EsraBetül
Member
Yeşilçam sinemasıyla özdeşleşen yıldızlardan biri olan fakat epey taraflı kişiliğiyle siyaset ve medya alanlarında da meslek yapan Fatma Girik geride ışıklı bir iz bıraktı. Fatma Girik’in ortak belleğimizde yer etmesinin asıl sebebi sinemalarda rol alması bulunmasına karşın yaşarken de en az tartışılan yanı oyunculuğu oldu. Yıldızlara hayran olunur, şüphesiz. Lakin cinsiyetçilik en epey bu alanda hissedilir, bayanların fizikî hoşluğu ön plana çıkarılır, performansları değil. Görünüşleri kıymetlendirilir, birinin başkasından farkı fizikî nitelikleriyle anlatılır…
Yeşilçam sinemasının Türkiye’deki izleyiciler için özel bir yeri bulunmasına karşın bilhassa bayana yaklaşımının ne kadar problemli olduğu ortadadır. Erkek hükümran nizamın baskın olduğu tanınan sinema standartlarının da ötesine geçerek bayan protagonisti hoş, namuslu, fedakâr, evlat, eş, ana olarak kategorize eder. Sevdiği erkeğe, eşine, oğluna, oğullarına, onların emeline, mülküne, erdemine kendini feda edendir bayan… Lakin Fatma Girik gözlerinin hoşluğu yüzünden cömertçe kullanılan yakın planları başta olmak üzere bir biçimde kadrajdan kurtulup izleyiciyi kendi gücüne ve gerçekliğine inandıran bir güç yayar. O denli büyük bir tutkuyla icra ederdi ki mesleğini, canlandırdığı karaktere inanır, sinemanın basmakalıplığından birkaç saniye için bile olsa kurtulur, izleyiciyi de inandırırdı… Gözleriyle, bakışlarıyla oynadığı üzere vücut lisanını ustalıkla dönüştürürdü. Koştuğunda nitekim koşar, köylü bayan üzere koşardı! Tırmanır, sıçrar, tüfeği kavrar, tokadı hoş alır, hoş de saldırırdı hasmına.
CESARETLİ OYUNCU…
Birfazlaca starın oynamaktan çekineceği karakterleri, mesela Kambur’daki üzere bir kifoz hastasını da canlandırdı. Metin Erksan’ın devrinden hiç beklenmeyen Hamlet uyarlaması İntikam Meleği’nde Hamlet’i canlandıran birkaç bayan oyuncudan biri olarak tarihe geçti. Bedensel dönüşümden hiç korkmayan, gerektiğinde saçını kazıtan bir oyuncu olarak star sisteminin sonlarını zorladı.
Londra’da doğup Hollywood’da çalışsa tahminen Elizabeth Taylor olur, Kızgın Damdaki Kedi’de oynardı… Bilemedin Lee Remick olurdu, Otto Preminger ona Anatomy of Murder’da rol verirdi…
GELENEKLER…
Maddi olanaksızlıklar niçiniyle ortaöğrenimini tamamlayamadan annesiyle setlerde figüranlık yapmaya giden Fatma Girik’in başına gelen tam da buydu. İstanbul’da muhitinden yalnızca sinema setlerine gitmek için çıkmış bu kız çocuğu o denli yetenekliydi ki o periyodun süratle yazılan, süratle çekilen sinemalarında bir çift hoş göz olmaktan öteye geçti de Yeşilçam’ın yıldızlarından biri haline geldi.
