Boğaziçi Üniversitesinden bilim insanları edebî metinlerde çevirmenin üslubunu koruyacak yeni bir makine çeviri algoritması için çalışmalarına başladı. Bunun Türkiye’de bir birinci olduğunu söyleyen Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Kısmı Lider Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Şahin, çeviri dünyası için heyecan verici bir projeye adım attıkları görüşünde.
Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilimi Kısmı Lider Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Şahin ve tıpkı kısımdan Dr. Öğr. Üyesi Ena Hodjik, Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Lider Yardımcısı Prof. Dr. Tunga Güngör ile çeviribilimci Dr. Sabri Gürses’in takviyesiyle edebî metinlerde istenilen çevirmenin üslubunu yansıtacak yeni bir makine çeviri algoritması geliştirmek için çalışıyor. Bu kapsamda TÜBİTAK Araştırma Dayanak Programları Başkanlığı (ARDEB) 1001 Programı tarafınca desteklenen projeyle Nihal Yeğinobalı, Kemal Tahir, Ahmet Cemal, Nihal Yalaza Taluy üzere artık hayatta olmayan, değerli birtakım edebiyat çevirmenlerimizin çevirileri inceleniyor.
Projede çeviribilim, bilgisayar bilimleri ve bilişsel bilimler alanlarından lisans ve lisansüstü seviyede öğrenciler de bakılırsav alıyor. Doç. Dr. Mehmet Şahin bunun Türkiye’de öncü bir araştırma olduğunu belirterek, “Usta çevirmenlerimizin çeviri üslubunu, geliştireceğimiz yeni algoritmayla makine çevirisine taşımayı hedefliyoruz. çabucak hemen yolun başında olsak da bu proje çeviribilim dünyası için çok heyecan verici” diyor. Doç. Dr. Mehmet Şahin proje ve amaçlarını şu biçimde anlatıyor:
“SON YILLARDA EDEBÎ METİNLERDE DE MAKİNE ÇEVİRİSİ KULLANILMAYA BAŞLANDI”
Makine çevirisinin sonlarını zorlamak istiyoruz. Bu teknoloji 2016’dan beri büyük gelişme gösterdi ve kalitenin de gitgide yükseldiğini görüyoruz. Bir vakit içinder tabiri caizse dalga geçilen çeviriler şaşırtan sonuçlar veriyor. Bu durum tercümanların de bakış açısını değiştirdi ve artık biroldukca mütercim, makine çevirisinden de faydalanıyor. Lakin bu teknik metinlerin çevirilerinde daha geçerli. Öte yandan son 5-6 yıldır makine çevirisi bilhassa Avrupa’da yalnızca teknik alanlarla hudutlu kalmayarak yavaş yavaş edebî çevirilerde de test edilmeye başlandı. Türkiye’de bu alanda bir çalışma yoktu ve biz de bunun bir adım daha ötesine geçmek istedik.
“ÇEVİRMENİN ÜSLUBUNU KORUYAN BİR ALGORİTMA GELİŞTİRMEK İÇİN ÇALIŞMALARA BAŞLADIK”
Kasım ayında TÜBİTAK 1001 ARDEB Programı’nın da dayanağıyla edebî metinlerde çevirmenin üslubunu koruyacak bir makine çevirisi modeli için 32 ay sürecek çalışmalara başladık. Klâsik olarak bakıldığında çevirmenin, kaynak metnin müellifinin üslubunu müdafaası beklenir. Lakin kimi araştırmalar bunun tam olarak geçerli olmadığını ve mütercimlerin de aslında kendilerine has anlatım özelliklerinin olduğunu gösteriyor. Biz de buradan yola çıkarak şu an hayatta olmayan mütercimlerin yapıtlarına odaklanmaya karar verdik. Bu projemizde değerli kimi edebiyat çevirmenlerimizin üsluplarını yansıtacak bir makine çeviri algoritması geliştirmeyi hedefliyoruz. Şu an bu tercümanların metinlerini çeviribilim ve bütünce dilbilim yaklaşımlarıyla inceliyor, üslup özelliklerini ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Zira makine çeviri algoritmasını ortaya koyabilmek için onun üslubunu nitel ve nicel istikametlerden anlatabiliyor olmamız gerekiyor. Makine metni Türkçeye aktardığında edebiyat tercümanının anlatım özelliklerini ne oranda yansıttığını ölçebilmeyiz. Bu, Türkiye’de öncü bir çalışma olacak ve umarım amacımıza ulaşırız.
