Nevermind: Nirvana’nın en çok satan ‘zamansız’ albümü 30 yaşında

EliteDizqn

Active member
Getty ImagesKurt Cobain

Nirvana’nın kült olan albümü Nevermind’ın yayınlanışının üzerinden 30 yıl geçti. Seattle’lı kümesi ve Kurt Cobain’i efsaneler ortasına sokan albüm, müzikal niteliğinden epey daha fazlası ile de hala isminden kelam ettiriyor.

Yayınlandığı devir vaktinin ruhunu yansıtışı, 30 yıl daha sonra bile konuşulması ile vakitsiz oluşu ve kuşakların hayatına olan etkisi….

BBC için albümün yıl dönümünü ele alan bir yazı kaleme alan müzik gazetecisi Arwa Haider, albümün şahsi olarak etkilediği isimlerle konuştu.

——-

Ben 90’ların başında Nirvana’yı keşfettiğimde, Mahdis Keshavarz, Seattle’da yaşayan 15 yaşında bir İran kökenli Amerikalıydı.

Keshavarz şu anda New York merkezli bir medya stratejisti, insan hakları aktivisti ve medya firması The Make Agency’nin kurucusu. Fakat o senelerda, Seattle yakınlarında bulunan Redmond’daki Old Fire House Gençlik Merkezi’nde indie konserleri organize ediyordu.

Old Fire House Gençlik Merkezi hem de Dinosaur Jr, Kris Cornell ve Kurt Cobain’in de sıkça uğradıkları bir yerdi.

Keshavarz, Nirvana’ya da aşinaydı; bir okul arkadaşı ona, meskeninin bodrum katına yerleşen kuzeni Kurt’ün bir kasetini vermişti. “Beyaz renkli kalemle ‘Bleach’ [Nirvana’nın birinci albümü] yazan siyah bir kasetti. Kaseti dinledim ve duyduklarıma inanamadım. Hakikaten epeyce farklıydı” diyerek tanışmayı anlatıyor.

Mahdis, Old Fire House’taki dönüştürücü havayı da şöyleki hatırlıyor: “Punk rockçı oluşumuzla hayli gururluyduk. Müziğin kendisi özeldi lakin aslında bir ideolojiydi de… Radikal feminist olmak, yüklü olarak erkek hakim bir devirde, bayanlar olarak kendimize bir alan açmak istiyorduk. Ayrıyeten erkeklere nasıl feminist ve müttefik olabileceklerini öğretmeye çalışıyorduk. Kurt da onlardan bir tanesiydi” diyor Keshavarz.

“Hem Müslüman tıpkı vakitte farklı deri renkli bir bayan olmak, fevkalade yabancılaştırıcı olduğu kadar başka bir taraftan da kendime ilişkin bir yer bulmanın yoluydu. Lise buna uygun bir yer değildi ancak punk rock ortamı en çok konutumda hissettiğim yerdi”

DCGNevermind albümü dünya genelinde 30 milyondan fazla sattı

Nirvana Eylül 1991’de Nevermind’i çıkardığında, albümün büyük muvaffakiyetini çabucak Avrupa turnesi izledi. Ve bu, grunge müziğe yabancı ana dalgayı şoke edici bir tesir yarattı. Seattle’ın, kapalı alt kültür etrafı ise Nirvana’nın patlamasını kutlamaktan epeyce uzaktı.

“Nevermind ile ilgili hatırladığım, bana ihanet hissini vermesiydi” diyor Keshavarz. “İnsanlar bu müziğe muhafazacı yaklaşıyordu zira Nirvana bir topluluğun ve fazlaca sayıda fikrin temsilcisiydi.

