EliteDizqn
Active member
‘nın müellifi şair Mehmet Akif Ersoy, klasik edebiyatın olduğu kadar, Batı külçeşidinin bedelleriyle etkileşimi kabul ediyordu, lakin Doğu’ya ya da Batı’ya öykülenmeye karşıydı. Mehmed Akif Ersoy’un şiir anlayışı Batılı, hatta o periyotta Batı’da bile örneklerine az rastlanacak ölçüde gerçekçiydi.
Kafiyenin klâsik Osmanlı şiirinde bir bela olduğunu savunan, fotoğraf yapmanın yasak sayılmasının somut pozisyonların betimlenmesini aksattığı ve bu niçinle şiirin olumsuz tesirler altında kaldığını savunuyordu.
Mehmed Akif Ersoy, Fuzuli’nin ‘Leyla ile Mecnun’ isimli yapıtının plansız olduğu için gereğince başarılı olamadığını lisana getiriyordu.
İSTİKLAL MARŞI’NIN KABULÜ
MEHMET AKİF ERSOY’UN HAYATI
20 Aralık 1873 tarihinde İstanbul’un Fatih ilçesinin Karagümrük semtinde Sarıgüzel Mahallesi’nde dünyaya geldi. Mehmet Akif Ersoy aslen Arnavuttur.
Annesi Buhara’dan Anadolu’ya göç etmiş bir ailenin kızı olan ‘Emine Şerif’ Hanım; Arnavut kökenli babası ‘Mehmet Tahir’ Beyefendi ise Kosova’nın İpek kenti doğumlu, Fatih Camii medresesi hocalarından İpekli Tahir Efendi’dir. ‘Nuriye’ isminde kız kardeşi vardı.
Mehmet Akif Ersoy’un nüfusa kaydı, doğumundan daha sonra babasının imamlık yaptığı ve birinci çocukluk yıllarını geçirdiği Çanakkale’nin Bayramiç ilçesinde yapıldığı için nüfus kağıdında doğum yeri Bayramiç olarak görünür.
MEHMET AKİF ERSOY’UN EĞİTİM YILLARI
İlköğrenimine Fatih’te Buyruk Buhari Mahalle Mektebi’nde bu biçimdeların adeti gereği 4 yıl, 4 ay, 4 günlük iken başladı. 3 yıl daha sonra iptidai (ilkokul) kısmına geçti ve babasından Arapça öğrenmeye başladı. Orta tahsiline 1892 yılında Fatih Merkez Rüştiyesi’nde başladı. Bir yandan da Fatih Camii’nde Farsça derslerini takip etti. Lisan derslerine büyük ilgi duyan Mehmet Akif Ersoy, rüştiyedeki eğitimi boyunca Türkçe, Arapça, Farsça ve Fransızcada daima birinci oldu. Bu okulda onu en çok etkileyen kişi, devrin ‘hürriyetperver’ aydınlarından birisi olan Türkçe Öğretmeni Hersekli Hoca Kadri Efendi oldu.
Rüştiyeyi bitirdikten daha sonra annesi medrese tahsili görmesini istiyordu lakin babasının takviyesi kararı 1885’te periyodun beğenilen okullarından Mülkiye İdadisine kaydoldu. 1888’de okulun yüksek kısmına devam etmekte iken babasını kaybetmesi ve sonraki yıl büyük Fatih yangınında meskenlerinin yanması aileyi yoksulluğa düşürdü. Babasının öğrencisi Mustafa Sıtkı birebir arsa üzerine küçük bir konut yaptı, aile bu meskene yerleşti. Artık bir an evvel meslek sahibi olmak ve yatılı okulda okumak isteyen Mehmet Akif Ersoy, Mülkiye İdadisi’ni bıraktı. O senelerda yeni açılan ve birinci sivil veteriner yüksekokulu olan Ziraat ve Baytar Mektebine (Tarım ve Veterinerlik Okulu) kaydoldu.
GÜREŞ, YÜZÜCÜLÜK, ATLETİZM İLE İLGİLENDİ
Dört yıllık bir okul olan Baytar Mektebi’nde bakteriyoloji öğretmeni Rıfat Hüsamettin Paşa müspet bilim sevgisi kazanmasında tesirli oldu. Okul senelerında spora büyük ilgi gösterdi; mahalle arkadaşı Kıyıcı Osman Pehlivan’dan güreş öğrendi. Başta güreş ve yüzücülük olmak üzere uzun yürüyüş, koşma ve gülle atma yarışlarına katıldı, şiire olan ilgisi okulun son iki yılında ağırlaştı. Mektebin baytarlık kısmını 1893 yılında birincilikle bitirdi.
Mezuniyetinden daha sonra, Fransızcasını geliştirdi. 6 ay ortasında Kur’an’ı ezberleyerek hafız oldu. Hazine-i Fünun mecmuasında 1893 ve 1894’te birer gazeli, 1895’te ise Mektep mecmuasında ‘Kur’an’a Hitap’ isimli şiiri yayımlandı, memuriyet hayatına başladı.
MEHMET AKİF ERSOY’UN MEMURLUK YILLARI
Okulu bitirdikten daha sonrasında Ziraat Bakanlığı’nda (Orman ve Vaadin ve Ziraat Nezareti) memur olan Mehmet Akif Ersoy, memuriyet ömrünü 1893-1913 yılları içinde sürdürdü. Bakanlıktaki birinci bakılırsavi veteriner müfettiş yardımcılığı idi. vazife merkezi İstanbul’du ancak memuriyetinin birinci dört yılında teftiş için Rumeli, Anadolu, Arnavutluk ve Arabistan’da bulundu. Bu sayede halkla yakın temas halinde olma imkanı buldu. Bir seyahati sırasında babasının doğum yeri olan İpek Kasabası’na gidip amcalarıyla tanıştı. 1898 yılında Tophane-i Âmire Veznedarı Mehmet Emin Beyin kızı İsmet Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Cemile, Feride, Suadi, Emin, Tahir isimli çocukları dünyaya geldi.
