EsraBetül
Member
Fikret Reyhan’ın birinci gösterimini 2020’de Antalya Sinema Festivali’nde yapan ve kendisine heyet özel mükafatı kazandıran sineması “Çatlak” geçen yılın en beğenilen sinemalarından bir tanesiydi. İstanbul Sinema Festivali’nde de “en âlâ yönetmen” ve “en yeterli senaryo” mükafatlarını alan Reyhan, sinemasında ağır bir borcun altında çatlamaya yüz tutan bir aileyi mercek altına alıyordu. İnce örülmüş senaryo matematiği, titiz oyuncu idaresi ve son derece verimli yer kullanmasıyla dikkat çeken sinema bu hafta MUBI’de izleyiciyle buluştu. Biz de bu vesileyle Fikret Reyhan’a ulaştık ve sineması konuştuk.
– “Çatlak” tamamı neredeyse tek bir yerde, birbirleriyle tıpkı apartmanda altlı üstlü oturan geniş bir ailenin baba konutunda geçen bir sinema. Birinci nüveleri nasıl atılmıştı sinemanın, sizin başınızda ve tek yer, tek gün fikri başından beri var mıydı?
– Öykünüzde çatlağı oluşturan şey yüklü bir borç. Sizce para her şeyi çatlatan bir meta mı?
Paranın asıl külfetli kısmı olan güç ve lüksten hiç bahsetmesek dahi yalnızca yaşama güdüsüyle kazandığı mana ve karmaşıklık bile insanı derin bir bencilliğe itiyor. O denli ki kelam ettiğiniz tüm çatlakların ve tartışmaların özünde de bu bencillik var aslında. Parayı metalaştıran da bu bencillik duygusu bence.
– Sinema aile teriminin pamuk ipliğine bağlı olduğunu gösteriyor. Aile nedir size nazaran, nasıl tanımlarsınız?
Tarım toplumu bize kalabalık ve içe dönük aileler vaat ederken, günümüzdeki aile biçimi kapitalizmin işleyişine uygun olarak varlığını daha fazlaca biyolojik olarak sürdürüyor ve dışa dönük. “Kutsal aile” ve “aile değerleri” üzere kavramlar biraz da tarım toplumunun üretim ilgilerine uygun olarak şekillenen kavramlardı. Çatlak’ta olduğu üzere Anadolu’dan İstanbul’a göç etmiş, tarım toplumu zihniyetiyle günümüzün kapitalist sistemine de kendini bir biçimde adapte etmeye çalışan bir ailenin gerek inanç gerekse gelenek manasında deforme olmaması bir çok güç. Hele Çatlak’taki üzere içi içe yaşamanın getirdiği klostrofobik yapıyı ve bireyin varoluşsal bencilliğini de hesap ettiğinizde aile içi büyük çatışmaların ve çatlakların oluşması kaçınılmaz oluyor.
– Toplumsal sıkıntılara uzak durmayan bir sinemacısınız. Bugün Türkiye’de hangi çatlaklar çarpıyor gözünüze?
İnsan olarak klasik yapımız bu ağır değişime ayak uydurma konusunda bu kadar acizken en büyük çatlakların içimizde yaşanması kaçınılmaz oluyor. İçimizde oluşan bütün bu çatlaklar ise bir bakıma toplumsal çatlakların da fay çizgisi üzere. Bu çatlaklar gerek insanı gerekse toplumu çürütmekten hayli onları sistemin istediği yere hakikat dönüştürmeyi hedefliyor. Bunun için de değişimin olduğu yerde her alanda çatlaklar olacaktır.
– “Çatlak” tamamı neredeyse tek bir yerde, birbirleriyle tıpkı apartmanda altlı üstlü oturan geniş bir ailenin baba konutunda geçen bir sinema. Birinci nüveleri nasıl atılmıştı sinemanın, sizin başınızda ve tek yer, tek gün fikri başından beri var mıydı?
– Öykünüzde çatlağı oluşturan şey yüklü bir borç. Sizce para her şeyi çatlatan bir meta mı?
Paranın asıl külfetli kısmı olan güç ve lüksten hiç bahsetmesek dahi yalnızca yaşama güdüsüyle kazandığı mana ve karmaşıklık bile insanı derin bir bencilliğe itiyor. O denli ki kelam ettiğiniz tüm çatlakların ve tartışmaların özünde de bu bencillik var aslında. Parayı metalaştıran da bu bencillik duygusu bence.
– Sinema aile teriminin pamuk ipliğine bağlı olduğunu gösteriyor. Aile nedir size nazaran, nasıl tanımlarsınız?
Tarım toplumu bize kalabalık ve içe dönük aileler vaat ederken, günümüzdeki aile biçimi kapitalizmin işleyişine uygun olarak varlığını daha fazlaca biyolojik olarak sürdürüyor ve dışa dönük. “Kutsal aile” ve “aile değerleri” üzere kavramlar biraz da tarım toplumunun üretim ilgilerine uygun olarak şekillenen kavramlardı. Çatlak’ta olduğu üzere Anadolu’dan İstanbul’a göç etmiş, tarım toplumu zihniyetiyle günümüzün kapitalist sistemine de kendini bir biçimde adapte etmeye çalışan bir ailenin gerek inanç gerekse gelenek manasında deforme olmaması bir çok güç. Hele Çatlak’taki üzere içi içe yaşamanın getirdiği klostrofobik yapıyı ve bireyin varoluşsal bencilliğini de hesap ettiğinizde aile içi büyük çatışmaların ve çatlakların oluşması kaçınılmaz oluyor.
– Toplumsal sıkıntılara uzak durmayan bir sinemacısınız. Bugün Türkiye’de hangi çatlaklar çarpıyor gözünüze?
İnsan olarak klasik yapımız bu ağır değişime ayak uydurma konusunda bu kadar acizken en büyük çatlakların içimizde yaşanması kaçınılmaz oluyor. İçimizde oluşan bütün bu çatlaklar ise bir bakıma toplumsal çatlakların da fay çizgisi üzere. Bu çatlaklar gerek insanı gerekse toplumu çürütmekten hayli onları sistemin istediği yere hakikat dönüştürmeyi hedefliyor. Bunun için de değişimin olduğu yerde her alanda çatlaklar olacaktır.