Bugünden geriye dönüp baktığımda kümeye olağan olarak büyük sempati duyuyorum zira nitekim insanların kalplerine dokunan hoş müzik yaptılar. Aslında Nevermind’ın yayınlanmasından kısa bir süre daha sonra İran’ı ziyaret ettiğimi hatırlıyorum. Yanımda albümün kasetlerini de kaçak bir biçimde ülkeye sokmuştum. Dinleyen arkadaşların ve yakınların hızlarını görmeniz lazımdı: “Nasıl bir şey bu? Aslında havalı da… Bir kopya alabilir miyim?”

“Ama birebir aylarda Seattle’daki topluluğumuz nitekim hayli üzgündü; Geffen üzere dev bir albüm şirketinden çıkarılan bir albümle, gaye olan özgürlüğün çatıştığı düşünülüyordu. Nirvana’nın ününün yer ve bilet meblağlarına tesiri olacağını biliyorduk ve alanımızı muhafazayı fazlaca ciddiye alıyorduk.

“İşte bu atmosferde, Kurt (Cobain) sık sık Old Fire House’a gelir ve bir köşede sükunet içinde takılırdı. Nazik bir insandı ve herkes onu severdi – lakin kimi vakit kimin o gece çaldığına bağlı olarak da yerde beğenilen karşılanmayabilirdi. Zira ortamda (onlara karşıI) öfke düzeyi nitekim yüksekti. Bunları yaşamak onun için fazlaca acı verici olmalı.”

Nevermind albümü, Nirvana’nın evvelki albümlerini basan Seattle merkezli bağımsız plak şirketi SubPop yerine Geffen plak şirketinden çıkmıştı. Geffen’in lideri Ed Rosenblatt albümü, “yolundan kaçın ve saklanın’ albümlerinden biri” olarak tanımlamıştı.

Getty ImagesNirvana albüm kayıdında

Global yankıları

Nevermind’ın dünya çapında 30 milyonun üzerinde kopya sattığı bildiriliyor. Bu da onu müzik tarihinin en büyük albümlerden biri haline getiriyor. Albümün, MTV’nin ağır biçimde çalmasının da tesiriyle, global çapta bir gençlik kültürü oluşturduğu söylenebilir.

Genç müzik öğrencisi Grzegorz Kwiatkowski’yi ( Hala Gdansk’ın ünlü indie rock kümesi Trupa Trupa’nın vokalisti ve gitaristi) Nevermind ile buluşturan, siyasi ihtilal atmosferi ve mana arayışı karışımıydı.

Kwiatkowski, Nevermind ile tanıştığı periyodu şu biçimdem anlatıyor: “Komünist sistemin çabucak hemen yıkıldığı, demokratik sisteme çabucak hemen geçilen 1991 Polonya’sından bahsediyoruz. Bu devir sadece, Batı’nın kimi gülünç kapitalist mamüllerini değil, Nirvana ve Nevermind üzere harika yüksek kalite şeyleri de ülkeye getiridi”

Kwiatkowski, “Polonyalı gençler için MTV, memleketler arası gençliğin bir kesimi olduğumuzun bir işaretiydi” diyor.

Schubert’ten Beatles’a kadar müzikler dinleyerek büyüyen Kwiatkowski, Nevermind’ı bunların bir devamı olarak gördüğünü anlatıyor:

“Çok hoş, fazlaca sade müziklerdi. Vurucu bir sound ile uygun müzik kelamlarının eksiksiz birleşimiydi.”

Kendi kümesi Trupa Trupa ile Seattle’lı plak şirketi Sub Pop’un bünyesine katılan Kwiatkoswki, “Bence Nirvana ve Nevermind hala özgürlük ve olağanlığın sembolleri. Gerçek üstü bir süperstarlık düzeyi değil lakin bayağılık ve hem de harikalık de…”

Getty ImagesNirvana

Japon müzik gazetecisi Hiroko Shintani 1991’de memleketler arası alt kültür müzik sahnelerine girmişti ve Nirvana’nın Bleach albümünü de biliyordu. Lakin başlangıçta Nevermind’in bu kümeden çıktığına inanamadı: “İlk yansım şuydu: ‘Onlara ne oldu?!’ – bunu olumlu manada söylüyorum” diyor Shintani.

“Nevermind’ın bu biçimdesine, kültürel bir dönüm noktası haline gelmesi ve bu kadar epeyce satması beni daha fazla şoke etti. Ancak hayran olduğum şey, ironik olarak Kurt Cobain’in rahatsızlıklarına ait olsalar da, müzikal üslubu da aşan bir biçimde özünde tanınan hassasiyetler bulundurmasıydı. Kurt’ün ana dalgaya karşı yabancılaşmış kişiliği, bu hassasiyet yardımıyla milyonlar tarafınca paylaşılır oldu.

Gaye Su Akyol: Nevermind’ı birinci defa duyduğum anı hatırlıyorum; sarsıcıydı

“Ana akım radyo ve MTV’de bu biçimdesine ham ve kırılgan bir erkek sesi duymanın heyecanını hatırlıyorum. Kurt kelamları, ‘Asla bilge bir adamla tanışmadım/ Şayet bu biçimde biri ile tanışırsam kesin kadındır’ (Territorial Pissings şarkısından) olan bir müzik söylemiş oldu ki tek başına bu bile eşine rastlanmadık bir şeydi.

Shintani, Japonya’nın 80’lerin sonlarında/90’ların başında fazlaca sayıda yerli rock kümesi çıkarmasına karşın, o periyodun ana akım sanatkarlarının motivasyonunun ‘isyan’ olmadığını anlatıyor.

Nevermind’ı çıkış tarihinden daha sonra keşfeden bir başka sanatçı ise İstanbullu şarkıcı-söz müellifi Gaye Su Akyol, Nevermind’ı büyük tesiri olan bir ilham kaynağı olarak gösteriyor. Albümün üzerinden dört yıl geçmişti, 1995 yılıydı. Akyol ilkokula gidiyordu ve ve annesinin otomobilinde ağabebir daha ilişkin kaseti buldu: “Nevermind’ı birinci sefer duyduğum anı hatırlıyorum; sarsıcıydı”

Akyol, Kurt’ün nasıl öldüğünü öğrenmek için ağabeyini sorulara boğduğunu anlatıyor: “Muhtemelen beni (Kurt’ün intiharına) hayran olmaktan korumak için ağabeyim, ‘Her şeye sahipti: Şöhret, para, aşk ancak o ölmeyi seçti’ dedi. “Kafam karışmıştı ve tatmin olmamıştım; kapak fotoğrafına, ortasındaki küme fotoğraflarına bakıyordum.”

“Bir hazine keşfettiğim için kendimi şanslı hissediyordum ve bununla birlikte şu duyguyu hissettiğimi de hatırlıyorum: ‘Tam olarak gereksinimim olan şey işte bu!’ Her vakit asi ve itaatsiz bir ruhum vardı. Hislerimi söz etmenin farklı bir yolunu arıyordum ve Nevermind beni bir anda yakaladı, bana rock’n roll’un kapılarını açtı.”

Akyol, Nevermind’ı hâlâ bir “öze dönüş” albümü olarak tanımlıyor; O birinci dinlediği orjinal kasete hala sahip olmakla bir arada plaktan ve dijital olarak da albümü dinliyor: “Albümle kurduğum yakın ilgi her vakit canlı ve hem de orası nefes alabildiğim bir ‘güvenli alan’.”

Seattle’a Keshavarz’a geri dönersek, bugün o Nevemind’ı 7 yaşındaki oğlu ile bir arada dinliyor:

“Bu müzikte, genç beşerler olarak hissettiğiniz hayal kırıklığı ve öfkeyeyi nitekim söz eden bir şey var. beraberinde bugünden bakıldığında da hükümet hakkındaki hayal kırıklıklarımızın yaygınlığını düşünürsek, Nevermind’ın iletisinin mesajı bugün tahminen de daha kuvvetli”