“ÇEVİRMENİN YERİNİ ALACAK BİR ÇALIŞMA YAPMIYORUZ”
Tercümanlar edebî yapıtlara epey mana katıyor. Hayatta olmayan bir çevirmenin üslubunu yeğleyen edebiyatseverler için bu çalışmamızın büyük bir mana tabir edeceğini düşünüyorum. Ancak maksadımız asla tercümanların yerini alacak bir çalışma yapmak değil. İnsanın yerini alabilecek bir otomasyon sistemi kurmak üzere bir yaklaşımımız yok. Bilhassa son senelerda çeviri iş akışında otomasyonun ve yapay zekânın tesiri artıyor ve bu edebî yapıtlara yanlışsız da yöneliyor. Alanda çalışan uzmanlar olarak bu durumun mümkün sonuçlarını kıymetlendiriyoruz. Makine çevirisi her geçen gün daha da düzgün sonuçlar verirken çevirmenin emeği, çevirinin fiyatlandırılması ve intihal üzere olguları da tartışmaya açmamızın fazlaca kıymetli olduğunu düşünüyorum.
Doç. Dr. Mehmet Şahin kimdir?
Bilkent Üniversitesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü’nden 2000’de mezun olan Doç. Dr. Şahin yüksek lisans eğitimini birebir üniversitede öğretmen eğitimi alanında tamamladı. Akabinde doktora çalışmaları için ABD’ye giden bilim insanı, Iowa Eyalet Üniversitesinde müfredat ve öğretim alanında doktora çalışmalarını sürdürdü. Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Bölümü’nde Eylül 2019’dan beri çeviri teknolojileri, çeviri eğitimi ve makine çevirisi alanlarında akademik çalışmalarına devam ediyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilimi Kısmı Lider Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Şahin ve tıpkı kısımdan Dr. Öğr. Üyesi Ena Hodjik, Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Lider Yardımcısı Prof. Dr. Tunga Güngör ile çeviribilimci Dr. Sabri Gürses’in takviyesiyle edebî metinlerde istenilen çevirmenin üslubunu yansıtacak yeni bir makine çeviri algoritması geliştirmek için çalışıyor. Bu kapsamda TÜBİTAK Araştırma Dayanak Programları Başkanlığı (ARDEB) 1001 Programı tarafınca desteklenen projeyle Nihal Yeğinobalı, Kemal Tahir, Ahmet Cemal, Nihal Yalaza Taluy üzere artık hayatta olmayan, değerli birtakım edebiyat çevirmenlerimizin çevirileri inceleniyor.
Projede çeviribilim, bilgisayar bilimleri ve bilişsel bilimler alanlarından lisans ve lisansüstü seviyede öğrenciler de bakılırsav alıyor. Doç. Dr. Mehmet Şahin bunun Türkiye’de öncü bir araştırma olduğunu belirterek, “Usta çevirmenlerimizin çeviri üslubunu, geliştireceğimiz yeni algoritmayla makine çevirisine taşımayı hedefliyoruz. çabucak hemen yolun başında olsak da bu proje çeviribilim dünyası için çok heyecan verici” diyor. Doç. Dr. Mehmet Şahin proje ve amaçlarını şu biçimde anlatıyor:
“SON YILLARDA EDEBÎ METİNLERDE DE MAKİNE ÇEVİRİSİ KULLANILMAYA BAŞLANDI”
Makine çevirisinin sonlarını zorlamak istiyoruz. Bu teknoloji 2016’dan beri büyük gelişme gösterdi ve kalitenin de gitgide yükseldiğini görüyoruz. Bir vakit içinder tabiri caizse dalga geçilen çeviriler şaşırtan sonuçlar veriyor. Bu durum tercümanların de bakış açısını değiştirdi ve artık biroldukca mütercim, makine çevirisinden de faydalanıyor. Lakin bu teknik metinlerin çevirilerinde daha geçerli. Öte yandan son 5-6 yıldır makine çevirisi bilhassa Avrupa’da yalnızca teknik alanlarla hudutlu kalmayarak yavaş yavaş edebî çevirilerde de test edilmeye başlandı. Türkiye’de bu alanda bir çalışma yoktu ve biz de bunun bir adım daha ötesine geçmek istedik.
“ÇEVİRMENİN ÜSLUBUNU KORUYAN BİR ALGORİTMA GELİŞTİRMEK İÇİN ÇALIŞMALARA BAŞLADIK”
Kasım ayında TÜBİTAK 1001 ARDEB Programı’nın da dayanağıyla edebî metinlerde çevirmenin üslubunu koruyacak bir makine çevirisi modeli için 32 ay sürecek çalışmalara başladık. Klâsik olarak bakıldığında çevirmenin, kaynak metnin müellifinin üslubunu müdafaası beklenir. Lakin kimi araştırmalar bunun tam olarak geçerli olmadığını ve mütercimlerin de aslında kendilerine has anlatım özelliklerinin olduğunu gösteriyor. Biz de buradan yola çıkarak şu an hayatta olmayan mütercimlerin yapıtlarına odaklanmaya karar verdik. Bu projemizde değerli kimi edebiyat çevirmenlerimizin üsluplarını yansıtacak bir makine çeviri algoritması geliştirmeyi hedefliyoruz. Şu an bu tercümanların metinlerini çeviribilim ve bütünce dilbilim yaklaşımlarıyla inceliyor, üslup özelliklerini ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Zira makine çeviri algoritmasını ortaya koyabilmek için onun üslubunu nitel ve nicel istikametlerden anlatabiliyor olmamız gerekiyor. Makine metni Türkçeye aktardığında edebiyat tercümanının anlatım özelliklerini ne oranda yansıttığını ölçebilmeyiz. Bu, Türkiye’de öncü bir çalışma olacak ve umarım amacımıza ulaşırız.
“ÇEVİRMENİN YERİNİ ALACAK BİR ÇALIŞMA YAPMIYORUZ”
Tercümanlar edebî yapıtlara epey mana katıyor. Hayatta olmayan bir çevirmenin üslubunu yeğleyen edebiyatseverler için bu çalışmamızın büyük bir mana tabir edeceğini düşünüyorum. Ancak maksadımız asla tercümanların yerini alacak bir çalışma yapmak değil. İnsanın yerini alabilecek bir otomasyon sistemi kurmak üzere bir yaklaşımımız yok. Bilhassa son senelerda çeviri iş akışında otomasyonun ve yapay zekânın tesiri artıyor ve bu edebî yapıtlara yanlışsız da yöneliyor. Alanda çalışan uzmanlar olarak bu durumun mümkün sonuçlarını kıymetlendiriyoruz. Makine çevirisi her geçen gün daha da düzgün sonuçlar verirken çevirmenin emeği, çevirinin fiyatlandırılması ve intihal üzere olguları da tartışmaya açmamızın fazlaca kıymetli olduğunu düşünüyorum.
Doç. Dr. Mehmet Şahin kimdir?
Bilkent Üniversitesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü’nden 2000’de mezun olan Doç. Dr. Şahin yüksek lisans eğitimini birebir üniversitede öğretmen eğitimi alanında tamamladı. Akabinde doktora çalışmaları için ABD’ye giden bilim insanı, Iowa Eyalet Üniversitesinde müfredat ve öğretim alanında doktora çalışmalarını sürdürdü. Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Bölümü’nde Eylül 2019’dan beri çeviri teknolojileri, çeviri eğitimi ve makine çevirisi alanlarında akademik çalışmalarına devam ediyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı