EliteDizqn
Active member
Tamlin Magee | BBC Future
Getty Images Uzun vakittir araştırmalar devam etse de Dünya haricinden bir varlığın izine rastlanmadı.
Bir periyoda damga vuran ET sinemasından Star Trek kısımlarına, Ursula K Le Guin ve Isaac Asimov kitaplarına, bilim kurgu müelliflerinin uzun vakittir tartıştığı bir soru var: Şayet gezegenimize ulaşırlarsa, onlara sahiden nasıl davranırız?
Popüler kültürde dünya dışı varlıklara sık sık ikinci sınıf vatandaş ya da beşerden daha düşük olarak yer verilir.
Eğer ET’nin insan arkadaşının müdahalesi olmasaydı, bir ameliyat masasında uzaylıyı kesimlere ayıracaklardı. 2009 sineması District 9’da milyonlarca uzaylı “karidesin” başına Güney Afrika’nın kenar mahallelerinde gelmeyen kalmıyor.
Dünya dışı ömür arayışında kıymetli bir yerde duran D?rake denklemine nazaran, istatistiksel olarak dünya dışı varlıkların bir yerlerde var olması mümkün gerek.
Her ne kadar galaksimizin büyüklüğü ve gezegenler içindeki devasa uzaklıklar var olsa da.
İngiltere’deki Open University’den uzay bilimleri profesörü John Zarnecki, “Hayat bulmak ya da bağlantı kurmak, bunu gerçekleştireceğimiz güne kadar her vakit uzak bir ihtimal olarak kalacak” diyor:
“Bu bana Güneş sistemi haricindeki gezegenleri anımsatıyor, genç bir araştırmacıyken bu gezegenlerin varlığından bahsederdik.
“Ancak bunlardan bir tane bulabilmemize imkan yoktu zira bu teknik olarak hayli zordu.”
Artık Güneş sistemi haricindeki gezegenlerin var olduğunu biliyoruz. Hatta kimileri su bulundurduğu için hayat için mümkün adaylardan.
Bu araştırmalar devam ederken şayet biriyle irtibata geçebilirsek nasıl reaksiyon göstereceğimizi düşünmek mantıksız olmaz.
Özellikle de nazaranceğimiz varlığın beşerden epeyce farklı olma ihtimalini göz önünde bulundurursak.
İNSAN OLMAYANLARIN HAKLARI
Getty Images 1982 üretimi tıpkı isimli sinemada, ET’yi üzerinde inceleme yapılmaktan insan arkadaşı kurtarıyordu. Gerçek hayatta da uzaylılara bu türlü davranır mıydık?
Yazarların, insanların uaylılara yeterli davranacağı konusunda bir umudu yok.
Belki de bunun niçini, halihazırda bu dünyada da insanlara ve öteki varlıklara karşı davranışımızın tarih boyunca pek de yeterli olmamasından kaynaklanıyordur.
İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde hazırlanan İnsan Hakları Üniversal Beyannamesi bile çoğunlukla ihlal ediliyor.
Uzaylılarla nasıl bağlantı kuracağımız konusunda gezegenimizdeki insan olmayan cinslere karşı halimiz da ipucu verebilir.
Ancak son periyotta hayvan hakları kümelerinin eforlarıyla hayvan hakları konusunda türel ilerlemeler kaydedilmeye başlandı.
Yakın vakitte uzaylılar konusunda açık memleketler arası tartışmalarda da küçük bir yol alındı.
London School of Economics’ten uzay alanı hukuku uzmanı Jill Stuart, bizim hayatımız müddetince insanların Dünya dışı varlıklarla irtibat kuracağına inanmadığını belirtiyor.
Ancak bir daha de bu tartışmaların gerçekleştirilmesi gerektiğini söylüyor:
“Kendimizi keşfetmek için cihanı araştırıyoruz, zira bu bizi birbirimizle, etrafla ve öteki cinslerle nasıl münasebet kurduğumuz üzerine yeniden düşünmeye zorluyor”.
Stuart ayrıyeten tahminen de bu gelecek odaklı senaryoların asla gerçekleşmeyeceğini fakat bütün bu sürecin bir daha de pahalı olduğunu belirtiyor.
NE ÇEŞİT BİR ZEKAYA SAHİP OLABİLİRLER?
Getty Images ABD’nin New Mexico eyaletindeki radyo astronomi gözlemevi VLA’de bilim insanları radyo dalgalarını kullanarak Dünya dışı ömür üzerine çalışıyor.