Mehmet Akif Ersoy, edebiyata olan ilgisini şiir yazarak ve edebiyat öğretmenliği yaparak sürdürdü. Fotoğraflı Gazete’de, Servet-i Fünûn mecmuasında şiirleri ve yazıları yayımlandı. İstanbul’da bulunduğu sırada bakanlıktaki nazaranvinin yanı sıra evvel Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebinde (1906) kompozisyon (kitabet-i resmiye), daha sonra Çiftçilik Makinist Mektebinde (1907) Türkçe dersleri vermek üzere öğretmen olarak atandı.
2. ABDÜLHAMİD REJİMİNE MUHALİF OLDU
Mehmet Akif Ersoy, 2. Meşrutiyet ilan edildiğinde Umur-ı Baytar-iye Dairesi Müdür Muavini’ydi. Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamid’in istibdat rejiminin şiddetli bir muhalifiydi, hatta 2. Abdülhamid’in yüzünü gördüğünde bile midesinin bulandığını anılarında anlatır. Bunun tesiriyle, Meşrutiyet’in ilanından 10 gün daha sonra arkadaşı rasathane müdürü Fatin Hoca’nın yönlendirmesiyle, 11 arkadaşıyla bir arada İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu. Ancak Mehmet Akif Ersoy, üyeliğe girerken edilen yeminde yer alan “Cemiyetin bütün buyruklarına, bilâkayd ü kaide (kayıtsız şartsız) itaat edeceğim” cümlesinde geçen ‘kayıtsız şartsız’ sözüne karşı çıktı, ‘sadece yeterli ve hakikat olanlarına’ biçiminde yemini değiştirtti. Cemiyetin Şehzadebaşı İlmiye Mahfelinde Arap edebiyatı dersleri veren Mehmet Akif Ersoy, Kasım 1907’de, Umur-i Baytariye Müdür Muavinliği nazaranvini sürdürürken Darülfünun’da edebiyat-i Osmaniye dersleri vermeye başladı.
2. Meşrutiyet’in Mehmet Akif Ersoy’un ömründe en büyük tesiri, meşrutiyetle bir arada yayın dünyasına adım atması oldu. Daha evvel birtakım şiirleri ve yazıları birkaç gazetede yayımladıysa da eser yayımlamaya uzun mühlet orta verdi. Meşrutiyetin ilanından daha sonra, arkadaşı Eşref Edip ve Ebül’ula Mardin’in çıkardığı ve birinci sayısı 27 Ağustos 1908’de yayımlanan Sırat-ı Müstakim mecmuasının başyazarı oldu. Birinci sayıda Fatih Camii şiiri yayımlandı. Ebül’ula Mardin ayrıldıktan daha sonra mecmua, 8 Mart 1912’den itibaren Sebilü’r-Reşad ismiyle çıkmaya devam etti. Mehmet Akif Ersoy’un şimdi bütün şiir ve yazıları bu iki mecmuada yayımlandı. Gerek mecmualardaki yazılarında, gerekse İstanbul mescitlerinde verdiği vaazlarda Mısırlı alım Muhammed Abduh’un tesiriyle benimsediği İslam Birliği görüşünü yaymaya çalıştı.
1910 yılında gerçekleşen Arnavutluk İsyanı onu fazlaca üzdü ve gerisinden gelecek makûs olayları sezdi. Balkanlar’da artan düşmanlık hislerini ve doğabilecek isyanları önlemek için bir şeyler yapma dileği duydu lakin Balkan Savaşı ile hüsrana uğradı. 1914’ün başında iki aylık bir seyahate çıkarak Mısır ve Medine’de bulundu. Mısır seyahati anılarını ‘El Uksur’da’ isimli şiirinde anlattı.
1913’te kurulan Müdafaa-i Ulusala Cemiyeti’nin halkı edebiyat yoluyla aydınlatma emeli güden neşriyat şubesinde Recaizade Ekrem, Abdülhak Hamid, Süleyman Nazif, Cenap Şahabettin ile birlikte çalıştı. 2 Şubat 1913 günü Bayezid Camii kürsüsünde, 7 Şubat 1913 günü Fatih Camii kürsüsünde konuşarak halkı vatanı savunmaya çağırdı.
TEŞKİLAT-I MAHSUSA’YA GİRDİ
Balkan Savaşı’ndan daha sonra, birinci vakit içinderda Umur-i Baytariye bakılırsavinden (1913), daha sonra yayınlarının hükûmetle uygun düşmemesi niçiniyle aldığı ikaz üzerine Darülfünun müderrisliği bakılırsavinden ayrıldı (1914). Sadece Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi’ndeki nazaranvine devam etti.
Harbiye Nezareti’ne bağlı Teşkilat-ı Mahsusa’dan gelen teklif üzerine İslam birliği kurma gayesi güden Almanya’ya (Berlin’e) Tunuslu Pir Salih Şerif ile bir arada gitti (1914). İngilizlerle bir arada Osmanlı’ya karşı savaşırken Almanlara esir düşmüş Müslümanların kamplarında incelemelerde bulundu ve farkında olmadan Osmanlı’ya karşı savaşan bu Müslüman esirleri aydınlatmaya çalıştı. Fransız ordusundaki Müslümanlara yönelik yazdığı Arapça beyannameler cephelere uçaklardan atıldı. Almanya’da iken yazdığı Berlin Anıları isimli şiirini dönünce Sebilürreşad’da yayımladı.
İstanbul’a döndükten daha sonra 1916 başlarında Teşkilat-ı Mahsusa tarafınca Arabistan’a gönderildi. bakılırsavi, bu topraklardaki Arapları Osmanlı’ya karşı kışkırtan İngiliz propagandası ile çaba etmek için “karşı propaganda” yapmaktı. Mehmet Âkif, Berlin’deyken heyecanla Çanakkale Savaşı ile ilgili haberleri takip etmişti. On dört ay süren savaşın zaferle sonuçlandığı haberini Arabistan’da iken aldı. Bu haber karşısında büyük coşku duydu ve Çanakkale Destanı’nı kaleme aldı. Arabistan dönüşünde iki ay Lübnan’da kalan Mehmet Âkif, “Necid Çölleri’nden Medine’ye” şiirinde bu seyahatini anlattı.
ULUSAL ÇABA’YI DESTEKLEDİ
Lübnan’da yaşayan Mekke Buyruğu Şerif Ali Haydar Paşa’nın daveti ile 1918’de bu ülkeye giden Mehmet Akif Ersoy, Lübnan’da iken Şeyhülislamlığa bağlı Dârü’l-Hikmeti’l-İslâmiye Cemiyeti başkâtipliğine atandı. Ahmet Cevdet, Mustafa Sabri, Said Nursi üzere isimlerin kurduğu ve Osmanlı Devleti ile öbür İslam ülkelerinde çıkacak dini sıkıntıları halletmek, İslam aleyhindeki gelişmelere cevap vermek hedefiyle kurulan bu örgütte çalışırken bir yandan da Said Halim Paşa’nın ‘İslamlaşmak’ isimli yapıtını Fransızcadan Türkçeye çevirdi.
bu vakitte Anadolu toprakları işgale uğradı, Türk halkı Kurtuluş Savaşı’nı başlatarak direnişe geçti. Bu harekete katılmak isteyen Mehmet Akif Ersoy, Balıkesir’e giderek 6 Şubat 1920 günü Zağnos Paşa Camii’nde epeyce heyecanlı bir hutbe verdi. Halkın beklenmedik ilgisi karşısında daha biroldukça yerde hutbe verdi, konuşmalar yaptı ve İstanbul’a döndü. Bu ortada Sebilürreşad idarehanesi, Ulusal Çaba’ya katılmak için Anadolu’ya geçenlerle İstanbul’daki yakınlarının bâtın haberleşme merkezi haline geldi. Mehmet Akif Ersoy, Kurtuluş Savaşı’nı desteklemesi niçiniyle 1920’de Dârü’l-Hikmeti’l-İslâmiye Cemiyeti’ndeki nazaranvlerinden azledildi.
Mehmet Akif Ersoy’un Kurtuluş Savaşı senelerında Ankara’da ikamet ettiği ve İstiklâl Marşı başta olmak üzere fazlaca sayıda şiirini yazdığı Taceddin Dergahı
KURTULUŞ SAVAŞI’NA KATILDI
İstanbul’da rahat hareket etme imkanı kalmayan Mehmet Akif Ersoy, bakılırsavinden azledilmeden az evvel oğlu Emin’i yanına alarak Anadolu’ya geçti. Sebilü’r-Reşad’ı Ankara’da çıkarması için Mustafa Kemal Paşa’dan davet geldi. TBMM’nin açılışının sonraki günü olan 24 Nisan 1920 günü Ankara’ya vardı. Ulusal Çaba’ya şair, hatip, seyyah, gazeteci, siyasetçi olarak katıldı. Ankara’ya varışından bir süre daha sonra ailesini de yanına aldırdı.
Ankara’ya geldiği günlerde, Mustafa Kemal Paşa Konya vali vekiline telgraf göndererek Mehmet Akif Ersoy’un Burdur milletvekili seçilmesini sağlamasını istedi. Haziran ayında Burdur’dan, temmuz ayında ise Biga’dan mebus seçildiği haberi meclise ulaştı. Mehmet Akif Ersoy, Burdur mebusluğunu tercih etti. bu biçimdece 1920-1923 yılları içinde vekil olarak Birinci Meclis’te yer aldı. Meclis kayıtlarında ismi “Burdur Milletvekili ve İslam Şairi” olarak geçti.
Ankara’ya varır varmaz ona verilen birinci nazaranv, Konya Ayaklanması’nı önlemek için halka öğütler vermek üzere Konya’ya gitmekti, büyük uğraşına karşın Konya’da kesin bir sonuca ulaşamadı ve Kastamonu’ya geçti. Halkı, Kurtuluş Savaşı’na takviye vermeye teşvik etmek için Kasım 1920’de Kastamonu’daki Nasrullah Camii’nde verdiği ateşli vaaz, Diyarbakır’da basıldı ve tüm vilayetlere ve cephelere dağıtıldı.
