EliteDizqn
Active member
Kültür mimarimizin oluştuğu/oluşturulduğu en kıymetli yerlerdendi. Duvarlarında Yahya Kemal, Abdülhak Hamid Tarhan, Halit Ziya Uşaklıgil, Cenap Şahabettin, Ali Faik Ozansoy, Süleyman Nazif, Celal Nuri, Ahmet Haşim, Mithat Cemal Kuntay, Yusuf Ziya Ortaç, Orhan Seyfi Orhon, Sait Faik, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “görüntüleri” kazınmıştır. Dikkatli bakan görür.
ROMANDA DA VARDI
Yalnızca yazanların değil, kitapların da “mekânlarından” biri oldu Lebon Pastanesi. Orhan Pamuk’un Cevdet Beyefendi ve Oğulları’nda rastlamışsınızdır, Peyami Safa’nın “Fatih Harbiye” romanında rastladığınız üzere. Müelliflerin, şairlerin ortak “kamusal alanı”ydı Lebon. Bu yüzden şüphesiz kültürümüze olağanüstü bir yer kazandırdığı için Eduard Lebon’a teşekkür borçluyuz. Âlâ ki Fransız elçiliğinin mutfağındaki işini bırakıp kendi işletmesini kurmuş, 19. yüzyılın ortalarıdır. Batılı ömür usulünün gayri müslimlerce yaşatıldığı İstanbul’da, o harika, o hoş insanların kendilerinin haricindekilere de açtıkları bir “dünya”ydı Lebon. 19. yüzyılın İstanbullusu, birfazlaca açıdan trajik bir ömür sürse de “mutlu insan”dır. Bu mutluluğun kaynaklarından biri olarak Lebon ile benzerlerinin değeri küçümsenemez. Dışarıya açılan kapıdır evvelce. Şu meşhur mu meşhur Orient Express’le İstanbul’a gelen yolcular evvel orada ağırlanırlar. Tahminen de bu yüzden, yerlisiyle, yabancısıyla herkes hayli benimsemiştir şu kelamı: “Chez Lebon, tout est bon / Lebon’da her şey hoştur.”
MARKİZ PASTANESİ OLUR
Mösyo Eduard, üzerinde biraz daha durmayı hak ediyor kuşkusuz. Elçilikten ayrılınca bir orta Vallauary ailesinin pastanesinde çalışır, akabinde Charles Bourdon tarafınca Rus elçiliğinin karşısında kurulan pastaneye ortak olarak alınır. İsminin değişip Lebon et Bourdon olması kısa müddet daha sonradır. Osmanlı sarayının da gözdesi olunca halk nezdinde de popülaritesi artar haliyle. Bourdon 1903’te ölür, Lebon, 1937’ye yani vefatına kadar işletir pastaneyi. Uzun bir süre yardımcısı Kostas Litopoulus tarafınca yönetilir. Nihayet Lebon Pastanesi, 1940 yılında Avedis Ohanyan Çakır tarafınca satın alınarak el değiştir, ismi da Markiz Pastanesi olur. 1985’ten başlayarak Lebon ismiyle bir daha girer hayatımıza.
GİTTİĞİ YER LEBON’DU
Cumhuriyet ilan edileli dört yıl olmuştur. Atatürk, İstanbul ziyaretini dört gözle beklemektedir. Nihayet 1927 Temmuzu’nda hayli sevdiği kente gelir. Şöyle anlatırlar: Büyük karşılama merasimleri yapılmıştır, halk heyecan ortasındadır. Lakin Atatürk bulduğu birinci fırsatta yayaların ortasına karışır, hatta o denli ki tramvaya biner, bilet parasını ödeyerek. Gençliğinin Galatası’nda, Beyoğlusu’nda gittiği yerlere uğrar tek tek. Uğradığı yerlerden biri de Lebon Pastanesi’ydi.
Tamam, elitti seçkin bulunmasına lakin kendi ortalarında da hem edebi hem sınıfsal açıdan farklılıklar olan muharrirlerin, şairlerin, tiyatrocuların ortak/tek kimliğe kavuştukları yerlerdendi Lebon. İçeriye adım attığınızda, dışarıdaki dalgalardan korunduğunuz bir gemiye binmiş üzere olurdunuz muhtemelen. İnsan, bilhassa yaratıcı insan, sığınmak ister. Toplumu kılcal damarlarına kadar hissettiği sokaklardan ona biraz uzaktan bakan yerlere girmek istemesi anlaşılabilir muharririn, şairin. Lebon bu imkanı sağlayan yerlerin en önde gelenlerindendi.
Muhabbetlere birbirinden hoş pastaların, çayın, kahvenin eşlik ettiği o ortamda, yazılan ne var ise evvel birbirine sunulurdu. Bunu bayağı bir kahvanede yapamazsınız. Büyük Osmanlı münevveri Şinasi de bu biçimde mi düşürdü bilemem, ancak ismini değiştirdikten daha sonra bile gelip gitmelerini eksik etmemiştir Lebon’dan.
ATMOSFERİ YOK EDİLDİ EVVEL
Kimbilir ne edebi fırtınalara, yıkıcı, yaratıcı tartışmalara, hatta arbedelere şahit oldu Lebon. Bundan olağan ki ziyan da görmedi, görmezdi de. Bu “kavgalar” yüzünden kapanacağı yoktu. Lakin, iş dünyasının acımasız kuralları, insafsız zorlamaları bu hoş yerin da sonunu getirdi olağan olarak. Lebon, mülkün sahibi olan vakıfla meseleler yaşadı 2014’te. Çıkan tahliye sonucu, son anda varılan muahede niçiniyle uygulanamayınca devam edebildi faaliyetine.
Artık sona gelindi. Kent kültürümüzün de edebiyatımızın da en kıymetli sembollerinden biri, hayır vakte değil, yaratılan “değer yıkımı” fırtınalarına yenik düştü. Soluk alacağı atmosferi kesileli çok vakit oluyor. bir daha de âlâ dayandı denebilir.
Bir gün, “değer yıkımı” durdurulursa bir daha kavuşuruz tahminen Lebon’a. Bir umut işte.
ROMANDA DA VARDI
Yalnızca yazanların değil, kitapların da “mekânlarından” biri oldu Lebon Pastanesi. Orhan Pamuk’un Cevdet Beyefendi ve Oğulları’nda rastlamışsınızdır, Peyami Safa’nın “Fatih Harbiye” romanında rastladığınız üzere. Müelliflerin, şairlerin ortak “kamusal alanı”ydı Lebon. Bu yüzden şüphesiz kültürümüze olağanüstü bir yer kazandırdığı için Eduard Lebon’a teşekkür borçluyuz. Âlâ ki Fransız elçiliğinin mutfağındaki işini bırakıp kendi işletmesini kurmuş, 19. yüzyılın ortalarıdır. Batılı ömür usulünün gayri müslimlerce yaşatıldığı İstanbul’da, o harika, o hoş insanların kendilerinin haricindekilere de açtıkları bir “dünya”ydı Lebon. 19. yüzyılın İstanbullusu, birfazlaca açıdan trajik bir ömür sürse de “mutlu insan”dır. Bu mutluluğun kaynaklarından biri olarak Lebon ile benzerlerinin değeri küçümsenemez. Dışarıya açılan kapıdır evvelce. Şu meşhur mu meşhur Orient Express’le İstanbul’a gelen yolcular evvel orada ağırlanırlar. Tahminen de bu yüzden, yerlisiyle, yabancısıyla herkes hayli benimsemiştir şu kelamı: “Chez Lebon, tout est bon / Lebon’da her şey hoştur.”
MARKİZ PASTANESİ OLUR
Mösyo Eduard, üzerinde biraz daha durmayı hak ediyor kuşkusuz. Elçilikten ayrılınca bir orta Vallauary ailesinin pastanesinde çalışır, akabinde Charles Bourdon tarafınca Rus elçiliğinin karşısında kurulan pastaneye ortak olarak alınır. İsminin değişip Lebon et Bourdon olması kısa müddet daha sonradır. Osmanlı sarayının da gözdesi olunca halk nezdinde de popülaritesi artar haliyle. Bourdon 1903’te ölür, Lebon, 1937’ye yani vefatına kadar işletir pastaneyi. Uzun bir süre yardımcısı Kostas Litopoulus tarafınca yönetilir. Nihayet Lebon Pastanesi, 1940 yılında Avedis Ohanyan Çakır tarafınca satın alınarak el değiştir, ismi da Markiz Pastanesi olur. 1985’ten başlayarak Lebon ismiyle bir daha girer hayatımıza.
GİTTİĞİ YER LEBON’DU
Cumhuriyet ilan edileli dört yıl olmuştur. Atatürk, İstanbul ziyaretini dört gözle beklemektedir. Nihayet 1927 Temmuzu’nda hayli sevdiği kente gelir. Şöyle anlatırlar: Büyük karşılama merasimleri yapılmıştır, halk heyecan ortasındadır. Lakin Atatürk bulduğu birinci fırsatta yayaların ortasına karışır, hatta o denli ki tramvaya biner, bilet parasını ödeyerek. Gençliğinin Galatası’nda, Beyoğlusu’nda gittiği yerlere uğrar tek tek. Uğradığı yerlerden biri de Lebon Pastanesi’ydi.
Tamam, elitti seçkin bulunmasına lakin kendi ortalarında da hem edebi hem sınıfsal açıdan farklılıklar olan muharrirlerin, şairlerin, tiyatrocuların ortak/tek kimliğe kavuştukları yerlerdendi Lebon. İçeriye adım attığınızda, dışarıdaki dalgalardan korunduğunuz bir gemiye binmiş üzere olurdunuz muhtemelen. İnsan, bilhassa yaratıcı insan, sığınmak ister. Toplumu kılcal damarlarına kadar hissettiği sokaklardan ona biraz uzaktan bakan yerlere girmek istemesi anlaşılabilir muharririn, şairin. Lebon bu imkanı sağlayan yerlerin en önde gelenlerindendi.
Muhabbetlere birbirinden hoş pastaların, çayın, kahvenin eşlik ettiği o ortamda, yazılan ne var ise evvel birbirine sunulurdu. Bunu bayağı bir kahvanede yapamazsınız. Büyük Osmanlı münevveri Şinasi de bu biçimde mi düşürdü bilemem, ancak ismini değiştirdikten daha sonra bile gelip gitmelerini eksik etmemiştir Lebon’dan.
ATMOSFERİ YOK EDİLDİ EVVEL
Kimbilir ne edebi fırtınalara, yıkıcı, yaratıcı tartışmalara, hatta arbedelere şahit oldu Lebon. Bundan olağan ki ziyan da görmedi, görmezdi de. Bu “kavgalar” yüzünden kapanacağı yoktu. Lakin, iş dünyasının acımasız kuralları, insafsız zorlamaları bu hoş yerin da sonunu getirdi olağan olarak. Lebon, mülkün sahibi olan vakıfla meseleler yaşadı 2014’te. Çıkan tahliye sonucu, son anda varılan muahede niçiniyle uygulanamayınca devam edebildi faaliyetine.
Artık sona gelindi. Kent kültürümüzün de edebiyatımızın da en kıymetli sembollerinden biri, hayır vakte değil, yaratılan “değer yıkımı” fırtınalarına yenik düştü. Soluk alacağı atmosferi kesileli çok vakit oluyor. bir daha de âlâ dayandı denebilir.
Bir gün, “değer yıkımı” durdurulursa bir daha kavuşuruz tahminen Lebon’a. Bir umut işte.