Ne ağlattılar o gözleri! Ağalar göz koydu, sevdiğine kavuşamadı, çocuğu olmadı, tecavüze uğradı, dayak yedi, kendini astı, vurdu, uçurumlardan düştü… Bugün de hâlâ bayanların önünde sallandırılan o ilmeği en az iki defa boynuna geçirdiğini gördük. Kendini vurdu Büyük Yemin’de, bebeğini beşiğinden kapan kartalla gayret edip kayalıklardan yuvarlandı Boş Beşik’te, şiddetin her türlüsünü gördü erkeklerden…
DOĞAL OYUNCULUK
Feodaliteyi zalim ağalara ve onların zulmüne isyan eden yiğitlere indirgeyen, bayanı da âşık, fedakâr, namusu için ölmeye hazır, çocuğu şayet olmazsa kendini eksik hisseden hoşlar olarak betimleyen bir sinemanın ortasından ışıldadı. Fatma Girik’in o zaten geliştirdiği doğal oyunculuğunda o denli bir ışıltı vardır ki bugün hanımı güçlendirme, bayana güç kazandırma diye tabir edilen kavramı içgüdüsel olarak buldu. Senaryo ve direktörler fırsat tanıdığında çabucak ortaya çıkardı. Toprak Ana’da örneğin… Toprağı sürer, tarlada da konutta de var gücüyle çalışır, emeğin kıymetini bilir, ağaya direnir, kocasını da direnmesi için yüreklendirir…. His Sağıroğlu’nun senaryosu ve Memduh Ün’ün mizanseni Fatma Girik’in bitmek bilmeyen çilekeş köylü bayan rollerini güya biraz revize etmeye çalışır… Yıl 1973’tür ve 1957’den beri kamera önünde olan Fatma Girik’in star kimliğine uygun bir karakter yazılmıştır.
BİRÇOK FARKLI KARAKTERİ CANLANDIRDI
Yeşilçam’da star için senaryo yazıldığı bir gerçektir, lakin o senaryolar bir daha eril lisan ve bakışla sınırlanır ve bayanlar değil erkeklerdir kahraman olan… Fatma Girik’e bilhassa yüzüne pek yakışan klâsik ve tarihi kostümler giyeceği sinemalarda rol verilir. Lakin Keşanlı Ali Destanı’nda adeta bir İtalyan sinemasından çıkmış gibidir! Kameranın arkasında Atıf Yılmaz’ın varlığı çabucak kendini muhakkak eder. Fatma Girik bu sinemada bir karakterin dönüşümünü yansıtma olacağı bulur. Zilha’yı Sineklidağ’dan sosyeteye geçişini Haldun Taner’in metnindeki toplumsal tenkit çerçevesinde muvaffakiyetle canlandırır.
Fatma Girik farklı karakterleri canlandırmadaki hamasetinin yanı sıra birçok starın tercih etmeyeceği halde yaşından büyük karakterleri oynadı. Kendisiyle birebir yaşta ya da birkaç yaş küçük oyuncuların annesini oynadı tekraren… Memduh Ün’ün Büyük Yemin’inde kendisinden beş yaş büyük Cüneyt Arkın’ın evvel eşini daha sonra oğlunu canlandırdı. Kerem ile Aslı’yı canlandırdıkları, Leyla olup Mecnun ettiği Kadir İnanır’ın annesi oldu Ana Ocağı’nda! Girik, Yeşilçam yolu yaşlandırma makyajıyla yani yalnızca saçların beyazlatılmasıyla beyazperdede sık sık göründü. Bu mevzuda hiç kompleks yapmazdı. Gözü yaşlı, eli silahlı, çilekeş ana olmaktan çekinmezdi.
ERKEK FATMA…
Hiç hoşlanmadığı biçimde üzerine yapışan Erkek Fatma lakabını İdeal Erakalın’ın bir sinemasından kaptı, Sürücü Nebahat’ı da hakkıyla canlandırdı. halbuki bu sinemalardan epeyce, Şişli Belediye Lideri iken yaptığı icraatten, Kelam Fato’da isimli televizyon programındaki hallerinden dolayı yalnızca erkeklere yakıştırılan mertlik teriminden yola çıkarak benimsedi Türkiye halkı bu lakabı. Hoşluğuna ve çekiciliğine sinemalardan aşina oldukları bir oyuncunun bir anda gücü eline almasından uğradıkları şaşkınlığa, sinema dalında hak savunuculuğuna, siyasi aksiyonlara katılmasına, bilfiil belediye başkanlığı yapmasına alışık olmayan cinsiyetçi bir toplumun iltifatıydı Erkek Fatma / Fato lakabı… Kişiliği üzere oyunculuğu da kalıplara sığmadı, ne bu lakabı kabullendi ne öbür toplumsal normları… Sinemalardaki o kurban rollerini aşıp birden bir güç dalgası yaratabilmesi de ondaki içtenliğin, doğallığın ve mani tanımazlığın bir dışavurumuydu.