Mehmet Akif Ersoy, Anadolu’ya geçerken Eşref Edip’e de gerisinden gelmesini söylemiş oldu. Eşref Edip, Sebilü’r-Reşad mecmuasının klişesini de alıp İstanbul’dan ayrıldı. Son olarak 6 Mayıs 1921 günü mecmuanın 463. sayısını yayımladı. Mehmet Akif Ersoy mecmuanın 464-466. sayılarını Eşref Edip ile birlikte Kastamonu’da yayımladı, 464. sayı o kadar ilgi gördü ki birkaç defa basılıp Anadolu’ya ve askere dağıtıldı. 467. sayıdan itibaren yayıma Ankara’da devam ettiler. Mecmuanın tesiri o kadar büyüktü ki, yaydığı ağır hislerin hakimiyetindeki Türk halkları etkilenmesinden korkan Rusya, gazetenin ülkeye girişini yasakladı.
1921’de Ankara’da Taceddin Dergahı’na yerleşen Mehmet Mehmet Akif Ersoy, Burdur milletvekili olarak meclisteki nazaranvine devam etti. O devirde Yunanların Ankara’ya ilerleyişi karşısında meclisi Kayseri’ye taşımak için hazırlık vardı. Bunun bir dağılmaya yol açacağını düşünen Mehmet Akif Ersoy, Ankara’da kalınmasını, Sakarya’da yeni bir savunma çizgisi kurulmasını önerdi. Teklifi tartışılıp kabul edildi. Taceddin Dergahı’nda kaldığı konut Mehmet Akif Ersoy Müzesi olarak hizmet veriyor.
İSTİKAL MARŞI’NI YAZDI
Birebir periyotta Ulusal Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Bey’in ricası üzerine arkadaşı Hasan Basri Beyefendi kendisini ulusal marş müsabakasına katılmaya ikna etti. Konulan 500 liralık ödül niçiniyle başlangıçta katılmayı reddettiği bu müsabakaya, o güne kadar gönderilen şiirlerin hiç biri kâfi bulunmamıştı ve en hoş şiiri Mehmet Akif Ersoy’un yazacağı kanısı mecliste hakimdi.
MEHMET AKİF ERSOY’UN MISIR YILLARI
Mehmet Akif Ersoy, gitmedilk evvel Kur’an’ın mealini hazırlamak için Diyanet İşleri Başkanlığı ile muahede imzaladı. Kur’an çevirisini yapabilecek tek adam olarak görüldüğünden Kur’an’ı Türkçeye çeviri işine girişmesi için 1908’den itibaren ağır bir ısrar vardı. Çeviri işine mutlaka yanaşmayacağı anlaşılınca bir Kur’an meali yazmak konusunda kuvvetlikle razı edildi.
En ünlü yapıtı Safahat, 1924 yılında Türkiye’de basıldı. Birkaç sene yazları İstanbul’da, kışları Mısır’da geçiren Mehmet Akif Ersoy, 1926 kışından daha sonra Mısır’dan dönmedi. Kahire yakınlarındaki Hilvan’a yerleşti. Burada adeta inzivaya çekilerek Kur’an meali üzerinde çalışmayı sürdürdü lakin ülkede ulusal din projesinin (Türkçe ezan-ibadet) hayata geçirilme projesini öğrenince kendi çalışmasının bu projede kullanılmasından çekinerek 1932’de sözleşmeyi feshetti. Diyanet İşleri Başkanlığı hem çeviri hem yorumlama işini Elmalılı Hamdi Efendi’ye verdi. Mehmet Akif Ersoy, kendi yazdıklarını dostu Yozgatlı İhsan Efendi’ye (Ekmeleddin İhsanoğlu’nun babası) teslim etti ve ölür de gelmezse yakmasını nasihat etti.
Mehmet Akif Ersoy, Mısır senelerında Kur’an çevirisinin yanı sıra Türkçe dersleri vermekle meşgul oldu. Kahire’deki ‘Câmiat-ül Mısriyye’ isimli üniversitede Türk Lisanı ve Edebiyatı dersleri verdi (1925-1936).
MEHMET AKİF ERSOY’UN TÜRKİYE’YE DÖNÜŞÜ VE VEFATI
Siroz hastalığına yakalanan Mehmet Akif Ersoy, hava değişikliği düzgün gelir kanısıyla evvel Lübnan’a, daha sonra Antakya’ya gitti ancak Mısır’a hasta olarak döndü. 17 Haziran 1936’da tedavi için İstanbul’a döndü. 27 Aralık 1936 tarihinde İstanbul’da, Beyoğlu’ndaki Mısır Apartmanı’nda 63 yaşında ömrünü kaybetti. Cenazesi Edirnekapı Mezarlığı’na defnedildi. Mezarı iki yıl daha sonra, üniversiteli gençler tarafınca yaptırıldı; 1960’ta yol inşaatı niçiniyle kabri Edirnekapı Şehitliği’ne nakledildi. Mezarı, Süleyman Nazif ve arkadaşı Ahmet Naim Bey’in mezarları içinde yer aldı.
Mehmet Akif Ersoy’a 1 Haziran 1936 tarihi prestiji ile 478 lira 20 kuruş emekli maaşı bağlandı. Bu maaş 1936 yılı Ekim ayından itibaren ödenmeye başlandı, toplu olarak 2 bin 976 lira aldı. Emekli cüzdanının son sayfasında ise ‘600 lira borç’ ibaresi yazılıdır. Bu borç düştükten daha sonra ise kalan kısım ailesine verildi ve Mehmet Akif Ersoy bundan iki ay daha sonra hayatını yitirdi.
MEHMET AKİF ERSOY’UN EDEBİ HAYATI
‘Sanat, sanat içindir’ görüşüne karşı çıkan Mehmet Akif Ersoy, dini tarafı tartıda bir edebiyat usulü benimsedi. Edebiyat lisanı olarak Ulusal Edebiyat akımına karşı çıktı ve edebiyatta Batılılaşma konusunda Tevfik Fikret ile çatıştı.
