EliteDizqn
Active member
VakıfBank Kültür Yayınları’nın yayımladığı “Rasyonalitenin Farklı Yüzleri” bugüne kadar şeffaf bir biçimde nadiren ele alınan rasyonalite meselesini irdeliyor. Yarım yüzyılı aşkın müddettir Antik Yunan fikir biçimini derinlemesine araştıran Profesör G. E. R. Lloyd, tarihi, sosyolojik, ruhsal ve kültürel açıdan düşünme ve akıl yürütmenin insan toplulukları içinde ne ölçüde farklılıklar gösterdiğini sorguluyor.
VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) Türkçede birinci sefer okurla buluşturduğu “Rasyonalitenin Farklı Yüzleri” isimli kitap, rasyonalite kavramını soyut entelektüel tartışmaya açıyor. Cambridge Üniversitesi Antik İdeoloji ve Bilim Kürsüsü Emekli Profesörü G. E. R. Lloyd, Antik Yunan ve Antik Çin metinleri içinde yaptığı kapsamlı karşılaştırmalar yoluyla rasyonelliğin çağdaş Batı toplumlarına has olmadığını savunurken Sokrates, Platon, Aristoteles üzere Antik Çağ’ın en kıymetli düşünürlerinden miras alınan kavramları, sorgulayıcı bir bakış açısıyla inceliyor.
Rasyonaliteyi; mutlak, kozmik ve değişmez olana ait idealite gereksinimimizin mitleştirdiği bir öge olarak nazarann Lloyd, Pascal’ın müsaadeden giderek kaçınılması gereken iki aşırılığa dikkat çekiyor: aklı dışlamak ya da yalnızca aklı kabul etmek. Lloyd, rasyonelliği Batı kültürü ile irrasyonelliği ise Doğu kültürü ile ilişkilendiren indirgemeci anlayışların, rasyonelliğin irrasyonelliği de barındıran ambivalent karakterini tanıyarak aşılabileceğini ileri sürüyor. Aklın irrasyonel istikametini yok saymanın niyet dünyamızda yarattığı tek taraflılığı antropolojik örneklerle ortaya koyan muharrir; Doğu-Batı, doğa-kültür, düz anlam-metaforik mana üzere ikilikleri bir daha ele almaya davet ediyor.
Rasyonalite beşere dair üniversal bir olgu mudur?
Okurlara “Rasyonalite, niyet ve davranışların her yerde muhakkak ölçütler çerçevesinde kıymetlendirilebileceği, düzgün tanımlanmış, beşere dair kozmik bir olgu mudur? Yoksa rasyonel ve irrasyonel sadece kültürel yapıların bir eseri müdür?” sorularını yönelten müellifin yapıtı, “Hedefler ve Metotlar”, “Gözden Geçirilmiş Rasyonalite”, “Doğa Olmadan Kozmoloji”, “Görünüm ve Varlık”, “Dil, Okuryazarlık ve Biliş”, “Tanrılar, Ruhlar, İblisler, Hayaletler, gizemcilik, Mucizeler, Büyü, Mit” ve “Sonuçlar: Rasyonalitenin Farklı Yüzleri” başlıklı yedi kısımdan oluşuyor.
Fırat Kurt’un çevirisiyle lisanımıza kazandırılan kitabın birinci iki kısmında rasyonalite ve nazaranliliğin paleontoloji, etoloji, gelişim psikolojisi ve antropoloji alanlarında nasıl geliştiği inceleniyor. Üçüncü kısımda ayrıntılı bir kozmoloji incelemesine giren Lloyd, Yunan ve Çin yaklaşımlarındaki tabiat kavramını odağına alırken akıl yürütmedeki bir grup karakteristik kusurların her çeşit toplumda yaygın olarak bulunduğu ikazını yapıyor.