Yeşilçam sinemasının Türkiye’deki izleyiciler için özel bir yeri bulunmasına karşın bilhassa bayana yaklaşımının ne kadar problemli olduğu ortadadır. Erkek hükümran nizamın baskın olduğu tanınan sinema standartlarının da ötesine geçerek bayan protagonisti hoş, namuslu, fedakâr, evlat, eş, ana olarak kategorize eder. Sevdiği erkeğe, eşine, oğluna, oğullarına, onların emeline, mülküne, erdemine kendini feda edendir bayan… Lakin Fatma Girik gözlerinin hoşluğu yüzünden cömertçe kullanılan yakın planları başta olmak üzere bir biçimde kadrajdan kurtulup izleyiciyi kendi gücüne ve gerçekliğine inandıran bir güç yayar. O denli büyük bir tutkuyla icra ederdi ki mesleğini, canlandırdığı karaktere inanır, sinemanın basmakalıplığından birkaç saniye için bile olsa kurtulur, izleyiciyi de inandırırdı… Gözleriyle, bakışlarıyla oynadığı üzere vücut lisanını ustalıkla dönüştürürdü. Koştuğunda nitekim koşar, köylü bayan üzere koşardı! Tırmanır, sıçrar, tüfeği kavrar, tokadı hoş alır, hoş de saldırırdı hasmına.
CESARETLİ OYUNCU…
Birfazlaca starın oynamaktan çekineceği karakterleri, mesela Kambur’daki üzere bir kifoz hastasını da canlandırdı. Metin Erksan’ın devrinden hiç beklenmeyen Hamlet uyarlaması İntikam Meleği’nde Hamlet’i canlandıran birkaç bayan oyuncudan biri olarak tarihe geçti. Bedensel dönüşümden hiç korkmayan, gerektiğinde saçını kazıtan bir oyuncu olarak star sisteminin sonlarını zorladı.
Londra’da doğup Hollywood’da çalışsa tahminen Elizabeth Taylor olur, Kızgın Damdaki Kedi’de oynardı… Bilemedin Lee Remick olurdu, Otto Preminger ona Anatomy of Murder’da rol verirdi…
GELENEKLER…
Maddi olanaksızlıklar niçiniyle ortaöğrenimini tamamlayamadan annesiyle setlerde figüranlık yapmaya giden Fatma Girik’in başına gelen tam da buydu. İstanbul’da muhitinden yalnızca sinema setlerine gitmek için çıkmış bu kız çocuğu o denli yetenekliydi ki o periyodun süratle yazılan, süratle çekilen sinemalarında bir çift hoş göz olmaktan öteye geçti de Yeşilçam’ın yıldızlarından biri haline geldi.
Ne ağlattılar o gözleri! Ağalar göz koydu, sevdiğine kavuşamadı, çocuğu olmadı, tecavüze uğradı, dayak yedi, kendini astı, vurdu, uçurumlardan düştü… Bugün de hâlâ bayanların önünde sallandırılan o ilmeği en az iki defa boynuna geçirdiğini gördük. Kendini vurdu Büyük Yemin’de, bebeğini beşiğinden kapan kartalla gayret edip kayalıklardan yuvarlandı Boş Beşik’te, şiddetin her türlüsünü gördü erkeklerden…
DOĞAL OYUNCULUK
Feodaliteyi zalim ağalara ve onların zulmüne isyan eden yiğitlere indirgeyen, bayanı da âşık, fedakâr, namusu için ölmeye hazır, çocuğu şayet olmazsa kendini eksik hisseden hoşlar olarak betimleyen bir sinemanın ortasından ışıldadı. Fatma Girik’in o zaten geliştirdiği doğal oyunculuğunda o denli bir ışıltı vardır ki bugün hanımı güçlendirme, bayana güç kazandırma diye tabir edilen kavramı içgüdüsel olarak buldu. Senaryo ve direktörler fırsat tanıdığında çabucak ortaya çıkardı. Toprak Ana’da örneğin… Toprağı sürer, tarlada da konutta de var gücüyle çalışır, emeğin kıymetini bilir, ağaya direnir, kocasını da direnmesi için yüreklendirir…. His Sağıroğlu’nun senaryosu ve Memduh Ün’ün mizanseni Fatma Girik’in bitmek bilmeyen çilekeş köylü bayan rollerini güya biraz revize etmeye çalışır… Yıl 1973’tür ve 1957’den beri kamera önünde olan Fatma Girik’in star kimliğine uygun bir karakter yazılmıştır.