Birleşmiş Milletler Uzay İşleri Ofisi (UNOOSA) Yöneticisi Niklas Hedman, insalığın Dünya haricinden varlıklarla karşılaşıldığında nasıl davranılacağına dair milletlerarası bir muahede ya da düzenek olmadığını söylüyor.
Beş ana uzay mutabakatı da insanın uzayda ne yapacağına ve bunun öteki insanlara tesirleri üzerine ağırlaşıyor.
Uluslararası Uzaycılık Akademisi’nden Dünya Dışı Akıllı Hayat Araştırması kümesi 2010 yılında bir çerçeve ortaya koydu.
Bu, rastgele bir Dünya dışı akıllı hayat sinyali tespit edildiğinde, milletlerarası uyum için bir forumun Birleşmiş Milletler (BM) ve Birleşmiş Milletler Dış Uzayın Barışçıl Gayelerle kullanması Komitesi (COPUOUS) üzerinden kurulmasını öneriyor.
Stuart, bu biçimde bir durumla karşılaşıncaya dek herkes tarafınca kabul edilmiş rastgele bir milletlerarası çerçevenin oluşturulabileceğini düşünmediğini söylüyor.
Göz önünde bulundurulacak ana noktalardan biri uzaylıların niyeti, yani özetlemek gerekirse dostça mı düşmanca mı davrandıklarını görmek olacak.
Stuart, bunun “aktif bir biçimde Dünya dışı varlıklarla bağlantı kurmak için çalışmalı mı yoksa pasif bir biçimde var olup olmadıklarına dair bir işaret aramakla mı yetinmeliyiz” tartışmalarını birlikteinde getirdiğini söylüyor.
Peki, bir uçan daire birden dünyanın rastgele bir yerine çarpsa ne olacak?
Bununla ilgili bir protokol belirlenmedi ya da önerilmedi.
Ancak Stuart’a nazaran onun indiği ülke buna nasıl karşılık verileceği konusunda öncülük etmek zorunda kalırken bulacaktır kendisini.
Bir görüşe bakılırsa onlara direkt insanlara davranıldığı üzere davranılmalı. Zira D?ünya’ya ulaşabilmiş rastgele bir cinsin yüksek düzeyde zeka ve şuurun olacağını düşünmek mantıklı olur ve ona beşere yaklaşır üzere yaklaşılmalıdır.
Farklı tip zeka ve şuurların varlığı hesaba katılmalı.
Dünya üzerinde de şuuru yeni keşfedilen çeşitler var, bunlardan biri de zeki, şuurlu olduğu ve acıyı hissedebildiği anlaşılan ahtapot.
İngiltere’deki Plymouth Üniversitesi’nden Susan Blackmore, “Konu uzaylılara geldiğinde, şunu sormak zorundayız: Ne cins bir zekaya sahipler?” diyor.
HİSSEDEBİLİYORLAR MI?
Getty Images Ahtapotları göz önünde bulundurmak Dünya dışı zekaların beşerden nasıl farklı olabileceğini düşünmekteki birinci adım olabilir.
Bir öbür değerli husus da acı kapasitesi. “Uzaylılar acı çekebilir mi?” diye soruyor Blackmore:
“Öyleyse, onlara karşı ahlaki bir yükümlülüğümüz olmalı ve tahminen de bunun temelinde yasal çerçeveler oluşturmalıyız.”
Hayvanlar üzere dünya dışı varlıkların hakları üzerine de yazan Peter Singer, kilit mevzunun şuur olacağını söylüyor:
“Onların hissedebildiğini var iseysak da, onların acı ve zevk hissedebildiğini, istek ve ilgilerinin olduğunu keşfedebilmek biraz vakit alır. Temel etik prensip, benzeri çıkarların eşit olarak dikkate alınmasıdır”.
Singer, buradaki zorluğun dünya dışı varlıkların ne üzere çıkarlara sahip olduğunu belirlemek olacağını ekliyor:
“Biroldukca şey dünya dışı varlıkların bilişsel kapasitelerine bağlı olacaktır. Ve bizimkinden hayli daha gelişmişlerse, ne olduklarını kavrayamayabiliriz.”
İnsan olmayan varlıkların haklarını müdafaayı amaçlayan ABD’li Nonhuman Rights Project, bu hakların başlangıç ??noktasının ABD mahkemelerinde kıymet verilen ve bireyin ne yapacağını, nereye gideceğini, nasıl davranacağını seçebildiği özerklik olduğuna inanıyor.
Bilinç, haklar için yasal bir kriter olarak hizmet edemeyecek kadar geniş bir kategori zira kimse onun gerçekte ne olduğu konusunda hemfikir değil.
