EliteDizqn
Active member
Uzmanlar, iklim değişikliğiyle yağışların ölçüsünün artması, şiddetinin azalması yahut yetersiz kalması üzere hidrometeorolojik afetlerin giderek öteki afetlerin önüne geçtiğini belirtiyor.
13 Ekim Memleketler arası Afet Riskini Azaltma Günü ötürüsıyla iklim değişikliğinin hava olayları ve yağışlar üstündeki tesirleri hakkında değerlendirmelerde bulunan Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, dünyada afet teriminin ve sınıflandırmasının değiştiğini söylemiş oldu.
Türkeş, şöyleki devam etti:
“Artık epey net bir biçimde klimatolojik yahut hidrometeorolojik afetler iklim değişikliği ilişkili olarak başka afetlerin önüne geçti. İklim değişikliğiyle dünyanın bir ya da birden çok bölgesinde bir yandan kuraklık, öbür yandan çok yağışlar, seller, taşkınlar oluştu. Yağışlar, makul bir bölgede epeyce daha şiddetli, kısa müddette; iri, güçlü dolu formunda düşmeye başladı. Aşikâr bölgelerde şiddetli yağışların sıklığı, buna bağlı olarak da tesirleri fazlaca daha güçlü olmaya başladı.”
KURAKLIĞIN TESİR ALANININ GENİŞLEMESİ
İklim değişikliğinin bu süratle devam etmesi durumunda bilhassa yağışlı mevsimlerde kuraklık yaşanabileceğini belirten Türkeş, şu görüşleri lisana getirdi:
“Günümüze oranla yüzyılın sonunda, kabaca Türkiye’nin Karadeniz kıyı nesli ve kuzeydoğu Anadolu’nun haricinde kalan büyük bir kısmının epeyce daha kurak olacağını biliyoruz. Bir yandan kuraklıkları, bir yandan da çok şiddetli yağışları yaşayacağız. Buna hazırlıklı şayet olmazsak tesiri fazlaca daha güçlü olacak. Sellerin ve afetlerin önüne geçebilmek için katiyetle kentleri bir daha tasarlamamız gerekiyor.”
HORTUM OLAYININ YAYGINLAŞMASI
Türkiye’de hortum hadisesinin 30 yıl evvel rastgele yaşandığına lakin son 10 yılda neredeyse hortum oluşmayan bir yöre kalmadığına dikkati çeken Türkeş, şunları aktardı:
“Türkiye’nin bir hortum klimatolojisi oluşmaya başladı. Bu da daha sıcak, buharlaşmanın daha fazla olduğu bir dünyada hidrolik döngünün kuvvetlenmesi niçiniyle yaşanıyor. Hortum kışın da oluşabiliyor lakin bilhassa havanın ve yüzeyin sıcak olduğu kararsızlığa daha elverişli hava şartlarında, ilkbahar sonu, yaz başı, sonbahar başında çoğunluklarının daha fazla olduğunu görüyoruz.”
DOLU YAĞIŞLARININ ŞİDDETİNDEKİ ARTIŞ
Daha sık ve daha tesirli görülmeye başlanan bir öbür meteorolojik olayın da dolu yağışı olduğundan bahseden Türkeş, dolunun, cephesel kararsızlık niçiniyle oluşan kümülonimbus bulutlarının ürettiği bir yağış biçimi olduğu bilgisini paylaşarak, şu değerlendirmelerde bulundu:
“İklim değişikliği niçiniyle ısınan hava kütlelerinin doyması için daha fazla su buharına muhtaçlığı var. Su buharı tutma kapasitesi artıyor ve bu, hidrolojik döngüyü kuvvetlendiriyor. Daha fazla nem içeren bulutun şiddetli hava üretme potansiyeli yani gücü artıyor. Bütün bunların yanında mahallî şartların da dayanağıyla fazlaca daha şiddetli yağışlar, güçlü sağanaklar, gök gürültülü sağanak fırtınaları ve dolu fırtınaları oluşabiliyor.”
ŞİDDETLİ YAĞIŞLARIN HEYELAN OLUŞUMUNU TETİKLEMESİ
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Kısmı Havza İdaresi Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Serengil de iklim değişikliğiyle birlikte şiddeti artan yağışların heyelan oluşumları üstündeki rolüne değindi.
İklim değişikliğinin biroldukca yerde yağış anomalilerini, şiddetli yağışların frekansını artırdığını anlatan Serengil, şu görüşleri paylaştı:
“Bu yüzden heyelan oluşumunda tetikleyici mekanizmayı güçlendirmiş oluyor. Bir yerde şiddetli yağış var ise orada illa heyelan olması kaide değil. Sel, taşkın da olabilir yahut hiç bir şey olmayabilir. Ana kaya, toprak yapısı volkanikse, ayrışması kolaysa, eğim yüksekse ve insan tesiri fazlaysa bu noktalarda heyelan bekleyebiliriz. Nüfus artışı ve yerleşimlerin doğal alanlara gerçek genişlemesi, ulaşımın yaygınlaşması değerli, bu daha fazlaca risk demek. Bu niçinle heyelandan ölen insan sayısı vakit içinde artıyor.”
DAĞLARDA ERİYEN BUZULLAR
Dağlık kesitlerde buzulların eridiğini ve bunun yüz binlerce yıl stabil olan toprağı çözmeye başladığını anlatan Serengil, bu tip bölgelerde daha yaygın ve sık halde kütlesel toprak hareketleri görülebileceğini vurguladı.
Buzulların erimesiyle yağışların artması içinde irtibat bulunduğuna işaret eden Serengil, bu ilişkiyi şöyleki anlattı:
“Buzulların erimesiyle hidrolojik döngüye giren çokdan suyun atmosferde artan güç yardımıyla daha epeyce buharlaşmasını ve ötürüsıyla hidrolojik döngünün bir bakıma ivmelenmesini bekliyoruz. Sıcaklıktaki 1 derecelik artış havanın su buharı tutma kapasitesini yüzde 7 artırıyor. Isınma arttıkça atmosferde daha fazla su buharı, daha fazla nem ve bulut nazaranceğiz, bu daha fazla yağış demek. özetlemek gerekirsesı, yağışların dünyanın biroldukca yerinde artacağını öngörüyoruz.”
Şiddetli yağışların biroldukca yörede tehlike oluşturduğu ihtarında bulunan Serengil, gerçek arazi kullanması, erken ikaz sistemi, şuurlu bir toplum üzere hazırlıklar yardımıyla heyelan ve gibisi atmosferik risklere karşı yöresel direncin artırılabileceğini kaydetti.
GÜNLERCE SÜREN ORMAN YANGINLARI
Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Besin Tarım ve Hayvancılık Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi ve Türkiye Ormancılar Derneği Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Ali Doğuşçu, iklim değişikliği ile orman yangınlarındaki artış içindeki temasla ilgili değerlendirmelerde bulundu.
İklim değişikliğinin hava olaylarında anomaliler olarak kendisini gösterdiğini söz eden Doğuşçu, şunları söylemiş oldu:
“Karadan denize gerçek esen rüzgarların hava, bitki örtüsü ve meyyit organik husustan oluşan yanıcı yük üstündeki kurutucu tesiri biliniyor. Evvelce Akdeniz’de çok kurumaya sebep olan bu hava olayları 2-3 gün devam ederken, artık gün sayısı ve suratı arttı. bu biçimdece yanıcı unsur olan bitki örtüsü daha kuru, yanıcı hale geliyor. Orman yangınları açısından iklim değişikliğinin yarattığı en temel tesirin bu olduğunu söylemek mümkündür, burada dolaylı tesirden bahsediyoruz. İklim değişikliği tutuşma için gerekli olan şartların daha uygun bir hale gelmesini sağlıyor. Kurutucu rüzgarların uzun günler süratli bir biçimde esmesi ise muhtemel tutuşmanın süratlice büyümesine ve denetim altına alınması noktasında kuvvetliklerin çıkmasına niye oluyor. Yani iklim değişikliğinin tutuşma ve tutuşma daha sonrası yayılma açısından gerekli şartlar üzerinde teşvik edici tesiri bulunmakta.”
“İNSAN İÇİN EN DEĞERLİ ETRAF FAKTÖRÜ EĞİTİMDİR”
Özellikle büyük yangınlarda, tedbire, söndürme ve yangın daha sonrası onarımın tamamını kapsayan yangınla gayret tertibinin bu yeni şartlar dikkate alınarak gerçekleştirilmesi gerektiğinin altını çizen Doğuşçu, “Öncelikle tabiat ve etraf farkındalığının bir biçimde toplumun genetik ve etraf faktörlerin toplam tesiri olan fenotipik kodlarına yerleştirilmesi gerekiyor. Bu kapsamda insan için en kıymetli etraf faktörü eğitimdir. Bizim aileden ve okul öncesi eğitimle birlikte başlayan bir müddetçle bunu kodlarımıza işlememiz gerekiyor. Zira çıkan orman yangınlarının yüzde 90’ı insan kaynaklı” diyerek kelamlarını tamamladı.
13 Ekim Memleketler arası Afet Riskini Azaltma Günü ötürüsıyla iklim değişikliğinin hava olayları ve yağışlar üstündeki tesirleri hakkında değerlendirmelerde bulunan Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, dünyada afet teriminin ve sınıflandırmasının değiştiğini söylemiş oldu.
Türkeş, şöyleki devam etti:
“Artık epey net bir biçimde klimatolojik yahut hidrometeorolojik afetler iklim değişikliği ilişkili olarak başka afetlerin önüne geçti. İklim değişikliğiyle dünyanın bir ya da birden çok bölgesinde bir yandan kuraklık, öbür yandan çok yağışlar, seller, taşkınlar oluştu. Yağışlar, makul bir bölgede epeyce daha şiddetli, kısa müddette; iri, güçlü dolu formunda düşmeye başladı. Aşikâr bölgelerde şiddetli yağışların sıklığı, buna bağlı olarak da tesirleri fazlaca daha güçlü olmaya başladı.”
KURAKLIĞIN TESİR ALANININ GENİŞLEMESİ
İklim değişikliğinin bu süratle devam etmesi durumunda bilhassa yağışlı mevsimlerde kuraklık yaşanabileceğini belirten Türkeş, şu görüşleri lisana getirdi:
“Günümüze oranla yüzyılın sonunda, kabaca Türkiye’nin Karadeniz kıyı nesli ve kuzeydoğu Anadolu’nun haricinde kalan büyük bir kısmının epeyce daha kurak olacağını biliyoruz. Bir yandan kuraklıkları, bir yandan da çok şiddetli yağışları yaşayacağız. Buna hazırlıklı şayet olmazsak tesiri fazlaca daha güçlü olacak. Sellerin ve afetlerin önüne geçebilmek için katiyetle kentleri bir daha tasarlamamız gerekiyor.”
HORTUM OLAYININ YAYGINLAŞMASI
Türkiye’de hortum hadisesinin 30 yıl evvel rastgele yaşandığına lakin son 10 yılda neredeyse hortum oluşmayan bir yöre kalmadığına dikkati çeken Türkeş, şunları aktardı:
“Türkiye’nin bir hortum klimatolojisi oluşmaya başladı. Bu da daha sıcak, buharlaşmanın daha fazla olduğu bir dünyada hidrolik döngünün kuvvetlenmesi niçiniyle yaşanıyor. Hortum kışın da oluşabiliyor lakin bilhassa havanın ve yüzeyin sıcak olduğu kararsızlığa daha elverişli hava şartlarında, ilkbahar sonu, yaz başı, sonbahar başında çoğunluklarının daha fazla olduğunu görüyoruz.”
DOLU YAĞIŞLARININ ŞİDDETİNDEKİ ARTIŞ
Daha sık ve daha tesirli görülmeye başlanan bir öbür meteorolojik olayın da dolu yağışı olduğundan bahseden Türkeş, dolunun, cephesel kararsızlık niçiniyle oluşan kümülonimbus bulutlarının ürettiği bir yağış biçimi olduğu bilgisini paylaşarak, şu değerlendirmelerde bulundu:
“İklim değişikliği niçiniyle ısınan hava kütlelerinin doyması için daha fazla su buharına muhtaçlığı var. Su buharı tutma kapasitesi artıyor ve bu, hidrolojik döngüyü kuvvetlendiriyor. Daha fazla nem içeren bulutun şiddetli hava üretme potansiyeli yani gücü artıyor. Bütün bunların yanında mahallî şartların da dayanağıyla fazlaca daha şiddetli yağışlar, güçlü sağanaklar, gök gürültülü sağanak fırtınaları ve dolu fırtınaları oluşabiliyor.”
ŞİDDETLİ YAĞIŞLARIN HEYELAN OLUŞUMUNU TETİKLEMESİ
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Kısmı Havza İdaresi Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Serengil de iklim değişikliğiyle birlikte şiddeti artan yağışların heyelan oluşumları üstündeki rolüne değindi.
İklim değişikliğinin biroldukca yerde yağış anomalilerini, şiddetli yağışların frekansını artırdığını anlatan Serengil, şu görüşleri paylaştı:
“Bu yüzden heyelan oluşumunda tetikleyici mekanizmayı güçlendirmiş oluyor. Bir yerde şiddetli yağış var ise orada illa heyelan olması kaide değil. Sel, taşkın da olabilir yahut hiç bir şey olmayabilir. Ana kaya, toprak yapısı volkanikse, ayrışması kolaysa, eğim yüksekse ve insan tesiri fazlaysa bu noktalarda heyelan bekleyebiliriz. Nüfus artışı ve yerleşimlerin doğal alanlara gerçek genişlemesi, ulaşımın yaygınlaşması değerli, bu daha fazlaca risk demek. Bu niçinle heyelandan ölen insan sayısı vakit içinde artıyor.”
DAĞLARDA ERİYEN BUZULLAR
Dağlık kesitlerde buzulların eridiğini ve bunun yüz binlerce yıl stabil olan toprağı çözmeye başladığını anlatan Serengil, bu tip bölgelerde daha yaygın ve sık halde kütlesel toprak hareketleri görülebileceğini vurguladı.
Buzulların erimesiyle yağışların artması içinde irtibat bulunduğuna işaret eden Serengil, bu ilişkiyi şöyleki anlattı:
“Buzulların erimesiyle hidrolojik döngüye giren çokdan suyun atmosferde artan güç yardımıyla daha epeyce buharlaşmasını ve ötürüsıyla hidrolojik döngünün bir bakıma ivmelenmesini bekliyoruz. Sıcaklıktaki 1 derecelik artış havanın su buharı tutma kapasitesini yüzde 7 artırıyor. Isınma arttıkça atmosferde daha fazla su buharı, daha fazla nem ve bulut nazaranceğiz, bu daha fazla yağış demek. özetlemek gerekirsesı, yağışların dünyanın biroldukca yerinde artacağını öngörüyoruz.”
Şiddetli yağışların biroldukca yörede tehlike oluşturduğu ihtarında bulunan Serengil, gerçek arazi kullanması, erken ikaz sistemi, şuurlu bir toplum üzere hazırlıklar yardımıyla heyelan ve gibisi atmosferik risklere karşı yöresel direncin artırılabileceğini kaydetti.
GÜNLERCE SÜREN ORMAN YANGINLARI
Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Besin Tarım ve Hayvancılık Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi ve Türkiye Ormancılar Derneği Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Ali Doğuşçu, iklim değişikliği ile orman yangınlarındaki artış içindeki temasla ilgili değerlendirmelerde bulundu.
İklim değişikliğinin hava olaylarında anomaliler olarak kendisini gösterdiğini söz eden Doğuşçu, şunları söylemiş oldu:
“Karadan denize gerçek esen rüzgarların hava, bitki örtüsü ve meyyit organik husustan oluşan yanıcı yük üstündeki kurutucu tesiri biliniyor. Evvelce Akdeniz’de çok kurumaya sebep olan bu hava olayları 2-3 gün devam ederken, artık gün sayısı ve suratı arttı. bu biçimdece yanıcı unsur olan bitki örtüsü daha kuru, yanıcı hale geliyor. Orman yangınları açısından iklim değişikliğinin yarattığı en temel tesirin bu olduğunu söylemek mümkündür, burada dolaylı tesirden bahsediyoruz. İklim değişikliği tutuşma için gerekli olan şartların daha uygun bir hale gelmesini sağlıyor. Kurutucu rüzgarların uzun günler süratli bir biçimde esmesi ise muhtemel tutuşmanın süratlice büyümesine ve denetim altına alınması noktasında kuvvetliklerin çıkmasına niye oluyor. Yani iklim değişikliğinin tutuşma ve tutuşma daha sonrası yayılma açısından gerekli şartlar üzerinde teşvik edici tesiri bulunmakta.”
“İNSAN İÇİN EN DEĞERLİ ETRAF FAKTÖRÜ EĞİTİMDİR”
Özellikle büyük yangınlarda, tedbire, söndürme ve yangın daha sonrası onarımın tamamını kapsayan yangınla gayret tertibinin bu yeni şartlar dikkate alınarak gerçekleştirilmesi gerektiğinin altını çizen Doğuşçu, “Öncelikle tabiat ve etraf farkındalığının bir biçimde toplumun genetik ve etraf faktörlerin toplam tesiri olan fenotipik kodlarına yerleştirilmesi gerekiyor. Bu kapsamda insan için en kıymetli etraf faktörü eğitimdir. Bizim aileden ve okul öncesi eğitimle birlikte başlayan bir müddetçle bunu kodlarımıza işlememiz gerekiyor. Zira çıkan orman yangınlarının yüzde 90’ı insan kaynaklı” diyerek kelamlarını tamamladı.