Mehmet Akif Ersoy’un cenazesi / 28 Aralık 1936
Kafiyenin klâsik Osmanlı şiirinde bir bela olduğunu savunan, fotoğraf yapmanın yasak sayılmasının somut pozisyonların betimlenmesini aksattığı ve bu niçinle şiirin olumsuz tesirler altında kaldığını savunuyordu.
Mehmed Akif Ersoy, Fuzuli’nin ‘Leyla ile Mecnun’ isimli yapıtının plansız olduğu için gereğince başarılı olamadığını lisana getiriyordu.
İSTİKLAL MARŞI’NIN KABULÜ
MEHMET AKİF ERSOY’UN HAYATI
20 Aralık 1873 tarihinde İstanbul’un Fatih ilçesinin Karagümrük semtinde Sarıgüzel Mahallesi’nde dünyaya geldi. Mehmet Akif Ersoy aslen Arnavuttur.
Annesi Buhara’dan Anadolu’ya göç etmiş bir ailenin kızı olan ‘Emine Şerif’ Hanım; Arnavut kökenli babası ‘Mehmet Tahir’ Beyefendi ise Kosova’nın İpek kenti doğumlu, Fatih Camii medresesi hocalarından İpekli Tahir Efendi’dir. ‘Nuriye’ isminde kız kardeşi vardı.
Mehmet Akif Ersoy’un nüfusa kaydı, doğumundan daha sonra babasının imamlık yaptığı ve birinci çocukluk yıllarını geçirdiği Çanakkale’nin Bayramiç ilçesinde yapıldığı için nüfus kağıdında doğum yeri Bayramiç olarak görünür.
MEHMET AKİF ERSOY’UN EĞİTİM YILLARI
İlköğrenimine Fatih’te Buyruk Buhari Mahalle Mektebi’nde bu biçimdeların adeti gereği 4 yıl, 4 ay, 4 günlük iken başladı. 3 yıl daha sonra iptidai (ilkokul) kısmına geçti ve babasından Arapça öğrenmeye başladı. Orta tahsiline 1892 yılında Fatih Merkez Rüştiyesi’nde başladı. Bir yandan da Fatih Camii’nde Farsça derslerini takip etti. Lisan derslerine büyük ilgi duyan Mehmet Akif Ersoy, rüştiyedeki eğitimi boyunca Türkçe, Arapça, Farsça ve Fransızcada daima birinci oldu. Bu okulda onu en çok etkileyen kişi, devrin ‘hürriyetperver’ aydınlarından birisi olan Türkçe Öğretmeni Hersekli Hoca Kadri Efendi oldu.
Rüştiyeyi bitirdikten daha sonra annesi medrese tahsili görmesini istiyordu lakin babasının takviyesi kararı 1885’te periyodun beğenilen okullarından Mülkiye İdadisine kaydoldu. 1888’de okulun yüksek kısmına devam etmekte iken babasını kaybetmesi ve sonraki yıl büyük Fatih yangınında meskenlerinin yanması aileyi yoksulluğa düşürdü. Babasının öğrencisi Mustafa Sıtkı birebir arsa üzerine küçük bir konut yaptı, aile bu meskene yerleşti. Artık bir an evvel meslek sahibi olmak ve yatılı okulda okumak isteyen Mehmet Akif Ersoy, Mülkiye İdadisi’ni bıraktı. O senelerda yeni açılan ve birinci sivil veteriner yüksekokulu olan Ziraat ve Baytar Mektebine (Tarım ve Veterinerlik Okulu) kaydoldu.
GÜREŞ, YÜZÜCÜLÜK, ATLETİZM İLE İLGİLENDİ
Dört yıllık bir okul olan Baytar Mektebi’nde bakteriyoloji öğretmeni Rıfat Hüsamettin Paşa müspet bilim sevgisi kazanmasında tesirli oldu. Okul senelerında spora büyük ilgi gösterdi; mahalle arkadaşı Kıyıcı Osman Pehlivan’dan güreş öğrendi. Başta güreş ve yüzücülük olmak üzere uzun yürüyüş, koşma ve gülle atma yarışlarına katıldı, şiire olan ilgisi okulun son iki yılında ağırlaştı. Mektebin baytarlık kısmını 1893 yılında birincilikle bitirdi.
Mezuniyetinden daha sonra, Fransızcasını geliştirdi. 6 ay ortasında Kur’an’ı ezberleyerek hafız oldu. Hazine-i Fünun mecmuasında 1893 ve 1894’te birer gazeli, 1895’te ise Mektep mecmuasında ‘Kur’an’a Hitap’ isimli şiiri yayımlandı, memuriyet hayatına başladı.
MEHMET AKİF ERSOY’UN MEMURLUK YILLARI
Okulu bitirdikten daha sonrasında Ziraat Bakanlığı’nda (Orman ve Vaadin ve Ziraat Nezareti) memur olan Mehmet Akif Ersoy, memuriyet ömrünü 1893-1913 yılları içinde sürdürdü. Bakanlıktaki birinci bakılırsavi veteriner müfettiş yardımcılığı idi. vazife merkezi İstanbul’du ancak memuriyetinin birinci dört yılında teftiş için Rumeli, Anadolu, Arnavutluk ve Arabistan’da bulundu. Bu sayede halkla yakın temas halinde olma imkanı buldu. Bir seyahati sırasında babasının doğum yeri olan İpek Kasabası’na gidip amcalarıyla tanıştı. 1898 yılında Tophane-i Âmire Veznedarı Mehmet Emin Beyin kızı İsmet Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Cemile, Feride, Suadi, Emin, Tahir isimli çocukları dünyaya geldi.
Mehmet Akif Ersoy, edebiyata olan ilgisini şiir yazarak ve edebiyat öğretmenliği yaparak sürdürdü. Fotoğraflı Gazete’de, Servet-i Fünûn mecmuasında şiirleri ve yazıları yayımlandı. İstanbul’da bulunduğu sırada bakanlıktaki nazaranvinin yanı sıra evvel Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebinde (1906) kompozisyon (kitabet-i resmiye), daha sonra Çiftçilik Makinist Mektebinde (1907) Türkçe dersleri vermek üzere öğretmen olarak atandı.
2. ABDÜLHAMİD REJİMİNE MUHALİF OLDU
Mehmet Akif Ersoy, 2. Meşrutiyet ilan edildiğinde Umur-ı Baytar-iye Dairesi Müdür Muavini’ydi. Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamid’in istibdat rejiminin şiddetli bir muhalifiydi, hatta 2. Abdülhamid’in yüzünü gördüğünde bile midesinin bulandığını anılarında anlatır. Bunun tesiriyle, Meşrutiyet’in ilanından 10 gün daha sonra arkadaşı rasathane müdürü Fatin Hoca’nın yönlendirmesiyle, 11 arkadaşıyla bir arada İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu. Ancak Mehmet Akif Ersoy, üyeliğe girerken edilen yeminde yer alan “Cemiyetin bütün buyruklarına, bilâkayd ü kaide (kayıtsız şartsız) itaat edeceğim” cümlesinde geçen ‘kayıtsız şartsız’ sözüne karşı çıktı, ‘sadece yeterli ve hakikat olanlarına’ biçiminde yemini değiştirtti. Cemiyetin Şehzadebaşı İlmiye Mahfelinde Arap edebiyatı dersleri veren Mehmet Akif Ersoy, Kasım 1907’de, Umur-i Baytariye Müdür Muavinliği nazaranvini sürdürürken Darülfünun’da edebiyat-i Osmaniye dersleri vermeye başladı.
2. Meşrutiyet’in Mehmet Akif Ersoy’un ömründe en büyük tesiri, meşrutiyetle bir arada yayın dünyasına adım atması oldu. Daha evvel birtakım şiirleri ve yazıları birkaç gazetede yayımladıysa da eser yayımlamaya uzun mühlet orta verdi. Meşrutiyetin ilanından daha sonra, arkadaşı Eşref Edip ve Ebül’ula Mardin’in çıkardığı ve birinci sayısı 27 Ağustos 1908’de yayımlanan Sırat-ı Müstakim mecmuasının başyazarı oldu. Birinci sayıda Fatih Camii şiiri yayımlandı. Ebül’ula Mardin ayrıldıktan daha sonra mecmua, 8 Mart 1912’den itibaren Sebilü’r-Reşad ismiyle çıkmaya devam etti. Mehmet Akif Ersoy’un şimdi bütün şiir ve yazıları bu iki mecmuada yayımlandı. Gerek mecmualardaki yazılarında, gerekse İstanbul mescitlerinde verdiği vaazlarda Mısırlı alım Muhammed Abduh’un tesiriyle benimsediği İslam Birliği görüşünü yaymaya çalıştı.
1910 yılında gerçekleşen Arnavutluk İsyanı onu fazlaca üzdü ve gerisinden gelecek makûs olayları sezdi. Balkanlar’da artan düşmanlık hislerini ve doğabilecek isyanları önlemek için bir şeyler yapma dileği duydu lakin Balkan Savaşı ile hüsrana uğradı. 1914’ün başında iki aylık bir seyahate çıkarak Mısır ve Medine’de bulundu. Mısır seyahati anılarını ‘El Uksur’da’ isimli şiirinde anlattı.
1913’te kurulan Müdafaa-i Ulusala Cemiyeti’nin halkı edebiyat yoluyla aydınlatma emeli güden neşriyat şubesinde Recaizade Ekrem, Abdülhak Hamid, Süleyman Nazif, Cenap Şahabettin ile birlikte çalıştı. 2 Şubat 1913 günü Bayezid Camii kürsüsünde, 7 Şubat 1913 günü Fatih Camii kürsüsünde konuşarak halkı vatanı savunmaya çağırdı.
TEŞKİLAT-I MAHSUSA’YA GİRDİ
Balkan Savaşı’ndan daha sonra, birinci vakit içinderda Umur-i Baytariye bakılırsavinden (1913), daha sonra yayınlarının hükûmetle uygun düşmemesi niçiniyle aldığı ikaz üzerine Darülfünun müderrisliği bakılırsavinden ayrıldı (1914). Sadece Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi’ndeki nazaranvine devam etti.
Harbiye Nezareti’ne bağlı Teşkilat-ı Mahsusa’dan gelen teklif üzerine İslam birliği kurma gayesi güden Almanya’ya (Berlin’e) Tunuslu Pir Salih Şerif ile bir arada gitti (1914). İngilizlerle bir arada Osmanlı’ya karşı savaşırken Almanlara esir düşmüş Müslümanların kamplarında incelemelerde bulundu ve farkında olmadan Osmanlı’ya karşı savaşan bu Müslüman esirleri aydınlatmaya çalıştı. Fransız ordusundaki Müslümanlara yönelik yazdığı Arapça beyannameler cephelere uçaklardan atıldı. Almanya’da iken yazdığı Berlin Anıları isimli şiirini dönünce Sebilürreşad’da yayımladı.