“Her ne kadar bilimin gelişmesine fazlaca şey borçlu olsak da, bilimsel araştırmalar kararı elde edilen baş döndürücü ilerlemelerden duyduğumuz memnuniyetten doğabilecek çoka varan bir ilkel zafer sarhoşluğuna mahzur olabilmemizin kritik değeri de artmaktadır. Bu niçinle evvela bilimin sonlarını kabul etmemiz, daha sonra da bilimsel gelişmelerin birlikteinde getirdiği artan tehlikelerin farkında olmamız gerekir. Fizikte, kozmolojide, biyolojide ve psikolojide çabucak hemen anlayamadığımız ve tahminen de hiç bir vakit anlayamayacağımız biroldukça şey olabilir. Nitekim de tesirli, gözle görülür sonuçlar veren sistemlere sahibiz ve yeni prosedürler geliştirmek için de daima uğraş sarf ediyoruz. Bu metotlardan kimileri antik Yunanlıların uğraşlarından türetilmişken, başkalarını Hindistan’a, İslam’a ve bilhassa de Çin’e borçluyuz.”
Lloyd, dördüncü kısımda “görünüm” ve “varlık” kavramlarının kullanımlara dair çoğunlukla karşılaşılan var iseyımların taşıdığı tehlikelere işaret ederken, beşinci kısımda ünlü antropolog Jack Goody’nin “Yaban Aklın Evcilleştirilmesi” teorisindeki okuryazarlık ve bunun bilişsel performans üstündeki tesirleri hakkındaki argümanlarına yeni bir bakış açısı getiriyor. Muharrir, altıncı kısımda ise inanç sistemleri ve ritüel pratiklerin yanı sıra Yunan ve Çinli entelektüellerin kültürel normlarından nasıl koptuğuna odaklanıyor.
İdeolojiden bilişsel bilimlere kadar bir epeyce disiplinden beslenen eser, rasyonel dediğimiz şeylerin heterojenliğine dair hem kadim tıpkı vakitte çağdaş toplumların insanlara neler öğretebileceğini araştırıyor.
G. E. R. Lloyd kimdir?
1933 yılında İngiltere’de doğan G. E. R. Lloyd, King’s College ve Cambridge Üniversitesi’nde eğitim görmüştür. Cambridge Üniversitesi’nde Antik İdeoloji ve Bilim Kürsüsü’nde öğretim üyeliği, Darwin College’ta rektörlük yapmış olan Lloyd, hala Needham Research Institute’ta Kıdemli Bilim İnsanı unvanıyla çalışmalarını sürdürmektedir. 1987’de Bilim Tarihi Sardon Madalyası, 2007’de Kenyon Klasik Çalışmalar Madalyası, 2013’te Dan David Mükafatı ve 2014’te Fyssen Mükafatı ile onurlandırılmıştır. Fikir tarihine yaptığı katkılardan ötürü 1997’de şövalye unvanı almıştır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) Türkçede birinci sefer okurla buluşturduğu “Rasyonalitenin Farklı Yüzleri” isimli kitap, rasyonalite kavramını soyut entelektüel tartışmaya açıyor. Cambridge Üniversitesi Antik İdeoloji ve Bilim Kürsüsü Emekli Profesörü G. E. R. Lloyd, Antik Yunan ve Antik Çin metinleri içinde yaptığı kapsamlı karşılaştırmalar yoluyla rasyonelliğin çağdaş Batı toplumlarına has olmadığını savunurken Sokrates, Platon, Aristoteles üzere Antik Çağ’ın en kıymetli düşünürlerinden miras alınan kavramları, sorgulayıcı bir bakış açısıyla inceliyor.
Rasyonaliteyi; mutlak, kozmik ve değişmez olana ait idealite gereksinimimizin mitleştirdiği bir öge olarak nazarann Lloyd, Pascal’ın müsaadeden giderek kaçınılması gereken iki aşırılığa dikkat çekiyor: aklı dışlamak ya da yalnızca aklı kabul etmek. Lloyd, rasyonelliği Batı kültürü ile irrasyonelliği ise Doğu kültürü ile ilişkilendiren indirgemeci anlayışların, rasyonelliğin irrasyonelliği de barındıran ambivalent karakterini tanıyarak aşılabileceğini ileri sürüyor. Aklın irrasyonel istikametini yok saymanın niyet dünyamızda yarattığı tek taraflılığı antropolojik örneklerle ortaya koyan muharrir; Doğu-Batı, doğa-kültür, düz anlam-metaforik mana üzere ikilikleri bir daha ele almaya davet ediyor.
Rasyonalite beşere dair üniversal bir olgu mudur?
Okurlara “Rasyonalite, niyet ve davranışların her yerde muhakkak ölçütler çerçevesinde kıymetlendirilebileceği, düzgün tanımlanmış, beşere dair kozmik bir olgu mudur? Yoksa rasyonel ve irrasyonel sadece kültürel yapıların bir eseri müdür?” sorularını yönelten müellifin yapıtı, “Hedefler ve Metotlar”, “Gözden Geçirilmiş Rasyonalite”, “Doğa Olmadan Kozmoloji”, “Görünüm ve Varlık”, “Dil, Okuryazarlık ve Biliş”, “Tanrılar, Ruhlar, İblisler, Hayaletler, gizemcilik, Mucizeler, Büyü, Mit” ve “Sonuçlar: Rasyonalitenin Farklı Yüzleri” başlıklı yedi kısımdan oluşuyor.
Fırat Kurt’un çevirisiyle lisanımıza kazandırılan kitabın birinci iki kısmında rasyonalite ve nazaranliliğin paleontoloji, etoloji, gelişim psikolojisi ve antropoloji alanlarında nasıl geliştiği inceleniyor. Üçüncü kısımda ayrıntılı bir kozmoloji incelemesine giren Lloyd, Yunan ve Çin yaklaşımlarındaki tabiat kavramını odağına alırken akıl yürütmedeki bir grup karakteristik kusurların her çeşit toplumda yaygın olarak bulunduğu ikazını yapıyor.
“Her ne kadar bilimin gelişmesine fazlaca şey borçlu olsak da, bilimsel araştırmalar kararı elde edilen baş döndürücü ilerlemelerden duyduğumuz memnuniyetten doğabilecek çoka varan bir ilkel zafer sarhoşluğuna mahzur olabilmemizin kritik değeri de artmaktadır. Bu niçinle evvela bilimin sonlarını kabul etmemiz, daha sonra da bilimsel gelişmelerin birlikteinde getirdiği artan tehlikelerin farkında olmamız gerekir. Fizikte, kozmolojide, biyolojide ve psikolojide çabucak hemen anlayamadığımız ve tahminen de hiç bir vakit anlayamayacağımız biroldukça şey olabilir. Nitekim de tesirli, gözle görülür sonuçlar veren sistemlere sahibiz ve yeni prosedürler geliştirmek için de daima uğraş sarf ediyoruz. Bu metotlardan kimileri antik Yunanlıların uğraşlarından türetilmişken, başkalarını Hindistan’a, İslam’a ve bilhassa de Çin’e borçluyuz.”
Lloyd, dördüncü kısımda “görünüm” ve “varlık” kavramlarının kullanımlara dair çoğunlukla karşılaşılan var iseyımların taşıdığı tehlikelere işaret ederken, beşinci kısımda ünlü antropolog Jack Goody’nin “Yaban Aklın Evcilleştirilmesi” teorisindeki okuryazarlık ve bunun bilişsel performans üstündeki tesirleri hakkındaki argümanlarına yeni bir bakış açısı getiriyor. Muharrir, altıncı kısımda ise inanç sistemleri ve ritüel pratiklerin yanı sıra Yunan ve Çinli entelektüellerin kültürel normlarından nasıl koptuğuna odaklanıyor.
İdeolojiden bilişsel bilimlere kadar bir epeyce disiplinden beslenen eser, rasyonel dediğimiz şeylerin heterojenliğine dair hem kadim tıpkı vakitte çağdaş toplumların insanlara neler öğretebileceğini araştırıyor.
G. E. R. Lloyd kimdir?
1933 yılında İngiltere’de doğan G. E. R. Lloyd, King’s College ve Cambridge Üniversitesi’nde eğitim görmüştür. Cambridge Üniversitesi’nde Antik İdeoloji ve Bilim Kürsüsü’nde öğretim üyeliği, Darwin College’ta rektörlük yapmış olan Lloyd, hala Needham Research Institute’ta Kıdemli Bilim İnsanı unvanıyla çalışmalarını sürdürmektedir. 1987’de Bilim Tarihi Sardon Madalyası, 2007’de Kenyon Klasik Çalışmalar Madalyası, 2013’te Dan David Mükafatı ve 2014’te Fyssen Mükafatı ile onurlandırılmıştır. Fikir tarihine yaptığı katkılardan ötürü 1997’de şövalye unvanı almıştır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı