Eurovision
Member
Gerçek ve istikrarlı beslenmek ismine her beslenme uzmanının farklı bir reçetesi ve tavsiyesi var. Ekseriyetle yeme alışkanlıklarımızı değiştiren bu reçeteleri uygulamak birçok vakit kolay olmuyor. Besin Bilimcisi ve Beslenme Uzmanı Prof. Christiani Jeyakumar Henry’nin tavsiyesi ise çok sıradan ve net: “Dünyada yiyebileceğiniz en sağlıklı yemekler ülkenizde, babaanneniz ya da dedeniz üzere beslenirseniz esasen sağlıklı beslenirsiniz.” Olağan abartmamak şartıyla… Pandemi, bilhassa kısıtlamaların ağır yaşandığı birinci başlarda, bayanından erkeğine neredeyse hepimizi birer aşçıya dönüştürdü. Tencereler daha epey kaynadı, fırınlar daha fazlaca yandı. Denenmeyenler denendi, toplumsal medya meskende yapılan yemek fotoğrafl arıyla doldu, taştı. Tüm bu meskende şefl ik denemeleri bizlere fazladan alının birkaç kilo olarak geri döndü ama birebir pandemi bizlere kuvvetli bir bağışıklığa sahip olmanın ne kadar değerli olduğunu da gösterdi. Pandeminin ilerleyen süreçlerinde çokça yemek yeme çılgınlığı yerini nizamlı ve istikrarlı beslenme konusuna duyulan ilgiye bıraktı. Pekala, en yalın tabir ile sağlıklı beslenme nedir ve içeriği nasıl olmalıdır?
“Türk mutfağını koruyun, bırakmayın”
Sabri Ülker Vakfı Bilim Sohbetleri’nde DÜNYA Gazetesi’nden Hakan Güldağ’ın sorularını yanıtlayan Besin Bilimcisi ve Beslenme Uzmanı Prof. Christiani Jeyakumar Henry bu soruyu, Türkiye’yi kastederek “Dünyada yiyebileceğiniz en sağlıklı yemekler ülkenizde, babaanneniz ya da dedeniz üzere beslenirseniz aslına bakarsan sağlıklı beslenirsiniz” diye yanıtlıyor.
Meyve ve zerzevatın çokça tüketildiği, zeytinyağı, peynir, bal, fındık, fıstık ve tahıl mamüllerinin kullanıldığı bir beslenme biçiminin sağlıklı olacağını tabir eden Prof. Henry, “Bu liste bir Türk’ün mutfağında vardır aslına bakarsanız. Akdeniz mutfağı uygun beslenmenin en hoş örneklerinden… Dünya Akdeniz mutfağını keşfetmenin peşinde ancak siz aslına bakarsanız Akdeniz’de yaşıyorsunuz. Bu niçinle lütfen Türk mutfağını koruyun, bırakmayın. Bunun için uzay mühendisi olmaya gerek yok. Türk külçeşidini uygulayın kâfi, istikrarlı beslenme için uygulayacağınız yeni bir sözcük ya da formül yok” diyor. Fakat bir parantez açıyor; “Türklerin temel yemek alışkanlıkları harika lakin et epey tüketiliyor ve bunu abartmamak lazım. Biraz da meyve ve zerzevata tartı vermeniz gerekiyor. Türkiye’deki çaya bayılıyorum fakat küçük bir bardağa iki şeker koyup içenler var. Çayı şekerli içmeyin…” ihtarında bulunuyor.
Gerçek beslenmeyle ilgili bu kolay ve pek çoğumuzu şaşırtan değerli ayrıntısı aktardıktan daha sonra Besin Bilimcisi Prof. Henry’nin Güldağ ile sohbetinden, hakikat beslenme, destek edici besinler, süratli tüketilen konforlu besinler ve kan şekerini dengelemek ismine besinlerin hangi sıralamada tüketilmesi gerektiği üzere mevzuları da içeren, bir bakıma hap niteliğinde, kolay anlaşılır bilgiler paylaşacağız bu hafta siz DÜNYA + okurlarıyla.
“Modern çağ büyücülerine yer vermeyin”
Beslenme alışkanlıklarımızın COVID-19’un yükünü etkileyip etkilemeyeceği yakalanma durumunda daha kolay atlatmada ne oranda tesirli olduğu ile ilgili olarak başlarda oluşan soru işaretlerini de gidermeye çalışan Prof. Henry, şu tabirleri kullanıyor: “Pandemi devrinde fazlaca fazla haber yapıldı. Tahlilin balık yağında ya da yılan yağında olduğu üzere. Bu üzere makus açıklamalarla uygun bilimi ayırmak gerekir. Çağdaş çağ büyücülerine yer vermemek lazım. Bu cins para tuzaklarına düşmemek gerekir. Öte yandan düzgün beslenirsen hastalığa güç yakalanırsın diye bir ispat yok ama bağışıklık sisteminizi kuvvetlendiren besinler var. Bağışıklık sistemi kuvvetli olan insanın da enfeksiyon riski düşer. Örneğin D vitamini eksikliğiniz var ise aslına bakarsanız bağışıklık sisteminiz çökmeye meyillidir. Bedende yağ asitleri ya da selenyumun azalması bağışıklık sistemini zayıfl atır. Lakin bu desteklerin alınması da tüm hastalıklardan korunacağımız manasına gelmez. Kelam konusu COVID19’gibi bir virüsse yanlışsız beslenmek haricinde maske, aralık üzere kuralları da göz gerisi etmemeniz gerekir.”
“Kötü beslenip de hap alırım durumu kurtarırım üzere bir niyet boş”
Bilhassa pandemi devrinde bağışıklığı güçlendirmek ismine insanların birden fazla desteklere başvurdu. Bu alandaki pazar da dünyada her geçen gün büyüyor. Destek alımı ile ilgili görüşlerini aktaran Prof. Henry, “İnsan bir canlı tipi ve her gün protein, yağ asidi üzere 30 farklı kümede besin almamız gerekiyor. Sabah kalkıp dolma yiyeyim, ortasında vitamin E var der misiniz? Haydi ayran içeyim, kalsiyum alayım der misin? İnsanların birçok keyif almak için yemek yiyor, besin almak için değil. Fakat insanlara hangi gıdayı seçersen hem besin alırsın tıpkı vakitte keyif alırsın, bunu anlatmamız gerekiyor” diyor ve şunları ekliyor:
“örneğin Türkiye mutfağı harikulade… Ben Türk mutfağına bayılıyorum. Herbiçimde Osmanlı imparatorluğu epey geniş bir coğrafyaya yayıldığı için hayli farklı ülkelerden bir mutfak oluşturmuş. Lakin bu noktada istikrarlı tüketim değerli. Daima pide ve kebap yerseniz bu istikrarlı beslenme olmuyor. Ben destek alıyorum lakin ben bunu bir sigorta poliçesi olarak görüyorum. Sigorta yaptırdın diye hasta olmama ya da kaza geçirmemek üzere bir durum kelam konusu olmaz lakin nihayetinde sigorta poliçesidir. Ben desteklere bu biçimde bakıyorum. Biz günde 30 farklı kümedeki besini alamayız, o denli bir mutfak kuramazsınız, bu imkansız. Ancak makus beslenip de hap alırım, kurtarırım üzere bir fikir de boş alışılmış.”
“Konfor besinlerini sevmek ruhsal bir durum”
Süratli tüketilen, kolay yenilebilen yiyeceklere olan ilgi her geçen gün artıyor. Bununla ilgili bir kıymetlendirme yapan Prof. Christiani Jeyakumar Henry, dışarı çıkışların denetimli olduğu bir felaket periyodunda insanların kendini rahatlatıcı yiyecekler aradığını söyleyerek bunun ruhsal bir durum olduğunu belirtiyor. “Bunlara konfor besinleri diyoruz. Bu besinlerin ortasında şeker, tuz ve yağ ölçüsü yüksek. Bizim konfor besinlerini sevmemiz, evrimsel geçmişimizden geliyor. Biz 10 bin yıl evvel avcı, toplayıcı bir toplumduk ve akabinde tarım başladı. Beyin o periyot güç getiren besin arıyordu; güç şeker ve yağdan geliyordu” diyen Prof. Henry, bunun on binlerce yıldır beynimize nakşedildiğini vurguluyor. Bir de anne sütü meselai paylaşıyor Prof. Henry, “Anne sütü tatlıdır. 100 ml’sinde 7 gram laktoz vardır. Bebek daima anneyi emer zira şeker var, keyifli olur. Beynimize bu evrimsel bilgi bir daha kodlanır. Her insan yağlı, tatlı, tuzlu yemeği sever” diyor.
sıradan, lezzetli ve ucuz
Pandemiye kadar çoğumuz yemek programlarını yalnızca seyrediyorduk, harekete geçmiyorduk. Herkes şu an kolları sıvadı ve konutunda yemek yapıyor. Düşük maliyet ile yüksek kaliteli beslenmeye ulaşabiliyor beşerler. Bunun için üç temel soru var:
1- sıradan bir tanımı var mı?
2- Lezzetli mi?
3- Ucuz mu?
Havyarla beslenip, istikrarlı besleneyim diye düşünmeyin. Kolay, istikrarlı ve hesaplı olması lazım yemeklerin. O denli günler bakılırsabiliriz ki süpermarketler kapanabilir ve her şeyi meskende yapmak zorunda kalabiliriz. Kendi kendimize yetmeye hazır olmamız lazım.
Besinin yenme sırası kan şekerini değiştiriyor
Prof. Christiani Jeyakumar Henry
Bugün tüm dünyadaki en büyük tehlike obezite ve Tip 2 diyabet. Bu tüm dünyada bu biçimde. Yetişkin nüfusun yüzde 11.4’üne Tip 2 diyabet tanısı konduğunu biliyoruz. Hap almadan glikozu, kan şekerini nasıl düşüreceğiz? Zira kan şekerini düşürmezseniz bir noktada diyabet hastası oluyorsunuz. Her 1 şeker hastası için tanısı konulmamış 3 diyabet öncesi piadiyabet hasta olduğunu biliyoruz. Hasta olmaya yatkın insan oranı 1’e 3.
Glisemik indeksi düşük besinler üzerinde çalışıyoruz. Bizim yapmaya çalıştığımız bilimsel çalışmalarla şunu göstermek: Nasıl yiyecekler yerseniz kan şekerinizi dengelersiniz? Pilav yemek istiyorsunuz diyelim. Biz şunu gördük. Evvel pilavı yiyip daha sonra sebzeyi daha sonra da eti yerseniz bu şekerinizi yükseltir. Evvel zerzevat, daha sonra et, daha sonra pilavı yemeniz gerekir. Yani besinin yeme sırası kan şekerini değiştiriyor. Bunun hayli önemli fark yarattığını gördük.
Sabah ekmeği peynir ile yiyin fakat tıpkı ekmeği gece yerseniz kan şekeriniz epeyce yükselir. Buna krono-nutrusyon deniliyor. Yani yediğiniz yemeğin biyolojik saatiniz ile ilişkisi var. Sabah glisemik endeksi yüksek yemek tüketmek fazlaca sorun değil lakin gece yerseniz bunun fazlaca olumsuz tesiri olabilir.
Öbür bir örnek; bulgur ve makarna. Ana yemekten 10 dakika evvel çorba içmeniz gerekiyor. örneğin mercimek çorbasını içtikten daha sonra evvel mercimekteki proteinin bir kana karışması lazım. 10 dakika mola vermek gerekir. ondan sonrasında makarna tüketilmeli ya da ekmek.
Biz hem de bilim ile glisemik endeksi düşük bisküvi, makarna, dondurmalar üretmeye çalışıyoruz. Teknoloji ve bilim, severek yediğimiz atıştırmalıkları da etkiliyor.
“Gıda kesimi düşük gelirliler için gereğince çalışmıyor”
İronik fakat 21. yüzyılda yaşıyoruz ancak dünyada neredeyse 2.5 milyar insanın her gün açlık çektiğini unutuyoruz. Biz beslenme uzmanı isek, besin dalında isek bunun için bir şey yapmamız gerekmez mi? Bu tüm dünyada yaşanan bir trajedi. Asya’da Afrika’da, Latin Amerika’da bir yanda açlık çekenler var, bir yanda obezler var. Besin dalı gelir seviyesi düşük beşerler için gereğince çalışmıyor. Bizim insani sorumluluğumuz nedir? Geleceği nasıl bir miras bırakıyoruz? Gerimizde nasıl iz bırakmak istiyoruz bunu düşünmek lazım. Bugün yaptıklarımız geleceği şekillendiriyor. Biz bilim insanları ve besin endüstrisi olarak düşük maliyetle, besleyici özelliği yüksek besinler üretemez miyiz? Ben bu alanda çalışmak istiyorum.
Kim?
Besin bilimcisi ve beslenme uzmanı Prof. Christiani Jeyakumar Henry, Singapur’da Klinik Beslenme Araştırma Merkezi’nde (CRNC) Yönetici olarak misyon yapıyor. beraberinde Singapur’da Biyoteknoloji İnovasyon Kurumu’nda danışman olan Prof. Henry’nin en çok ilgilendiği konulardan biri besin teknolojileri ile beslenme içindeki münasebet.
Fizikî aktivite istikrarlı beslenmenin bir kesimidir
“Bence fizikî aktivite en az beslenme kadar -hatta tahminen biraz daha fazla- önemli” diyen Prof. Henry’nin fizikî aktiviteler konusundaki teklifleri şu biçimde:
“Yaşam stilini değiştirmek daha sıkıntı olabilir diye düşünülüyor halbuki beşerler daha rahat yürüyebiliyor fakat yeme alışkanlığını daha sıkıntı değiştiriyor. İlla spor salonuna gidin demiyorum ya da meskeninize aletler alın. En sıradan biçimde hareketler yapmanız bile kâfi.
●Merdivenlerden yürüyerek çıkın,
● Kendi konutunuzun ya da sitenizin etrafında ortalama süratle yürüyün,
● Şayet güç harcamak istiyorsanız, çarşafl arınızı sık değiştirin ve yatağınızı düzeltin,
● Meskende paklık yapın, hareketliliğinizi artırın.
Fizikî aktivite istikrarlı beslenmenin bir modülüdür, bu bir pakettir aslına bakarsanız.”
COVID üç gerçeği yüzümüze vurdu
● Birincisi; yemek bitmez, besin bitmez diye düşünmeyin zira görüyoruz ki ülkeler bu mevzuda kendilerine kâfi olmayabiliyor ve besin tükeniyor.
● İkincisi; beslenmenin kıymetli bir rolü var.
● Üçüncüsü; besin zincirinde tüm ülkeler birbirine bağlı ve hiç bir ülke kendi başına yetmiyor. Şayet besin sisteminizin size ve ülkenize faydalı olmasını istiyorsanız bunun şuurunda olmalısınız. Benim kentim, benim ülkemden fazla dünya vatandaşlığını benimsememiz lazım. Fikir biçimi bu olmalı.
Singapur 10 yılda 400 milyar dolar yatırım yaptıklarımız
Dünyanın en küçük 20 ülkesinden biri olan Singapur’da araştırmalarını sürdüren Prof. Henry, Singapur’un hükümetin besin araştırmalarında önder olmak üzere küresel bir vizyon belirlediğini söylüyor ve şu ayrıntıları aktarıyor: “Ülkede bugüne kadar tarla yoktu. Her şey ithal ediliyordu ama 10 yılda 400 milyar dolarlık bir yatırım ile tüm besinin yüzde 30’unu Singapur’da üretecek hale geldiler.”
Umarım Türk mutfağı yaşar
nazaranvim için Türkiye’ye ziyaret ettim, işkembeye bayılırım, tadı bir mükemmel. Döner, kebap ve pideler de olağanüstü. Köfteler harika. Ülkenize aşık oldum. Lakin İstanbul’un yeri farklı. İstanbul büyülü bir kent. Doğu ile Batı’nın füzyonunu sunan gorebileceğiniz tek kent. Tarih, kültür, mimari, yemek ve insanlar… Türkiye hayli kıymetli bir ülke ve umarım Türk mutfağı yaşar. Zira Batı mutfağı tüm dünyada Fizikî aktivite istikrarlı bütün kafe ve restoranları işgal ediyor.
Besin kümeleri günlük beslenmede ülkü biçimde nasıl tüketilmeli?
“Şunu yeme demek hakikat değil, ye lakin abartmadan istikrarlı ye demek lazım. Kıymetli olan yasaklamak değil, istikrarlı yemek” diyen Prof. Henry, besin kümelerinin günlük beslenmede ne biçimde tüketilmesi gerektiğiyle ilgili şu ipuçlarını paylaşıyor:
● Ekmeğin/pidenin tam buğday unundan olanını tüketin,
●Şu an incir, kayı mevsimi… Bunlar olefin, mitokimyasallar istikametinden varlıklı besinler ve mevsimiyken bu besinleri çokça yiyin,
● Antioksidanlardan olan likopin ve karoten içeren domatesi öğün ayırmaksınız tüm öğünlerde tüketebilirsiniz,
● Zeytinyağı, kalp krizi riskini azaltan bir besindir,
● Badem, Antepfıstığı, cevizi günde bir avuç kadar –daha fazla değil- yiyin. İçinde vitamin ve yağ asitleri var. bununla birlikte tokluk hissi verir. Kahvaltıda bu tıp besinleri alırsanız sizi tok meblağ ve öğle daha az yersiniz.
● Et konusunda istikrarlı olmak lazım. Çok fazla abartmamak gerekir.