İstanbul’a döndükten daha sonra 1916 başlarında Teşkilat-ı Mahsusa tarafınca Arabistan’a gönderildi. bakılırsavi, bu topraklardaki Arapları Osmanlı’ya karşı kışkırtan İngiliz propagandası ile çaba etmek için “karşı propaganda” yapmaktı. Mehmet Âkif, Berlin’deyken heyecanla Çanakkale Savaşı ile ilgili haberleri takip etmişti. On dört ay süren savaşın zaferle sonuçlandığı haberini Arabistan’da iken aldı. Bu haber karşısında büyük coşku duydu ve Çanakkale Destanı’nı kaleme aldı. Arabistan dönüşünde iki ay Lübnan’da kalan Mehmet Âkif, “Necid Çölleri’nden Medine’ye” şiirinde bu seyahatini anlattı.
ULUSAL ÇABA’YI DESTEKLEDİ
Lübnan’da yaşayan Mekke Buyruğu Şerif Ali Haydar Paşa’nın daveti ile 1918’de bu ülkeye giden Mehmet Akif Ersoy, Lübnan’da iken Şeyhülislamlığa bağlı Dârü’l-Hikmeti’l-İslâmiye Cemiyeti başkâtipliğine atandı. Ahmet Cevdet, Mustafa Sabri, Said Nursi üzere isimlerin kurduğu ve Osmanlı Devleti ile öbür İslam ülkelerinde çıkacak dini sıkıntıları halletmek, İslam aleyhindeki gelişmelere cevap vermek hedefiyle kurulan bu örgütte çalışırken bir yandan da Said Halim Paşa’nın ‘İslamlaşmak’ isimli yapıtını Fransızcadan Türkçeye çevirdi.
bu vakitte Anadolu toprakları işgale uğradı, Türk halkı Kurtuluş Savaşı’nı başlatarak direnişe geçti. Bu harekete katılmak isteyen Mehmet Akif Ersoy, Balıkesir’e giderek 6 Şubat 1920 günü Zağnos Paşa Camii’nde epeyce heyecanlı bir hutbe verdi. Halkın beklenmedik ilgisi karşısında daha biroldukça yerde hutbe verdi, konuşmalar yaptı ve İstanbul’a döndü. Bu ortada Sebilürreşad idarehanesi, Ulusal Çaba’ya katılmak için Anadolu’ya geçenlerle İstanbul’daki yakınlarının bâtın haberleşme merkezi haline geldi. Mehmet Akif Ersoy, Kurtuluş Savaşı’nı desteklemesi niçiniyle 1920’de Dârü’l-Hikmeti’l-İslâmiye Cemiyeti’ndeki nazaranvlerinden azledildi.
Mehmet Akif Ersoy’un Kurtuluş Savaşı senelerında Ankara’da ikamet ettiği ve İstiklâl Marşı başta olmak üzere fazlaca sayıda şiirini yazdığı Taceddin Dergahı
KURTULUŞ SAVAŞI’NA KATILDI
İstanbul’da rahat hareket etme imkanı kalmayan Mehmet Akif Ersoy, bakılırsavinden azledilmeden az evvel oğlu Emin’i yanına alarak Anadolu’ya geçti. Sebilü’r-Reşad’ı Ankara’da çıkarması için Mustafa Kemal Paşa’dan davet geldi. TBMM’nin açılışının sonraki günü olan 24 Nisan 1920 günü Ankara’ya vardı. Ulusal Çaba’ya şair, hatip, seyyah, gazeteci, siyasetçi olarak katıldı. Ankara’ya varışından bir süre daha sonra ailesini de yanına aldırdı.
Ankara’ya geldiği günlerde, Mustafa Kemal Paşa Konya vali vekiline telgraf göndererek Mehmet Akif Ersoy’un Burdur milletvekili seçilmesini sağlamasını istedi. Haziran ayında Burdur’dan, temmuz ayında ise Biga’dan mebus seçildiği haberi meclise ulaştı. Mehmet Akif Ersoy, Burdur mebusluğunu tercih etti. bu biçimdece 1920-1923 yılları içinde vekil olarak Birinci Meclis’te yer aldı. Meclis kayıtlarında ismi “Burdur Milletvekili ve İslam Şairi” olarak geçti.
Ankara’ya varır varmaz ona verilen birinci nazaranv, Konya Ayaklanması’nı önlemek için halka öğütler vermek üzere Konya’ya gitmekti, büyük uğraşına karşın Konya’da kesin bir sonuca ulaşamadı ve Kastamonu’ya geçti. Halkı, Kurtuluş Savaşı’na takviye vermeye teşvik etmek için Kasım 1920’de Kastamonu’daki Nasrullah Camii’nde verdiği ateşli vaaz, Diyarbakır’da basıldı ve tüm vilayetlere ve cephelere dağıtıldı.
Mehmet Akif Ersoy, Anadolu’ya geçerken Eşref Edip’e de gerisinden gelmesini söylemiş oldu. Eşref Edip, Sebilü’r-Reşad mecmuasının klişesini de alıp İstanbul’dan ayrıldı. Son olarak 6 Mayıs 1921 günü mecmuanın 463. sayısını yayımladı. Mehmet Akif Ersoy mecmuanın 464-466. sayılarını Eşref Edip ile birlikte Kastamonu’da yayımladı, 464. sayı o kadar ilgi gördü ki birkaç defa basılıp Anadolu’ya ve askere dağıtıldı. 467. sayıdan itibaren yayıma Ankara’da devam ettiler. Mecmuanın tesiri o kadar büyüktü ki, yaydığı ağır hislerin hakimiyetindeki Türk halkları etkilenmesinden korkan Rusya, gazetenin ülkeye girişini yasakladı.