Getty Images
YA DİĞER BİR GEZEGENDE HAYAT BULURSAK?
İnsanların, uzaylı uygarlıkların doğal gelişmenine müdahale etmekten kaçınması gerektiği fikrinin, Star Trek’te olduğu üzere bilimkurguda uzun bir geçmişi var.
Benzer fikirler bugün kendi dünyamızda halihazırda bedellendiriliyor fakat mesela NASA’nın Gezegen Müdafaa Ofisi, hem keşfedilen gezegenleri tıpkı vakitte Dünya’yı muhafazayı amaçlıyor.
Eğer uzaylılar gezegenimize ulaşabiliyorsa, tahminen de endişelenmemiz gereken şey onların hakları değildir.
Evrendeki hayatın kökenini ve tabiatını anlamayı, açıklamayı amaçlayan, kar hedefi gütmeyen bir araştırma kuruluşu olan Seti Enstitüsü’nden uzman astronom Seth Shostak, kimi temaslar kurulacağı konusunda optimist.
Ancak iki cins temas içinde ayrım yapmanın kıymetli olduğunu söylüyor. Teknolojik olarak gelişmiş uygarlıklardan işaret ve sinyaller almamız, Dünya’ya yapılacak bir uzaylı ziyaretinden daha muhtemeldir:
“Eğer bu tıp işaretler alırsak da, göndereceğimiz rastgele bir sinyalin ulaşması o kadar uzun sürer ki, ne söyleyeceğimiz konusunda dikkatli olmak için çokça vaktimiz olur”.
NASA
Ancak bir uzaylı ziyareti, onların bizimkinin epeyce ötesinde bir teknolojisi olduğu manasına geliyor.
ET’nin arkadaşları, gişe rekorları kıran sinemanın sonunda onu nihayet aldıklarında, şayet isteselerdi muhtemelen “eve” dönüş yolunda Dünya’yı yok edebilirlerdi.
Bu durumda, daha uygun bir soru şu olabilir: Yeni uzaylı yöneticiler bize haklar verir mi?
“Saldırganlarsa ne yapacağız?” diye soruyor Shostak, “Bu, ABD Hava Kuvvetleri ile karşılaşan Neandertaller üzere olurdu ve buradaki değerli husus Neandertallerin siyasetleri olmazdı”.
Getty Images Uzun vakittir araştırmalar devam etse de Dünya haricinden bir varlığın izine rastlanmadı.
Bir periyoda damga vuran ET sinemasından Star Trek kısımlarına, Ursula K Le Guin ve Isaac Asimov kitaplarına, bilim kurgu müelliflerinin uzun vakittir tartıştığı bir soru var: Şayet gezegenimize ulaşırlarsa, onlara sahiden nasıl davranırız?
Popüler kültürde dünya dışı varlıklara sık sık ikinci sınıf vatandaş ya da beşerden daha düşük olarak yer verilir.
Eğer ET’nin insan arkadaşının müdahalesi olmasaydı, bir ameliyat masasında uzaylıyı kesimlere ayıracaklardı. 2009 sineması District 9’da milyonlarca uzaylı “karidesin” başına Güney Afrika’nın kenar mahallelerinde gelmeyen kalmıyor.
Dünya dışı ömür arayışında kıymetli bir yerde duran D?rake denklemine nazaran, istatistiksel olarak dünya dışı varlıkların bir yerlerde var olması mümkün gerek.
Her ne kadar galaksimizin büyüklüğü ve gezegenler içindeki devasa uzaklıklar var olsa da.
İngiltere’deki Open University’den uzay bilimleri profesörü John Zarnecki, “Hayat bulmak ya da bağlantı kurmak, bunu gerçekleştireceğimiz güne kadar her vakit uzak bir ihtimal olarak kalacak” diyor:
“Bu bana Güneş sistemi haricindeki gezegenleri anımsatıyor, genç bir araştırmacıyken bu gezegenlerin varlığından bahsederdik.
“Ancak bunlardan bir tane bulabilmemize imkan yoktu zira bu teknik olarak hayli zordu.”
Artık Güneş sistemi haricindeki gezegenlerin var olduğunu biliyoruz. Hatta kimileri su bulundurduğu için hayat için mümkün adaylardan.
Bu araştırmalar devam ederken şayet biriyle irtibata geçebilirsek nasıl reaksiyon göstereceğimizi düşünmek mantıksız olmaz.
Özellikle de nazaranceğimiz varlığın beşerden epeyce farklı olma ihtimalini göz önünde bulundurursak.
İNSAN OLMAYANLARIN HAKLARI
Getty Images 1982 üretimi tıpkı isimli sinemada, ET’yi üzerinde inceleme yapılmaktan insan arkadaşı kurtarıyordu. Gerçek hayatta da uzaylılara bu türlü davranır mıydık?
Yazarların, insanların uaylılara yeterli davranacağı konusunda bir umudu yok.
Belki de bunun niçini, halihazırda bu dünyada da insanlara ve öteki varlıklara karşı davranışımızın tarih boyunca pek de yeterli olmamasından kaynaklanıyordur.
İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde hazırlanan İnsan Hakları Üniversal Beyannamesi bile çoğunlukla ihlal ediliyor.
Uzaylılarla nasıl bağlantı kuracağımız konusunda gezegenimizdeki insan olmayan cinslere karşı halimiz da ipucu verebilir.
Ancak son periyotta hayvan hakları kümelerinin eforlarıyla hayvan hakları konusunda türel ilerlemeler kaydedilmeye başlandı.
Yakın vakitte uzaylılar konusunda açık memleketler arası tartışmalarda da küçük bir yol alındı.
London School of Economics’ten uzay alanı hukuku uzmanı Jill Stuart, bizim hayatımız müddetince insanların Dünya dışı varlıklarla irtibat kuracağına inanmadığını belirtiyor.
Ancak bir daha de bu tartışmaların gerçekleştirilmesi gerektiğini söylüyor:
“Kendimizi keşfetmek için cihanı araştırıyoruz, zira bu bizi birbirimizle, etrafla ve öteki cinslerle nasıl münasebet kurduğumuz üzerine yeniden düşünmeye zorluyor”.
Stuart ayrıyeten tahminen de bu gelecek odaklı senaryoların asla gerçekleşmeyeceğini fakat bütün bu sürecin bir daha de pahalı olduğunu belirtiyor.
NE ÇEŞİT BİR ZEKAYA SAHİP OLABİLİRLER?
Getty Images ABD’nin New Mexico eyaletindeki radyo astronomi gözlemevi VLA’de bilim insanları radyo dalgalarını kullanarak Dünya dışı ömür üzerine çalışıyor.
Birleşmiş Milletler Uzay İşleri Ofisi (UNOOSA) Yöneticisi Niklas Hedman, insalığın Dünya haricinden varlıklarla karşılaşıldığında nasıl davranılacağına dair milletlerarası bir muahede ya da düzenek olmadığını söylüyor.
Beş ana uzay mutabakatı da insanın uzayda ne yapacağına ve bunun öteki insanlara tesirleri üzerine ağırlaşıyor.
Uluslararası Uzaycılık Akademisi’nden Dünya Dışı Akıllı Hayat Araştırması kümesi 2010 yılında bir çerçeve ortaya koydu.
Bu, rastgele bir Dünya dışı akıllı hayat sinyali tespit edildiğinde, milletlerarası uyum için bir forumun Birleşmiş Milletler (BM) ve Birleşmiş Milletler Dış Uzayın Barışçıl Gayelerle kullanması Komitesi (COPUOUS) üzerinden kurulmasını öneriyor.
Stuart, bu biçimde bir durumla karşılaşıncaya dek herkes tarafınca kabul edilmiş rastgele bir milletlerarası çerçevenin oluşturulabileceğini düşünmediğini söylüyor.
Göz önünde bulundurulacak ana noktalardan biri uzaylıların niyeti, yani özetlemek gerekirse dostça mı düşmanca mı davrandıklarını görmek olacak.
Stuart, bunun “aktif bir biçimde Dünya dışı varlıklarla bağlantı kurmak için çalışmalı mı yoksa pasif bir biçimde var olup olmadıklarına dair bir işaret aramakla mı yetinmeliyiz” tartışmalarını birlikteinde getirdiğini söylüyor.
Peki, bir uçan daire birden dünyanın rastgele bir yerine çarpsa ne olacak?
Bununla ilgili bir protokol belirlenmedi ya da önerilmedi.
Ancak Stuart’a nazaran onun indiği ülke buna nasıl karşılık verileceği konusunda öncülük etmek zorunda kalırken bulacaktır kendisini.
Bir görüşe bakılırsa onlara direkt insanlara davranıldığı üzere davranılmalı. Zira D?ünya’ya ulaşabilmiş rastgele bir cinsin yüksek düzeyde zeka ve şuurun olacağını düşünmek mantıklı olur ve ona beşere yaklaşır üzere yaklaşılmalıdır.
Farklı tip zeka ve şuurların varlığı hesaba katılmalı.
Dünya üzerinde de şuuru yeni keşfedilen çeşitler var, bunlardan biri de zeki, şuurlu olduğu ve acıyı hissedebildiği anlaşılan ahtapot.
İngiltere’deki Plymouth Üniversitesi’nden Susan Blackmore, “Konu uzaylılara geldiğinde, şunu sormak zorundayız: Ne cins bir zekaya sahipler?” diyor.
HİSSEDEBİLİYORLAR MI?
Getty Images Ahtapotları göz önünde bulundurmak Dünya dışı zekaların beşerden nasıl farklı olabileceğini düşünmekteki birinci adım olabilir.
Bir öbür değerli husus da acı kapasitesi. “Uzaylılar acı çekebilir mi?” diye soruyor Blackmore:
“Öyleyse, onlara karşı ahlaki bir yükümlülüğümüz olmalı ve tahminen de bunun temelinde yasal çerçeveler oluşturmalıyız.”
Hayvanlar üzere dünya dışı varlıkların hakları üzerine de yazan Peter Singer, kilit mevzunun şuur olacağını söylüyor:
“Onların hissedebildiğini var iseysak da, onların acı ve zevk hissedebildiğini, istek ve ilgilerinin olduğunu keşfedebilmek biraz vakit alır. Temel etik prensip, benzeri çıkarların eşit olarak dikkate alınmasıdır”.
Singer, buradaki zorluğun dünya dışı varlıkların ne üzere çıkarlara sahip olduğunu belirlemek olacağını ekliyor:
“Biroldukca şey dünya dışı varlıkların bilişsel kapasitelerine bağlı olacaktır. Ve bizimkinden hayli daha gelişmişlerse, ne olduklarını kavrayamayabiliriz.”
İnsan olmayan varlıkların haklarını müdafaayı amaçlayan ABD’li Nonhuman Rights Project, bu hakların başlangıç ??noktasının ABD mahkemelerinde kıymet verilen ve bireyin ne yapacağını, nereye gideceğini, nasıl davranacağını seçebildiği özerklik olduğuna inanıyor.
Bilinç, haklar için yasal bir kriter olarak hizmet edemeyecek kadar geniş bir kategori zira kimse onun gerçekte ne olduğu konusunda hemfikir değil.
Getty Images
YA DİĞER BİR GEZEGENDE HAYAT BULURSAK?
İnsanların, uzaylı uygarlıkların doğal gelişmenine müdahale etmekten kaçınması gerektiği fikrinin, Star Trek’te olduğu üzere bilimkurguda uzun bir geçmişi var.
Benzer fikirler bugün kendi dünyamızda halihazırda bedellendiriliyor fakat mesela NASA’nın Gezegen Müdafaa Ofisi, hem keşfedilen gezegenleri tıpkı vakitte Dünya’yı muhafazayı amaçlıyor.
Eğer uzaylılar gezegenimize ulaşabiliyorsa, tahminen de endişelenmemiz gereken şey onların hakları değildir.
Evrendeki hayatın kökenini ve tabiatını anlamayı, açıklamayı amaçlayan, kar hedefi gütmeyen bir araştırma kuruluşu olan Seti Enstitüsü’nden uzman astronom Seth Shostak, kimi temaslar kurulacağı konusunda optimist.
Ancak iki cins temas içinde ayrım yapmanın kıymetli olduğunu söylüyor. Teknolojik olarak gelişmiş uygarlıklardan işaret ve sinyaller almamız, Dünya’ya yapılacak bir uzaylı ziyaretinden daha muhtemeldir:
“Eğer bu tıp işaretler alırsak da, göndereceğimiz rastgele bir sinyalin ulaşması o kadar uzun sürer ki, ne söyleyeceğimiz konusunda dikkatli olmak için çokça vaktimiz olur”.
NASA
Ancak bir uzaylı ziyareti, onların bizimkinin epeyce ötesinde bir teknolojisi olduğu manasına geliyor.
ET’nin arkadaşları, gişe rekorları kıran sinemanın sonunda onu nihayet aldıklarında, şayet isteselerdi muhtemelen “eve” dönüş yolunda Dünya’yı yok edebilirlerdi.
Bu durumda, daha uygun bir soru şu olabilir: Yeni uzaylı yöneticiler bize haklar verir mi?
“Saldırganlarsa ne yapacağız?” diye soruyor Shostak, “Bu, ABD Hava Kuvvetleri ile karşılaşan Neandertaller üzere olurdu ve buradaki değerli husus Neandertallerin siyasetleri olmazdı”.