Tabaklarda gökkuşağı renkleri…
Prof. Christiani Jeyakumar Henry, tüm uzmanlar üzere bol bol meyve ve zerzevat tüketimini öneriyor lakin daha fazla mineral ve vitamin alımı için tabakta çeşitliliğe gidilmesi gerektiğinin altını çiziyor ve gökkuşağı renkleriyle bunu söz ediyor: “Nar, filokimyasallar açısından varlıklı ve birtakım vitaminlerin emilimini kolaylaştırıyor. Kayısıda C vitamini ve karoten var. İncir, mideye probiyotik tesiri yapan bir besin. Üzüm antioksidan içerir. Karpuzda kalbi koruyan besinler vardır. Gökkuşağı meselai veriyorum zira tek bir meyveye bağlanıp kalmamak lazım. Farklı meyveleri tüketip istikrarlı beslenmek değerli.”
“Türk mutfağını koruyun, bırakmayın”
Sabri Ülker Vakfı Bilim Sohbetleri’nde DÜNYA Gazetesi’nden Hakan Güldağ’ın sorularını yanıtlayan Besin Bilimcisi ve Beslenme Uzmanı Prof. Christiani Jeyakumar Henry bu soruyu, Türkiye’yi kastederek “Dünyada yiyebileceğiniz en sağlıklı yemekler ülkenizde, babaanneniz ya da dedeniz üzere beslenirseniz aslına bakarsan sağlıklı beslenirsiniz” diye yanıtlıyor.
Meyve ve zerzevatın çokça tüketildiği, zeytinyağı, peynir, bal, fındık, fıstık ve tahıl mamüllerinin kullanıldığı bir beslenme biçiminin sağlıklı olacağını tabir eden Prof. Henry, “Bu liste bir Türk’ün mutfağında vardır aslına bakarsanız. Akdeniz mutfağı uygun beslenmenin en hoş örneklerinden… Dünya Akdeniz mutfağını keşfetmenin peşinde ancak siz aslına bakarsanız Akdeniz’de yaşıyorsunuz. Bu niçinle lütfen Türk mutfağını koruyun, bırakmayın. Bunun için uzay mühendisi olmaya gerek yok. Türk külçeşidini uygulayın kâfi, istikrarlı beslenme için uygulayacağınız yeni bir sözcük ya da formül yok” diyor. Fakat bir parantez açıyor; “Türklerin temel yemek alışkanlıkları harika lakin et epey tüketiliyor ve bunu abartmamak lazım. Biraz da meyve ve zerzevata tartı vermeniz gerekiyor. Türkiye’deki çaya bayılıyorum fakat küçük bir bardağa iki şeker koyup içenler var. Çayı şekerli içmeyin…” ihtarında bulunuyor.
Gerçek beslenmeyle ilgili bu kolay ve pek çoğumuzu şaşırtan değerli ayrıntısı aktardıktan daha sonra Besin Bilimcisi Prof. Henry’nin Güldağ ile sohbetinden, hakikat beslenme, destek edici besinler, süratli tüketilen konforlu besinler ve kan şekerini dengelemek ismine besinlerin hangi sıralamada tüketilmesi gerektiği üzere mevzuları da içeren, bir bakıma hap niteliğinde, kolay anlaşılır bilgiler paylaşacağız bu hafta siz DÜNYA + okurlarıyla.
“Modern çağ büyücülerine yer vermeyin”
Beslenme alışkanlıklarımızın COVID-19’un yükünü etkileyip etkilemeyeceği yakalanma durumunda daha kolay atlatmada ne oranda tesirli olduğu ile ilgili olarak başlarda oluşan soru işaretlerini de gidermeye çalışan Prof. Henry, şu tabirleri kullanıyor: “Pandemi devrinde fazlaca fazla haber yapıldı. Tahlilin balık yağında ya da yılan yağında olduğu üzere. Bu üzere makus açıklamalarla uygun bilimi ayırmak gerekir. Çağdaş çağ büyücülerine yer vermemek lazım. Bu cins para tuzaklarına düşmemek gerekir. Öte yandan düzgün beslenirsen hastalığa güç yakalanırsın diye bir ispat yok ama bağışıklık sisteminizi kuvvetlendiren besinler var. Bağışıklık sistemi kuvvetli olan insanın da enfeksiyon riski düşer. Örneğin D vitamini eksikliğiniz var ise aslına bakarsanız bağışıklık sisteminiz çökmeye meyillidir. Bedende yağ asitleri ya da selenyumun azalması bağışıklık sistemini zayıfl atır. Lakin bu desteklerin alınması da tüm hastalıklardan korunacağımız manasına gelmez. Kelam konusu COVID19’gibi bir virüsse yanlışsız beslenmek haricinde maske, aralık üzere kuralları da göz gerisi etmemeniz gerekir.”
