdan da biliyorum. Öte yandan bayan izleyicilerin “Bizler neler yaşıyoruz neler, hayatımız bir roman, sinema ya da tiyatro” hissine kapılmamaları gerekiyor. Ne yazık ki bizler acıların hanımı olmaya epey eğilimliyiz. Ne epey acı çekmişsek bedelimiz o kadar artacak üzere. Kuşkusuz bu da ataerkilliğin bize kendimizi bildik bileli dayattığı bir fikir biçimi. Lakin ben bir oyundan yalnızca yaşadıklarımıza ayna tutarak bize dokunmasını değil, hem de hem düşündürmesini hem duygulandırmasını, yarattığı karakterlerin bizi sarmasını, onlarla birlikte yaşamamızı, onlardan kendimizde bir şeyler bulmamızı öte yandan çıkmazları ve çözümsüzlükleri tetikleyen düzenekleri da hayli net nazaranbilmemizi istiyorum. bu biçimde bir yaklaşımın oyun muharririni ne kadar zorladığını, vakit zaman insanın nasıl sert kayalara çarptığını, başaramayacağım, olmuyor hissine kapıldığını kendi tecrübemden biliyorum. Öte yandan tiyatroya can veren oyuncudur. bir daha de bir oyundan, hele bayana karşı şiddet üzere aktüel ve çarpıcı bir mevzuyu lisana getiren bir oyundan geriye kalan yalnızca oyunculuk ve sahne performansı olmamalı. Diğer birşeyler daha verebilmeli tiyatro bize. Oyun yazarlığının giderek geri plana itildiği ya da gereğince önemsenmediği bir periyotta bunun altını bilhassa çizmek istedim. “Lal Hayal” doğaçlama çalışmalarıyla giderek gelişen bir proje çalışması üzere hazırlanmış. Müellifle oyunu sahneye taşıyanlar ortası kopukluk beni oldum mümkün rahatsız etmiştir. Bu niçinle bu tıp bir grup çalışmasının epey verimli olabileceğini düşünüyorum, fakat tehlikeli yanları da var. Zira oyun müellifiyle oyuna can verenler içindeki dengeyi tutturmak kolay değil. Sonuçta “Lal Hayal”den bende geriye kalan Songül Öden’in dikkatleri bir an bile dağıtmadan sahneyi çoğaltan, bu açıdan da beni epeyce heyecanlandıran tek kişilik performansı oldu.
Oyun daha sonrası söyleşi de izleyicinin oyundan ne kadar etkilendiğini gösteriyordu. Oyunla ilgili birinci izlenimlerden oyunun Türkiye’de nasıl alımlandığına kadar hayli şey konuşuldu. Theater an der Ruhr Mülheim- İstanbul projesi kapsamında Türkiye’den her yıl birkaç oyun davet ediyor. Oyunlar Recai Hallaç’ın usta çevirisiyle Almancaya çevrilip alt yazı olarak giriyor. Bu proje Almanya’ya davet edilen ve daima küçük bir izleyici kitlesine seslenen öbür oyunlardan hayli farklı. Zira hem Türkçeden Almancaya yapılan çeviriyle birebir vakitte Theater an der Ruhr’un kültürlerarası etkileşimi onsenelerdır geliştirmeye çalışan profiliyle Alman izleyiciyi de kazanmayı hedefliyor. Üzücü olan şu ki bu oyunda tiyatronun dramaturgu ve konut sahibi Helmut Schaefer’in haricinde hiç bir Alman izleyici görmedim. Theater an der Ruhr’un kendi oyuncuları bile yoktu izleyicilerin içinde. Almanların öteden beri alışık olduğumuz kayıtsızları mı, yoksa gereğince duyuru yapılamaması mı bilemiyorum. Ancak bu kadar emek harcandıktan daha sonra kültürlerarası ve ötesi diyaloğun yalnızca Türkiyelilerin bir ortaya gelmeleriyle sonlandırılması üzücü. Sanırım bu proje de biraz daha emek istiyor. Yoksa kültürlerarasılık dostlar alışverişte görsüne dönüşüyor.
İntihar eden genç bir bayan Lal Hayal, şiddet gördüğü için öldürülen ya da kendini öldüren on binlerce bayanın ortasında biri. Kendini pencereden atarken gördüğü son anı kırıntılarıyla hayatına girmiş olan farklı yaşlarda ve farklı toplumsal katmanlardan bayanlar canlanıyor. Nişantaşılı kayınvalidesi, hiphopcu Almancı sınıf arkadaşı, kocası Almanya’ya kaçmış olan kuaför, şiddete şahit olup da kimseye haber vermeyen komşu bayan, babaannesi, jinekolog kadın…
FARKLI KATMANLARDAN BAYANLARIN SESLERİ
Bayan oyunlarıyla tanıdığımız Sevilay Saral’in oyun metninin kuvvetli yanı farklı katmanlardan gelen bayanların seslerini, konuşma biçimlerini yakalayabilmesi. Bu da oyuncuya rolden role geçerek ustalığını sergileme fırsatını veriyor. bu biçimdece tek kişilik oyun farklı tiplerin vakit zaman düzgünce karikatürize ederek canlandırıldığı epey kişilik bir oyuna dönüşüyor. Kendini beğenmiş, üstten bakan ve hiç bir özgün, hiç bir gerçek yanı olmayan kayınvalideyle, Sütlüce’deki kuaför ya da yazgısına ağlayan babaanne içinde dünyalar var; bunu bir rolden başkasına kayarak bu biçimdesine rahat bir formda canlandırabilmek nitekim de usta işi. Fakat benim her seferinde şaşırarak izlediğim ve en beğendiğim rol hiphopcu Almancı kız. Bu kızın kabasabalığı, saldırganlığı, başkaldırısı ve isyanı tahminen de oyunun özünü veriyor. Oyunculukta yalnızca tıpkı toplumsal katmandan gelen kayınvalide ile jinekolog içindeki çok benzerliği biraz yadırgadım.
PASİF POZİSYONLARINDAN KURTULAMAYAN BAYANLAR
Bayana karşı şiddetin kol gezdiği bir toplumda (Lal Hayal’in annesini de babası öldürmüştür) ataerkil sistemi uygunca içselleştirmiş olan bayanların da hissesi büyük. Bu açıdan da Nişantaşılı kendini beğenmiş kayınvalideyle, bahtına küsmüş olan Sütlüceli babaanne içinde hiç de fark yok, ikisi de bu sistemin vidaları olarak şiddeti doğal saydıklarının, dahası körüklediklerinin şuurunda bile değiller. Öte yandan Lal Hayal’in babası tarafınca öldürülen annesinin çığlıklarını duyan komşu teyzenin “ne oluyor diye aşağıdan üst baktık”sözleriyle olaylara yalnızca seyirci kalması da birebir zihniyetin eseri. Bayanlar pasif pozisyonlarından bir türlü kurtulamıyorlar.
Oyunun kurgusu bir tıp yapboz oyunu üzere olsa da modülleri bir ortaya getirerek bir bütünü oluşturmakta zorlanıyoruz. Bunu birinci izlediğim oyunda fazlaca ağır hissetmiştim, oyunun oyunculukta odaklanan bu sade versiyonu izleyiciyi biraz daha rahatlatsa da kopukluklar epey ağır. Bunun üstesinden gelebilmek için laytmotif olarak Lal Hayal’in kendini ikide bir hatırlatması ise amatörce kalıyor. Tek tek şahısların Lal Hayal’le olan ilişkileri gereğince çıkmadığı üzere, hikayeleri de gölgede kalıyor. Songül Öden’in usta oyunculuğu olmasa şahıslar hiç canlanamayacaklar. Oyunda en sönük kalan, daha doğrusu hiç olmayan kişi de oyunun baş bireyi Lal Hayal. Kimdir Lal Hayal? niye şiddet görüyor? Şiddet görmesinin sebebi yalnızca ruhsal mi, yani annesinin de mi şiddet görmüş olması? niye oradan oraya savrulan bir çöp kesimi üzere bu kadar pasif?
Tiyatroda boş alanlar her vakit hoştur. İzleyicinin kendi hayal gücünü kullanarak oyunu tamamlaması epey kıymetli. Fakat bu oyunda güya havada kalan bir şeyler var. Sararmış, silikleşmiş, buruşmuş, tahminen de yer yer yırtılmış bir gazetedeki yazıları kuvvetlikle okumaya çalışıyormuşuz üzere bir his. Sanki Lal Hayal’i somutlaştıran bir kurgu, Lal Hayal’le bireyler içindeki örgüyü daha mı güzel örebilirdi?
ACILARIN BAYANI OLMAK
Şu sırada bayan oyunları fazlaca ilgide. Bayanlar kendi seslerinin duyulmasını istiyorlar, tiyatroda bu fırsatı yakaladıklarında da hayli etkileniyorlar. Bunu kendi bayan oyunlarımdan da biliyorum. Öte yandan bayan izleyicilerin “Bizler neler yaşıyoruz neler, hayatımız bir roman, sinema ya da tiyatro” hissine kapılmamaları gerekiyor. Ne yazık ki bizler acıların hanımı olmaya epey eğilimliyiz. Ne epey acı çekmişsek bedelimiz o kadar artacak üzere. Kuşkusuz bu da ataerkilliğin bize kendimizi bildik bileli dayattığı bir fikir biçimi. Lakin ben bir oyundan yalnızca yaşadıklarımıza ayna tutarak bize dokunmasını değil, hem de hem düşündürmesini hem duygulandırmasını, yarattığı karakterlerin bizi sarmasını, onlarla birlikte yaşamamızı, onlardan kendimizde bir şeyler bulmamızı öte yandan çıkmazları ve çözümsüzlükleri tetikleyen düzenekleri da hayli net nazaranbilmemizi istiyorum. bu biçimde bir yaklaşımın oyun muharririni ne kadar zorladığını, vakit zaman insanın nasıl sert kayalara çarptığını, başaramayacağım, olmuyor hissine kapıldığını kendi tecrübemden biliyorum. Öte yandan tiyatroya can veren oyuncudur. bir daha de bir oyundan, hele bayana karşı şiddet üzere aktüel ve çarpıcı bir mevzuyu lisana getiren bir oyundan geriye kalan yalnızca oyunculuk ve sahne performansı olmamalı. Diğer birşeyler daha verebilmeli tiyatro bize. Oyun yazarlığının giderek geri plana itildiği ya da gereğince önemsenmediği bir periyotta bunun altını bilhassa çizmek istedim. “Lal Hayal” doğaçlama çalışmalarıyla giderek gelişen bir proje çalışması üzere hazırlanmış. Müellifle oyunu sahneye taşıyanlar ortası kopukluk beni oldum mümkün rahatsız etmiştir. Bu niçinle bu tıp bir grup çalışmasının epey verimli olabileceğini düşünüyorum, fakat tehlikeli yanları da var. Zira oyun müellifiyle oyuna can verenler içindeki dengeyi tutturmak kolay değil. Sonuçta “Lal Hayal”den bende geriye kalan Songül Öden’in dikkatleri bir an bile dağıtmadan sahneyi çoğaltan, bu açıdan da beni epeyce heyecanlandıran tek kişilik performansı oldu.
Oyun daha sonrası söyleşi de izleyicinin oyundan ne kadar etkilendiğini gösteriyordu. Oyunla ilgili birinci izlenimlerden oyunun Türkiye’de nasıl alımlandığına kadar hayli şey konuşuldu. Theater an der Ruhr Mülheim- İstanbul projesi kapsamında Türkiye’den her yıl birkaç oyun davet ediyor. Oyunlar Recai Hallaç’ın usta çevirisiyle Almancaya çevrilip alt yazı olarak giriyor. Bu proje Almanya’ya davet edilen ve daima küçük bir izleyici kitlesine seslenen öbür oyunlardan hayli farklı. Zira hem Türkçeden Almancaya yapılan çeviriyle birebir vakitte Theater an der Ruhr’un kültürlerarası etkileşimi onsenelerdır geliştirmeye çalışan profiliyle Alman izleyiciyi de kazanmayı hedefliyor. Üzücü olan şu ki bu oyunda tiyatronun dramaturgu ve konut sahibi Helmut Schaefer’in haricinde hiç bir Alman izleyici görmedim. Theater an der Ruhr’un kendi oyuncuları bile yoktu izleyicilerin içinde. Almanların öteden beri alışık olduğumuz kayıtsızları mı, yoksa gereğince duyuru yapılamaması mı bilemiyorum. Ancak bu kadar emek harcandıktan daha sonra kültürlerarası ve ötesi diyaloğun yalnızca Türkiyelilerin bir ortaya gelmeleriyle sonlandırılması üzücü. Sanırım bu proje de biraz daha emek istiyor. Yoksa kültürlerarasılık dostlar alışverişte görsüne dönüşüyor.