BİRÇOK FARKLI KARAKTERİ CANLANDIRDI
Yeşilçam’da star için senaryo yazıldığı bir gerçektir, lakin o senaryolar bir daha eril lisan ve bakışla sınırlanır ve bayanlar değil erkeklerdir kahraman olan… Fatma Girik’e bilhassa yüzüne pek yakışan klâsik ve tarihi kostümler giyeceği sinemalarda rol verilir. Lakin Keşanlı Ali Destanı’nda adeta bir İtalyan sinemasından çıkmış gibidir! Kameranın arkasında Atıf Yılmaz’ın varlığı çabucak kendini muhakkak eder. Fatma Girik bu sinemada bir karakterin dönüşümünü yansıtma olacağı bulur. Zilha’yı Sineklidağ’dan sosyeteye geçişini Haldun Taner’in metnindeki toplumsal tenkit çerçevesinde muvaffakiyetle canlandırır.
Fatma Girik farklı karakterleri canlandırmadaki hamasetinin yanı sıra birçok starın tercih etmeyeceği halde yaşından büyük karakterleri oynadı. Kendisiyle birebir yaşta ya da birkaç yaş küçük oyuncuların annesini oynadı tekraren… Memduh Ün’ün Büyük Yemin’inde kendisinden beş yaş büyük Cüneyt Arkın’ın evvel eşini daha sonra oğlunu canlandırdı. Kerem ile Aslı’yı canlandırdıkları, Leyla olup Mecnun ettiği Kadir İnanır’ın annesi oldu Ana Ocağı’nda! Girik, Yeşilçam yolu yaşlandırma makyajıyla yani yalnızca saçların beyazlatılmasıyla beyazperdede sık sık göründü. Bu mevzuda hiç kompleks yapmazdı. Gözü yaşlı, eli silahlı, çilekeş ana olmaktan çekinmezdi.
ERKEK FATMA…
Hiç hoşlanmadığı biçimde üzerine yapışan Erkek Fatma lakabını İdeal Erakalın’ın bir sinemasından kaptı, Sürücü Nebahat’ı da hakkıyla canlandırdı. halbuki bu sinemalardan epeyce, Şişli Belediye Lideri iken yaptığı icraatten, Kelam Fato’da isimli televizyon programındaki hallerinden dolayı yalnızca erkeklere yakıştırılan mertlik teriminden yola çıkarak benimsedi Türkiye halkı bu lakabı. Hoşluğuna ve çekiciliğine sinemalardan aşina oldukları bir oyuncunun bir anda gücü eline almasından uğradıkları şaşkınlığa, sinema dalında hak savunuculuğuna, siyasi aksiyonlara katılmasına, bilfiil belediye başkanlığı yapmasına alışık olmayan cinsiyetçi bir toplumun iltifatıydı Erkek Fatma / Fato lakabı… Kişiliği üzere oyunculuğu da kalıplara sığmadı, ne bu lakabı kabullendi ne öbür toplumsal normları… Sinemalardaki o kurban rollerini aşıp birden bir güç dalgası yaratabilmesi de ondaki içtenliğin, doğallığın ve mani tanımazlığın bir dışavurumuydu.