“Kötü beslenip de hap alırım durumu kurtarırım üzere bir niyet boş”
Bilhassa pandemi devrinde bağışıklığı güçlendirmek ismine insanların birden fazla desteklere başvurdu. Bu alandaki pazar da dünyada her geçen gün büyüyor. Destek alımı ile ilgili görüşlerini aktaran Prof. Henry, “İnsan bir canlı tipi ve her gün protein, yağ asidi üzere 30 farklı kümede besin almamız gerekiyor. Sabah kalkıp dolma yiyeyim, ortasında vitamin E var der misiniz? Haydi ayran içeyim, kalsiyum alayım der misin? İnsanların birçok keyif almak için yemek yiyor, besin almak için değil. Fakat insanlara hangi gıdayı seçersen hem besin alırsın tıpkı vakitte keyif alırsın, bunu anlatmamız gerekiyor” diyor ve şunları ekliyor:
“örneğin Türkiye mutfağı harikulade… Ben Türk mutfağına bayılıyorum. Herbiçimde Osmanlı imparatorluğu epey geniş bir coğrafyaya yayıldığı için hayli farklı ülkelerden bir mutfak oluşturmuş. Lakin bu noktada istikrarlı tüketim değerli. Daima pide ve kebap yerseniz bu istikrarlı beslenme olmuyor. Ben destek alıyorum lakin ben bunu bir sigorta poliçesi olarak görüyorum. Sigorta yaptırdın diye hasta olmama ya da kaza geçirmemek üzere bir durum kelam konusu olmaz lakin nihayetinde sigorta poliçesidir. Ben desteklere bu biçimde bakıyorum. Biz günde 30 farklı kümedeki besini alamayız, o denli bir mutfak kuramazsınız, bu imkansız. Ancak makus beslenip de hap alırım, kurtarırım üzere bir fikir de boş alışılmış.”
“Konfor besinlerini sevmek ruhsal bir durum”
Süratli tüketilen, kolay yenilebilen yiyeceklere olan ilgi her geçen gün artıyor. Bununla ilgili bir kıymetlendirme yapan Prof. Christiani Jeyakumar Henry, dışarı çıkışların denetimli olduğu bir felaket periyodunda insanların kendini rahatlatıcı yiyecekler aradığını söyleyerek bunun ruhsal bir durum olduğunu belirtiyor. “Bunlara konfor besinleri diyoruz. Bu besinlerin ortasında şeker, tuz ve yağ ölçüsü yüksek. Bizim konfor besinlerini sevmemiz, evrimsel geçmişimizden geliyor. Biz 10 bin yıl evvel avcı, toplayıcı bir toplumduk ve akabinde tarım başladı. Beyin o periyot güç getiren besin arıyordu; güç şeker ve yağdan geliyordu” diyen Prof. Henry, bunun on binlerce yıldır beynimize nakşedildiğini vurguluyor. Bir de anne sütü meselai paylaşıyor Prof. Henry, “Anne sütü tatlıdır. 100 ml’sinde 7 gram laktoz vardır. Bebek daima anneyi emer zira şeker var, keyifli olur. Beynimize bu evrimsel bilgi bir daha kodlanır. Her insan yağlı, tatlı, tuzlu yemeği sever” diyor.
sıradan, lezzetli ve ucuz
Pandemiye kadar çoğumuz yemek programlarını yalnızca seyrediyorduk, harekete geçmiyorduk. Herkes şu an kolları sıvadı ve konutunda yemek yapıyor. Düşük maliyet ile yüksek kaliteli beslenmeye ulaşabiliyor beşerler. Bunun için üç temel soru var:
1- sıradan bir tanımı var mı?
2- Lezzetli mi?
3- Ucuz mu?
Havyarla beslenip, istikrarlı besleneyim diye düşünmeyin. Kolay, istikrarlı ve hesaplı olması lazım yemeklerin. O denli günler bakılırsabiliriz ki süpermarketler kapanabilir ve her şeyi meskende yapmak zorunda kalabiliriz. Kendi kendimize yetmeye hazır olmamız lazım.
Besinin yenme sırası kan şekerini değiştiriyor
Prof. Christiani Jeyakumar Henry
Bugün tüm dünyadaki en büyük tehlike obezite ve Tip 2 diyabet. Bu tüm dünyada bu biçimde. Yetişkin nüfusun yüzde 11.4’üne Tip 2 diyabet tanısı konduğunu biliyoruz. Hap almadan glikozu, kan şekerini nasıl düşüreceğiz? Zira kan şekerini düşürmezseniz bir noktada diyabet hastası oluyorsunuz. Her 1 şeker hastası için tanısı konulmamış 3 diyabet öncesi piadiyabet hasta olduğunu biliyoruz. Hasta olmaya yatkın insan oranı 1’e 3.
Glisemik indeksi düşük besinler üzerinde çalışıyoruz. Bizim yapmaya çalıştığımız bilimsel çalışmalarla şunu göstermek: Nasıl yiyecekler yerseniz kan şekerinizi dengelersiniz? Pilav yemek istiyorsunuz diyelim. Biz şunu gördük. Evvel pilavı yiyip daha sonra sebzeyi daha sonra da eti yerseniz bu şekerinizi yükseltir. Evvel zerzevat, daha sonra et, daha sonra pilavı yemeniz gerekir. Yani besinin yeme sırası kan şekerini değiştiriyor. Bunun hayli önemli fark yarattığını gördük.
Sabah ekmeği peynir ile yiyin fakat tıpkı ekmeği gece yerseniz kan şekeriniz epeyce yükselir. Buna krono-nutrusyon deniliyor. Yani yediğiniz yemeğin biyolojik saatiniz ile ilişkisi var. Sabah glisemik endeksi yüksek yemek tüketmek fazlaca sorun değil lakin gece yerseniz bunun fazlaca olumsuz tesiri olabilir.
Öbür bir örnek; bulgur ve makarna. Ana yemekten 10 dakika evvel çorba içmeniz gerekiyor. örneğin mercimek çorbasını içtikten daha sonra evvel mercimekteki proteinin bir kana karışması lazım. 10 dakika mola vermek gerekir. ondan sonrasında makarna tüketilmeli ya da ekmek.
Biz hem de bilim ile glisemik endeksi düşük bisküvi, makarna, dondurmalar üretmeye çalışıyoruz. Teknoloji ve bilim, severek yediğimiz atıştırmalıkları da etkiliyor.
“Gıda kesimi düşük gelirliler için gereğince çalışmıyor”
İronik fakat 21. yüzyılda yaşıyoruz ancak dünyada neredeyse 2.5 milyar insanın her gün açlık çektiğini unutuyoruz. Biz beslenme uzmanı isek, besin dalında isek bunun için bir şey yapmamız gerekmez mi? Bu tüm dünyada yaşanan bir trajedi. Asya’da Afrika’da, Latin Amerika’da bir yanda açlık çekenler var, bir yanda obezler var. Besin dalı gelir seviyesi düşük beşerler için gereğince çalışmıyor. Bizim insani sorumluluğumuz nedir? Geleceği nasıl bir miras bırakıyoruz? Gerimizde nasıl iz bırakmak istiyoruz bunu düşünmek lazım. Bugün yaptıklarımız geleceği şekillendiriyor. Biz bilim insanları ve besin endüstrisi olarak düşük maliyetle, besleyici özelliği yüksek besinler üretemez miyiz? Ben bu alanda çalışmak istiyorum.
Kim?
Besin bilimcisi ve beslenme uzmanı Prof. Christiani Jeyakumar Henry, Singapur’da Klinik Beslenme Araştırma Merkezi’nde (CRNC) Yönetici olarak misyon yapıyor. beraberinde Singapur’da Biyoteknoloji İnovasyon Kurumu’nda danışman olan Prof. Henry’nin en çok ilgilendiği konulardan biri besin teknolojileri ile beslenme içindeki münasebet.
Fizikî aktivite istikrarlı beslenmenin bir kesimidir
“Bence fizikî aktivite en az beslenme kadar -hatta tahminen biraz daha fazla- önemli” diyen Prof. Henry’nin fizikî aktiviteler konusundaki teklifleri şu biçimde:
“Yaşam stilini değiştirmek daha sıkıntı olabilir diye düşünülüyor halbuki beşerler daha rahat yürüyebiliyor fakat yeme alışkanlığını daha sıkıntı değiştiriyor. İlla spor salonuna gidin demiyorum ya da meskeninize aletler alın. En sıradan biçimde hareketler yapmanız bile kâfi.
●Merdivenlerden yürüyerek çıkın,
● Kendi konutunuzun ya da sitenizin etrafında ortalama süratle yürüyün,
● Şayet güç harcamak istiyorsanız, çarşafl arınızı sık değiştirin ve yatağınızı düzeltin,
● Meskende paklık yapın, hareketliliğinizi artırın.
Fizikî aktivite istikrarlı beslenmenin bir modülüdür, bu bir pakettir aslına bakarsanız.”
COVID üç gerçeği yüzümüze vurdu
● Birincisi; yemek bitmez, besin bitmez diye düşünmeyin zira görüyoruz ki ülkeler bu mevzuda kendilerine kâfi olmayabiliyor ve besin tükeniyor.
● İkincisi; beslenmenin kıymetli bir rolü var.
● Üçüncüsü; besin zincirinde tüm ülkeler birbirine bağlı ve hiç bir ülke kendi başına yetmiyor. Şayet besin sisteminizin size ve ülkenize faydalı olmasını istiyorsanız bunun şuurunda olmalısınız. Benim kentim, benim ülkemden fazla dünya vatandaşlığını benimsememiz lazım. Fikir biçimi bu olmalı.
Singapur 10 yılda 400 milyar dolar yatırım yaptıklarımız
Dünyanın en küçük 20 ülkesinden biri olan Singapur’da araştırmalarını sürdüren Prof. Henry, Singapur’un hükümetin besin araştırmalarında önder olmak üzere küresel bir vizyon belirlediğini söylüyor ve şu ayrıntıları aktarıyor: “Ülkede bugüne kadar tarla yoktu. Her şey ithal ediliyordu ama 10 yılda 400 milyar dolarlık bir yatırım ile tüm besinin yüzde 30’unu Singapur’da üretecek hale geldiler.”
Umarım Türk mutfağı yaşar
nazaranvim için Türkiye’ye ziyaret ettim, işkembeye bayılırım, tadı bir mükemmel. Döner, kebap ve pideler de olağanüstü. Köfteler harika. Ülkenize aşık oldum. Lakin İstanbul’un yeri farklı. İstanbul büyülü bir kent. Doğu ile Batı’nın füzyonunu sunan gorebileceğiniz tek kent. Tarih, kültür, mimari, yemek ve insanlar… Türkiye hayli kıymetli bir ülke ve umarım Türk mutfağı yaşar. Zira Batı mutfağı tüm dünyada Fizikî aktivite istikrarlı bütün kafe ve restoranları işgal ediyor.
Besin kümeleri günlük beslenmede ülkü biçimde nasıl tüketilmeli?
“Şunu yeme demek hakikat değil, ye lakin abartmadan istikrarlı ye demek lazım. Kıymetli olan yasaklamak değil, istikrarlı yemek” diyen Prof. Henry, besin kümelerinin günlük beslenmede ne biçimde tüketilmesi gerektiğiyle ilgili şu ipuçlarını paylaşıyor:
● Ekmeğin/pidenin tam buğday unundan olanını tüketin,
●Şu an incir, kayı mevsimi… Bunlar olefin, mitokimyasallar istikametinden varlıklı besinler ve mevsimiyken bu besinleri çokça yiyin,
● Antioksidanlardan olan likopin ve karoten içeren domatesi öğün ayırmaksınız tüm öğünlerde tüketebilirsiniz,
● Zeytinyağı, kalp krizi riskini azaltan bir besindir,
● Badem, Antepfıstığı, cevizi günde bir avuç kadar –daha fazla değil- yiyin. İçinde vitamin ve yağ asitleri var. bununla birlikte tokluk hissi verir. Kahvaltıda bu tıp besinleri alırsanız sizi tok meblağ ve öğle daha az yersiniz.
● Et konusunda istikrarlı olmak lazım. Çok fazla abartmamak gerekir.
Tabaklarda gökkuşağı renkleri…
Prof. Christiani Jeyakumar Henry, tüm uzmanlar üzere bol bol meyve ve zerzevat tüketimini öneriyor lakin daha fazla mineral ve vitamin alımı için tabakta çeşitliliğe gidilmesi gerektiğinin altını çiziyor ve gökkuşağı renkleriyle bunu söz ediyor: “Nar, filokimyasallar açısından varlıklı ve birtakım vitaminlerin emilimini kolaylaştırıyor. Kayısıda C vitamini ve karoten var. İncir, mideye probiyotik tesiri yapan bir besin. Üzüm antioksidan içerir. Karpuzda kalbi koruyan besinler vardır. Gökkuşağı meselai veriyorum zira tek bir meyveye bağlanıp kalmamak lazım. Farklı meyveleri tüketip istikrarlı beslenmek değerli.”