1921’de Ankara’da Taceddin Dergahı’na yerleşen Mehmet Mehmet Akif Ersoy, Burdur milletvekili olarak meclisteki nazaranvine devam etti. O devirde Yunanların Ankara’ya ilerleyişi karşısında meclisi Kayseri’ye taşımak için hazırlık vardı. Bunun bir dağılmaya yol açacağını düşünen Mehmet Akif Ersoy, Ankara’da kalınmasını, Sakarya’da yeni bir savunma çizgisi kurulmasını önerdi. Teklifi tartışılıp kabul edildi. Taceddin Dergahı’nda kaldığı konut Mehmet Akif Ersoy Müzesi olarak hizmet veriyor.
İSTİKAL MARŞI’NI YAZDI
Birebir periyotta Ulusal Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Bey’in ricası üzerine arkadaşı Hasan Basri Beyefendi kendisini ulusal marş müsabakasına katılmaya ikna etti. Konulan 500 liralık ödül niçiniyle başlangıçta katılmayı reddettiği bu müsabakaya, o güne kadar gönderilen şiirlerin hiç biri kâfi bulunmamıştı ve en hoş şiiri Mehmet Akif Ersoy’un yazacağı kanısı mecliste hakimdi.
MEHMET AKİF ERSOY’UN MISIR YILLARI
Mehmet Akif Ersoy, gitmedilk evvel Kur’an’ın mealini hazırlamak için Diyanet İşleri Başkanlığı ile muahede imzaladı. Kur’an çevirisini yapabilecek tek adam olarak görüldüğünden Kur’an’ı Türkçeye çeviri işine girişmesi için 1908’den itibaren ağır bir ısrar vardı. Çeviri işine mutlaka yanaşmayacağı anlaşılınca bir Kur’an meali yazmak konusunda kuvvetlikle razı edildi.
En ünlü yapıtı Safahat, 1924 yılında Türkiye’de basıldı. Birkaç sene yazları İstanbul’da, kışları Mısır’da geçiren Mehmet Akif Ersoy, 1926 kışından daha sonra Mısır’dan dönmedi. Kahire yakınlarındaki Hilvan’a yerleşti. Burada adeta inzivaya çekilerek Kur’an meali üzerinde çalışmayı sürdürdü lakin ülkede ulusal din projesinin (Türkçe ezan-ibadet) hayata geçirilme projesini öğrenince kendi çalışmasının bu projede kullanılmasından çekinerek 1932’de sözleşmeyi feshetti. Diyanet İşleri Başkanlığı hem çeviri hem yorumlama işini Elmalılı Hamdi Efendi’ye verdi. Mehmet Akif Ersoy, kendi yazdıklarını dostu Yozgatlı İhsan Efendi’ye (Ekmeleddin İhsanoğlu’nun babası) teslim etti ve ölür de gelmezse yakmasını nasihat etti.
Mehmet Akif Ersoy, Mısır senelerında Kur’an çevirisinin yanı sıra Türkçe dersleri vermekle meşgul oldu. Kahire’deki ‘Câmiat-ül Mısriyye’ isimli üniversitede Türk Lisanı ve Edebiyatı dersleri verdi (1925-1936).
MEHMET AKİF ERSOY’UN TÜRKİYE’YE DÖNÜŞÜ VE VEFATI
Siroz hastalığına yakalanan Mehmet Akif Ersoy, hava değişikliği düzgün gelir kanısıyla evvel Lübnan’a, daha sonra Antakya’ya gitti ancak Mısır’a hasta olarak döndü. 17 Haziran 1936’da tedavi için İstanbul’a döndü. 27 Aralık 1936 tarihinde İstanbul’da, Beyoğlu’ndaki Mısır Apartmanı’nda 63 yaşında ömrünü kaybetti. Cenazesi Edirnekapı Mezarlığı’na defnedildi. Mezarı iki yıl daha sonra, üniversiteli gençler tarafınca yaptırıldı; 1960’ta yol inşaatı niçiniyle kabri Edirnekapı Şehitliği’ne nakledildi. Mezarı, Süleyman Nazif ve arkadaşı Ahmet Naim Bey’in mezarları içinde yer aldı.
Mehmet Akif Ersoy’a 1 Haziran 1936 tarihi prestiji ile 478 lira 20 kuruş emekli maaşı bağlandı. Bu maaş 1936 yılı Ekim ayından itibaren ödenmeye başlandı, toplu olarak 2 bin 976 lira aldı. Emekli cüzdanının son sayfasında ise ‘600 lira borç’ ibaresi yazılıdır. Bu borç düştükten daha sonra ise kalan kısım ailesine verildi ve Mehmet Akif Ersoy bundan iki ay daha sonra hayatını yitirdi.
MEHMET AKİF ERSOY’UN EDEBİ HAYATI
‘Sanat, sanat içindir’ görüşüne karşı çıkan Mehmet Akif Ersoy, dini tarafı tartıda bir edebiyat usulü benimsedi. Edebiyat lisanı olarak Ulusal Edebiyat akımına karşı çıktı ve edebiyatta Batılılaşma konusunda Tevfik Fikret ile çatıştı.
Mehmet Akif Ersoy’un cenazesi / 28 Aralık 1936