“Bir seyahat romanıdır pasaport…”
Cemal Süreya, bu biçimde demişti. Türk vatandaşları, uzun müddettir, bu romanın ortasında giderek yoğunlaşan bir kâbus yaşıyor. Bir yokluk romanına evrilen bir seyahat romanı!
Türkiye’nin büyük bir kısmı için yurt dışı seyahati ekonomik durum ve Türk Lirası’nın bedel kaybı niçiniyle hayal olsa da; imkânlarını zorlayarak Batı ülkelerine seyahat planı yapanlar giderek artan vize başvurusu retleriyle karşı karşıya. ABD vizesi almak isteyenler 1 yıla kadar randevu sırası beklemek durumundayken, Schengen ülkeleri de her sene daha fazla Türk vatandaşının başvurusunu geri çeviriyor.
schengenvisainfo.com’un derlediği datalara nazaran 2021’de Türk vatandaşlarının yaptığı Schengen vizesi müracaatlarının yüzde 19,02’si reddedildi. Bu oran 2020’de yüzde 13,78 ve 2018’de yüzde 10,45’ti. 2015 yılına döndüğümüzde ise bu oranın yüzde dörtlerde olduğunu görüyoruz. Yani Türk vatandaşları, Avrupa Birliği üyelerinin verdiği Schengen vizesi müracaatlarda her yıl giderek artan oranda ret cevabı alıyor; 2021 itibariyle neredeyse Türklerin yaptığı her beş Schengen müracaatından biri reddedilmiş. 2022’de bu oranın daha da artması şaşırtan olmayacak.
Vize müracaatlarına ret cevaplarıyla ilgili olarak Reuters’a konuşan schengenvisainfo.com’un Genel Yayın Direktörü Shkurta Januzi, “Tüm dünyada ret oranları arttı. Lakin Rusya üzere öbür ülkelerle kıyaslandığında Türkiye’nin ret oranının artışı daha büyük ve istikrarlı” dedi.
Türk vatandaşları için artık vize almak başlı başına bir savaş. AB ülkeleri niye Türk vatandaşlarının vize müracaatlarını artan oranda reddediyor; reddetmediklerine niye epey kısa vadeli vize vermekle yetiniyor; yasa dışı geçiş yapmayacağı açık olan şahısların vize müracaatlarında bile niye zorluk çıkarılıyor; sorun yalnızca Türkiye’nin ortasında bulunduğu durumdan mı kaynaklanıyor, yoksa vize uygulaması AB ülkelerinin Türkiye’ye karşı siyasetlerinde başlı başına bir yaptırım haline mi getirildi? yıllardır gündemde olan bu mevzuyu her istikametiyle mercek altına aldık.
Namık Tan: Bu problem, bir ülkenin siyasi prestiji ile orantılıdır
Eski Dışişleri Bakanlı Sözcüsü ve Washington Büyükelçisi Namık Tan, T24’ün sorusu üzerine vize almanın zorlaşmasıyla ilgili birfazlaca münasebet sunarken, defaatle şunu vurguladı:
“Türkiye, demokrasi ve özgürlükler açısından yıpranmış bir ülke haline geldi. Vize kararlarında bu tesirli. AİHM kararlarının uygulanmaması üzere kararlar da Türkiye’ye yönelik tavırda tesirli oluyor.”
“Vize sıkıntısı ülkenin siyasi prestiji ve tartısıyla direkt orantılıdır” diyen Tan, “Bir ülke milletlerarası alanda ne kadar saygınlığa ve tartıya sahipse onun vatandaşları da o ölçüde kolay vize alırlar” görüşünü lisana getirdi.
Vize retlerinin artmasının “tamamen siyasi bir karar olduğunu” söyleyen Namık Tan, biroldukca Batı başşehrinde Türkiye’nin artık “riskli ülke” olarak görülmeye başladığını belirtti. Tan, Türkiye’nin “riskli ülke konumu”na girmesinde ülkedeki siyasi iklimin yanı sıra iktidarın Batı’yla aykırı düşen atılımlarının de direkt rol oynuyor olabileceğini belirtti.
Namık Tan
Örnek verirken Batı ittifakının Rusya’ya Ukrayna’nın işgali sebebiyle uyguladığı yaptırımlara Türkiye’nin katılmadığını hatırlatan Tan, Rusya’daki kimi kurumların Türkiye üzerinden değerli birtakım para transferleri yaptığının konuşulduğuna dikkat çekti. Somut bir data bulunmasa bile ABD üzere ülkelerin Türkiye’nin yaptırımları deliyor olabileceği kuşkusuyla gelişmeleri yakın takibe aldığına dikkat çeken Tan, “Ekonomik, finansal ve ticari mevzuatınızda birtakım memleketler arası hukuka karşıt hareketlerde bulunursanız bunun da görünmeyen yaptırımı oluyor sizin üzerinizde. Vatandaşlarınızın seyahat serbestisi bu biçimdece kısıtlanmış oluyor” değerlendirmesinde bulundu.
Tan, son vakit içinderda Türkiye’den Batı ülkelerine yasa dışı geçişlerin arttığına dair haberlerin de düzgünce yaygınlaştığına dikkat çekerek, bunun da vize retlerinin artmasında kıymetli rol oynamış olabileceğini belirtti.
Vize verilmesinin zorlaşmasında ‘suçlu iadesi’ üzere teknik mevzuların bile rol oynayabileceğini tabir eden Tan, şöyleki devam etti:
“Diyelim ki siz iade süreçlerinde Avrupa standartlarına uymuyorsunuz; Batı hukuku, Avrupa hukuku haricinde birtakım beklentiler ortasındasınız. Mevzuatınız da ona nazaran. ötürüsıyla Türkiye ile ilgili olarak bu durumlar da ilgili güvenlik makamlarını huzursuz ediyor. O sisteminin içerisinden ne kadar uzaklaşırsanız o kadar sorun yaşarsınız”.
Desen: Selçuk Demirel
Özel statülü pasaport sorunları
Kamu bakılırsavlilerine verilen ‘yeşil pasaport’, muhakkak bir bakılırsav için sağlanan ‘gri pasaport’ üzere biroldukça ülkeye seyahatlerde vize muafiyeti sağlayan pasaportlar da, Türkiye’de son senelerda giderek daha makûs bir şöhrete sahip olmaya başladı. Örneğin geçen senelerda AKP’li mahallî parti yöneticilerinin ve onlarla birlikte seyahat eden kimi bireylerin gri pasaportlarla yurt dışına gidip, daha sonra geri dönmedikleri ortaya çıkmıştı.
Namık Tan, Türkiye’de özel statülü hizmet pasaportlarının giderek onu hak etmeyen insanlara verildiğini, bu niçinle Batı başşehirlerinin kota uygulamaya başlamış olabileceğini belirtti:
“Özel pasaportların hak etmeyen bireylere verilmeye başlanması kota uygulamasını getirir. Bunlar gelmiştir demiyorum, yanlış anlaşılmasın- lakin teknik olarak bu biçimde bir kısıtlamayı tetikleyebilir bizim görmediğimiz formda. Şunu söylemek mümkün: Büyük ölçüde memleketler arası alanda sizin tartınız ve saygınlığınız bu işi kıymetli ölçüde yönetir. Orada birtakım soru işaretlerine niye olursanız ilgili ülkeler vize regülasyonlarını daha zorlaştırmak suretiyle sizin vatandaşlarınıza bir manada sorun yaratır.”
Aracı kurumlar ve kaygı hikâyeleri
Türkiye’de Schengen vizesi almak isteyenler, artık bu vizelere başvurmak için aracı kurumlara mahkûm. iData ve VFS Global üzere şirketler, insanların esasen kendilerinin topladıkları vize için gerekli evrakları diplomatik misyonlara teslim ediyor. Başvuranlar, bu evrakları denetim etmesi ve göndermesi için aracı kurumlara para veriyor.
Covid-19 salgını daha sonrası periyotta bu aracı kurumlardan randevu bulmak da sıkıntı hale geldi. Hatta birfazlaca kişi, acentelerin bu randevuları kendine alıp ondan sonrasında Schengen almak durumunda olan insanlara daha değerliye sattığını argüman ediyor.
Tabii randevu alındıktan daha sonra da problemler sona ermiyor. Vize almak isteyen vatandaşlar, Tarlabaşı’ndaki aracı kurumun binasının önünde çok sıcaklarda dışarıda bekletiliyor, içeriye girdikten daha sonra randevu almalarına karşın havasız salonda fazlaca uzun müddet bekletiliyor, web sitelerinde ilan ettikleri gerekli evraklar listesinde yer almayan ek dokümanlar istenince yazıcı sırasına girip, bir de orada para harcamak durumunda kalabiliyor. Ağustos başında vize başvurusu için VFS’ye giden bir kişi, yazıcı için sıra bekleyen iki kişinin hengameye bile tutuştuğunu gördüğünü belirtti.
iData ve VFS Global üzere aracı şirketlerle ilgili şikâyetler de epeyce yaygın. Örneğin T24’e konuşan bir gazeteci, Alman devletine bağlı Deutsche Welle’nin (DW) davetiyle Almanya’da bir konferansa çağrılsa da, iData’nın kendisinden listede bulunmamasına karşın çalıştığı kurumun banka hesap hareketlerinin dökümlerinin bile istendiğini belirtti. Gazetecinin ziyareti DW’nin karşılayacağını vurgulamasına karşın, iData çalışanının bu ısrarından vazgeçmediği vurgulandı.
Tabii aracı kurumlar yalnızca Schengen için geçerli değil, öteki ülke müracaatlarında da devredeler.
Reddedilseniz bile ödeyeceğiniz Schengen ücretleri
Şimdi bir de Türkiye’de Schengen başvurusu yapmanın ne kadara mal olduğuna birkaç örnekle bakalım. Öncelikle yetişkinlerin her Schengen vizesi başvurusu için fiyat tıpkı: 80 Euro. Euro kurunu bu haber için 18’de sabit tutalım. Yani 12 yaşının üstünde birinin yalnızca Schengen vizesinin kendisi için 1.440 lira ödemesi gerekiyor. Lakin Türkiye’de direkt konsoloslukların vize kısmından Schengen başvurusu yapamadığınız için aracı kurumlara da para ödemek durumundasınız.
örneğin Almanya’dan vize almak istiyoruz; Berlin’in Türkiye’de kullandığı aracı vize şirketi iData. iData Almanya’dan Schengen müracaatında bulunacaklardan randevu fiyatı olarak 6 yaşın üzerindeyse 598 lira alıyor. 0-6 yaş için fiyat istemiyor. En ucuz tarife 598 lira. Kargo fiyatı de 109 lira. Bunun üstüne 80 Euro’yu da eklememiz gerekiyor, o da sizden Schengen üyesi devletin istediği para. Yani Türkiye’den Almanya vizesi başvurusunu bitirmeniz en az 2 bin 147 lira ödemenize bağlı.
Bir de VFS’ye bakalım, Fransa vizesi alma umuduyla Tarlabaşı’nın yolunu tuttunuz. VFS Global, Fransa vizesi müracaatına randevu için sizden 40 Euro, yani bizim bu haber için kullandığımız sabit kura bakılırsa 720 lira istiyor. Fransa’dan Schengen vizesi müracaatının bedeli de 2 bin 160 lirayı buluyor.
Bu iki örnek de randevu bulabilecek kadar şanslıysanız geçerli. Lakin bu aracı kurumların ikisinden de olağan randevu bulmak epeyce güç. Bu, aceleniz var ise sizi özel servislere itebiliyor. Bu servisin ismi iData’da ‘Premium Lounge’, VFS Global’de ‘VIP Randevu.’ Bu hizmetleri satın alırsanız sahiden randevu saatinizde görüşmeye özel bir odada alınıyorsunuz, çay-kahve servisi yapılıyor, eksik evrakınız var ise çalışanların sayesinde orada sıra beklemeden tamamlanıyor. Çok açık bir muamele farkı olduğunu söylemek mümkün. iData’dan bu randevunun fiyatı 0-6 yaş için 692 Lira, 6 yaş üzeri içinse 1.395 lira. VFS’de ‘VIP Randevu’ fiyatı 60 Euro. Bunların üzerine Schengen’in kendi fiyatı olan 80 Euro/1.440 lira da ekleniyor.
Diyelim ki iş saatleriniz fazlaca sıkı, olağan randevu saatlerinde vize aracılarının merkezine gidemiyorsunuz. iData ve VFS, olağan randevu saatlerinin haricinde da randevu veriyor. iData’nın ‘Primetime’ dediği akşam randevularının fiyatı 1.590 Lira. VFS ise sabah erken saatlerde randevu veriyor; bunun için de 40 Euro’luk olağan müracaat fiyatının üzerine 27,5 Euro daha istiyor.
Türkiye’de net minimum fiyat 5 bin 500 lira. Çalışan nüfusun yaklaşık yüzde 50’si bu taban fiyat alıyor. Seyahat fiyatlarını bir kenara bırakırsak, yalnızca Schengen vizesine başvurmak için bile taban fiyatın üçte birinden çoksını harcamak gerekiyor. Doğal vize müracaatınız reddedilirse, bu parayı geri alamıyorsunuz. Retlerin bu kadar arttığı bir devirde, maaşınızın önemli bir kısmıyla zar atmanız gerekiyor.
Bir diğer sorun da, vizeyi alsanız bile çoğunlukla mühletin hayli kısa tutulması. örneğin başvurdunuz ve 20 günlük Schengen vizesi aldınız. İki ay daha sonra yine Schengen bölgesine başvurmak isterseniz tüm bu süreçlerden yine geçip, yeniden bu paraları ödemeniz gerekiyor.
Çizgi: Tan Oral
Şefim, bizim bir vize serbestisi olacaktı…
Emekli Büyükelçi Naci Koru, Türkiye’ye birinci ağır vize uygulamasının 1980 askeri darbesinden daha sonra başladığına, zira 12 Eylül’den daha sonra Türkiye’den yurt dışına kaçışların arttığına dikkat çekti. Koru, Avrupa ülkelerinin o tarihten daha sonra Türklerin ülkelerine gelip tekrar geri dönmeyeceğinden tasa etmeye başladıklarını; Batı’nın Türkiye’den gelenlere bakış açısının bugünlerde de misal bir periyottan geçtiğini söz etti:
“Sizin bir kongreye gideceğinizi, 3-5 gün kaldıktan daha sonra döneceğinizi, oradaki yakınınızı gördükten daha sonra Türkiye’ye gelip işinizin başına geçeceğinizi düşünseler bırakın vize vermeyi, vize kaldırırlar…”
18 Mart 2016’da, Suriye İç Savaşı ve Arap Baharı daha sonrası Orta Doğu’daki çatışmaların tesiriyle göç krizi patlamışken Türkiye ve Avrupa Birliği bugünlerde hâlâ ismini sıkça duyduğumuz 18 Mart Mutabakatı’nı imzaladı. Muahede çerçevesinde Türkiye, tüzel istikametten sorumlu olmadığı Suriyelileri de Yunan adalarından alacak, birebir temeliyle yasal yollarla sığınma hakkı alan çoğunluğu Suriyeli göçmenler de AB’ye gönderilecekti.
Naci Koru
Bu muahede karşısında Türkiye’nin kabul nazarann taleplerinden biri de vize sebestisiydi. Türkiye’den Schengen bölgesine vizesiz seyahatin başlaması için öngörülen tarih 1 Temmuz 2016 idi. Dışişleri Bakanlığı’nda bu muahedenin bürokratik sürecinin başında bulunan isimlerden biri olan Naci Koru, “Bu maalesef olamadı, zira ondan hemilk evvel Ahmet Davutoğlu (Başbakanlık’tan) istifa etti. Bu mutabakat onun projesiydi, daha sonrasında da bu süreç durdu. Biz de durdurduk göçmenleri geri almayı. Olağanda Davutoğlu 2-3 ay daha kalsaydı 1 Temmuz’dan itibaren vize muafiyeti başlayacaktı ve vize muafiyetiyle birlikte Türkiye vatandaşları vizesiz olarak seyahat edeceklerdi Schengen ülkelerine” dedi.
“O günden bugüne biz geri adım attık daima, sığınmacılar konusunda söylemiş olduklerimizi gerçekleştirmedik” diyen Koru, şöyleki devam etti:
“72 husus vardı meşhur. O 72 husustan 5-6 unsur kalmıştı. Onlar bitseydi aslına bakarsan vize muafiyeti oluyordu. Geçen 6 sene ortasında onunla ilgili hiç bir adım atmadık, onlar motamot duruyor. ötürüsıyla o süreç akamete uğradı, tamamlanmadı. daha sonrasında Türkiye’de özgürlükler konusunda, demokrasi konusunda değişimler yaşandı, Bir de 15 Temmuz hain darbe teşebbüsü oldu, o da Münasebetleri hayli değiştirdi ve Türkiye’den Avrupa’ya kanunsuz yollardan gidenlerin sayısı bir daha artmaya başladı.”
“Bu gelişmelerin akabinde bırakın Avrupa’nın vize muafiyeti sağlamasını, daha da sıkılaştırma yoluna gittiler. Bugün yaşadığımız bu. Yani retlerin niçini de budur” diyen Naci Koru, Türkiye’de özgürlükler, gelişme ve ekonomik kalkınma konusunda değişim yaşanırsa, bu muamelenin de değişeceğini söz etti.
Çizgi: Tan Oral
Türk pasaportunun durumu
Henley & Partners isimli kuruluş, her sene Milletlerarası Hava Nakliyatı Birliği’nden aldığı bilgilerle vizesiz girebildiği ülke sayısına bakılırsa ülkelerin pasaport gücünü sıralıyor.
Türkiye, 2024 sıralamasında 54. sırada yer alıyor. Türk vatandaşları 110 ülkeye vizesiz gidebilirken, bunların içerisinde Balkan ülkeleri hariç hiç bir gelişmiş Batı ülkesine vizesiz giremiyor. Türk vatandaşlarının 107 ülkeye seyahat için vize alması gerekiyor.
Türkiye, Henley sıralamasında 2013’ün sonunda en yüksek derecesi olan 38.’liğe kadar yükselmişti; sonrasındasında ise gerilediği 50’li sıralardan tekrar çıkamadı. Türkiye, 2021’de 57. sıradaydı.
Bosna Hersek, Brezilya, Kolombiya, Şili, El Salvador, Gürcistan, Grenada ve Kiribati üzere ülkeler sıralamada Türkiye’nin önünde yer alıyor.
Devlet ne yapıyor?
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye’de vize konusunun gündem olmasının akabinde bir çıkış yaparak, “Biz burada kasıt görüyoruz. Seçim öncesi AK Parti iktidarını zorda bırakmak için yapılan adımlar olarak değerlendiriyoruz” demiş ve düzelme görülmezse “tedbirler alınacağını” vurgulamıştı. ABD Dışişleri Bakanlığı, bu çıkışın akabinde Reuters’a yaptığı açıklamada Türkiye’deki vize süreç kapasitesinin artırılacağını belirtmişti.
Siyasete girmedilk evvel uzun yıllar dış siyaset muhabirliği yapan CHP Eskişehir Milletvekili ve TBMM Dışişleri Kurulu üyesi Utku Çakırözer ise devletin vize konusunda kâfi adımları atmadığını düşünüyor:
“AKP iktidarının şu anki önceliği turist gelsin de nasıl gelirse gelsin. Son Norveç, Bulgaristan meselade (bu ülke vatandaşları artık yalnızca kimlikle Türkiye’ye girebiliyor) gördüğümüz üzere. İşte gelsinler, vizeye de gerek yok, pasaporta da gerek yok; kimliğini göstersin kâfi. Gelsin, kâfi ki burada para harcasın, döviz bıraksın. Alışılmış ki değerli gelsin, döviz bıraksın fakat bir ülkenin prestiji kelam mevzusuysa mütekabiliyet diye bir şey var. Diplomaside bir ülke size ne yapıyorsa siz de ona birebirini yaparsınız, birebiri olmasa bile rahatsızlığınızı hissettirirsiniz.”
Türk vatandaşlarının Norveç’ten transit geçişlerde bile vize almak zorunda bırakıldığına dikkat çeken Çakırözer, AB’nin biroldukca ülke için vizesiz seyahat çalışması başlatmış olduğunı söylerken bunların içinde Türkiye’nin yer almadığını vurguladı.
Çakırözer, “Dışişleri Bakanlığı ‘siz bizim vatandaşlarımıza bir kolaylık sağlamıyorsunuz, biz de size sağlamıyoruz’ demiyor. Burada vatandaşın hakkını hukukunu korumak için hiç bir adım atmıyorlar. Büyük bir prestij zedelenmesi var Türkiye’ye yönelik” diye konuştu.
“Lafa geldiğinde unsurlu, onurlu dış siyaset deniliyor ancak en sıradaninden bu vize konusunda takınılan tavırda ne unsur var ne ulusal onurun korunması var” diyen Çakırözer, TBMM’de de vize durumunu inceleyen bir araştırma komitesi kurulması gerektiğini tabir etti.
Utku Çakırözer
“Amaç insanları caydırmak”
Türkiye’den yasal olmayan yollarla ayrılıp, Batı’ya yerleşmeyeceği epeyce açık olan beşerler da vize müracaatlarında düşünce yaşıyor. Örneğin Türkiye’de iş yeri olan beşerler, avukatlar, gittiği yerin lisanını bilmeden mesleğini sürdüremeyecek gazeteciler, müellifler, sanatkarlar, Schengen bölgesine tekraren girip çıkmış yüksek gelirli beşerler, tıpkı vize rejimi, hali, zorlukları karşısında bulunuyor.
Bir öbür zorluk da vize başvurusu için üst üste koyduğunuzda bir üniversite ders kitabı boyutuna gelen sayıda doküman istenmesi. Otomobil ruhsatınızdan banka hesaplarınıza ve var ise sahip olduğunuz tapulara kadar her şeyi toplamanız isteniyor.
Vize uygulamasının “kaçak/yasa dışı geçişlere karşı bir tedbir” olmaktan çıktığını gösteren bir müddetç yaşanıyor.
Namık Tan’a bakılırsa çıkarılan bu zorlukların karşılığı da sıradan:
“Bunlar müracaat yapanı caydırmak hedefiyle yapılıyor. Belirli bir kısma bu epeyce sıkı- hatta gereğinden çok sıkı vize rejiminden ikrah geliyor ve ‘gitmeyeyim bu durumda’ diyor. ‘Ben buraya gitmesem de olur’ diyor. Caydırıcı bir tedbir olarak yapıyorlar bunu. Bir öbür niye de itimat duygusu aşınması. Muğlak siyasetleri, günden güne değişen siyasi yaklaşımları çerçevesinde Türklye’ye yönelik bir itimat eksikliği ortaya çıkıyor. ötürüsıyla hangi düzeyde olursa olsun o şahısları bu kere mühletle sonlandırıyorlar.
Hele ki vize talep edenin belirli problemleri var ise… Sorun derken bütün sıkıntılar o kişinin vizeye layık olmasından değil; kimi vakit teknik sıkıntılar olabiliyor öğrenci vizelerinde, sanatçı vizelerinde vb. O daha da önemli bir incelemeyi tetikliyor ve mühlet giderek uzuyor. Vize verme müddeti uzadığı üzere vize verildiğinde de birinci etapta o kişiyi caydırma imkânları şayet olmazsa bu kere da kimi vakit vakitlice vizeyi vermiyorlar, başvuranın gitmek istediği toplantının tarihi geçiyor mesela. Yani o kişinin ilgili ülkeye seyahat etmemesi için biroldukça pürüz çıkarmak mümkün.”
Bazı insanların “Ben tabibim yahut saygın bir beşerim. Tekraren yurt dışı seyahatı yaptım lakin bana hâlâ vize vermiyorlar” üzere fikirlere kapılabildiğini, lakin bunun şahsi algılanmaması gerektiğini söyleyen Tan, bir kere daha vurguladı:
“Vize durumu, ülkenizin milletlerarası alandaki prestijiyle direkt ilişkilidir…”
Cemal Süreya, bu biçimde demişti. Türk vatandaşları, uzun müddettir, bu romanın ortasında giderek yoğunlaşan bir kâbus yaşıyor. Bir yokluk romanına evrilen bir seyahat romanı!
Türkiye’nin büyük bir kısmı için yurt dışı seyahati ekonomik durum ve Türk Lirası’nın bedel kaybı niçiniyle hayal olsa da; imkânlarını zorlayarak Batı ülkelerine seyahat planı yapanlar giderek artan vize başvurusu retleriyle karşı karşıya. ABD vizesi almak isteyenler 1 yıla kadar randevu sırası beklemek durumundayken, Schengen ülkeleri de her sene daha fazla Türk vatandaşının başvurusunu geri çeviriyor.
schengenvisainfo.com’un derlediği datalara nazaran 2021’de Türk vatandaşlarının yaptığı Schengen vizesi müracaatlarının yüzde 19,02’si reddedildi. Bu oran 2020’de yüzde 13,78 ve 2018’de yüzde 10,45’ti. 2015 yılına döndüğümüzde ise bu oranın yüzde dörtlerde olduğunu görüyoruz. Yani Türk vatandaşları, Avrupa Birliği üyelerinin verdiği Schengen vizesi müracaatlarda her yıl giderek artan oranda ret cevabı alıyor; 2021 itibariyle neredeyse Türklerin yaptığı her beş Schengen müracaatından biri reddedilmiş. 2022’de bu oranın daha da artması şaşırtan olmayacak.
Vize müracaatlarına ret cevaplarıyla ilgili olarak Reuters’a konuşan schengenvisainfo.com’un Genel Yayın Direktörü Shkurta Januzi, “Tüm dünyada ret oranları arttı. Lakin Rusya üzere öbür ülkelerle kıyaslandığında Türkiye’nin ret oranının artışı daha büyük ve istikrarlı” dedi.
Türk vatandaşları için artık vize almak başlı başına bir savaş. AB ülkeleri niye Türk vatandaşlarının vize müracaatlarını artan oranda reddediyor; reddetmediklerine niye epey kısa vadeli vize vermekle yetiniyor; yasa dışı geçiş yapmayacağı açık olan şahısların vize müracaatlarında bile niye zorluk çıkarılıyor; sorun yalnızca Türkiye’nin ortasında bulunduğu durumdan mı kaynaklanıyor, yoksa vize uygulaması AB ülkelerinin Türkiye’ye karşı siyasetlerinde başlı başına bir yaptırım haline mi getirildi? yıllardır gündemde olan bu mevzuyu her istikametiyle mercek altına aldık.
Namık Tan: Bu problem, bir ülkenin siyasi prestiji ile orantılıdır
Eski Dışişleri Bakanlı Sözcüsü ve Washington Büyükelçisi Namık Tan, T24’ün sorusu üzerine vize almanın zorlaşmasıyla ilgili birfazlaca münasebet sunarken, defaatle şunu vurguladı:
“Türkiye, demokrasi ve özgürlükler açısından yıpranmış bir ülke haline geldi. Vize kararlarında bu tesirli. AİHM kararlarının uygulanmaması üzere kararlar da Türkiye’ye yönelik tavırda tesirli oluyor.”
“Vize sıkıntısı ülkenin siyasi prestiji ve tartısıyla direkt orantılıdır” diyen Tan, “Bir ülke milletlerarası alanda ne kadar saygınlığa ve tartıya sahipse onun vatandaşları da o ölçüde kolay vize alırlar” görüşünü lisana getirdi.
Vize retlerinin artmasının “tamamen siyasi bir karar olduğunu” söyleyen Namık Tan, biroldukca Batı başşehrinde Türkiye’nin artık “riskli ülke” olarak görülmeye başladığını belirtti. Tan, Türkiye’nin “riskli ülke konumu”na girmesinde ülkedeki siyasi iklimin yanı sıra iktidarın Batı’yla aykırı düşen atılımlarının de direkt rol oynuyor olabileceğini belirtti.
Namık Tan
Örnek verirken Batı ittifakının Rusya’ya Ukrayna’nın işgali sebebiyle uyguladığı yaptırımlara Türkiye’nin katılmadığını hatırlatan Tan, Rusya’daki kimi kurumların Türkiye üzerinden değerli birtakım para transferleri yaptığının konuşulduğuna dikkat çekti. Somut bir data bulunmasa bile ABD üzere ülkelerin Türkiye’nin yaptırımları deliyor olabileceği kuşkusuyla gelişmeleri yakın takibe aldığına dikkat çeken Tan, “Ekonomik, finansal ve ticari mevzuatınızda birtakım memleketler arası hukuka karşıt hareketlerde bulunursanız bunun da görünmeyen yaptırımı oluyor sizin üzerinizde. Vatandaşlarınızın seyahat serbestisi bu biçimdece kısıtlanmış oluyor” değerlendirmesinde bulundu.
Tan, son vakit içinderda Türkiye’den Batı ülkelerine yasa dışı geçişlerin arttığına dair haberlerin de düzgünce yaygınlaştığına dikkat çekerek, bunun da vize retlerinin artmasında kıymetli rol oynamış olabileceğini belirtti.
Vize verilmesinin zorlaşmasında ‘suçlu iadesi’ üzere teknik mevzuların bile rol oynayabileceğini tabir eden Tan, şöyleki devam etti:
“Diyelim ki siz iade süreçlerinde Avrupa standartlarına uymuyorsunuz; Batı hukuku, Avrupa hukuku haricinde birtakım beklentiler ortasındasınız. Mevzuatınız da ona nazaran. ötürüsıyla Türkiye ile ilgili olarak bu durumlar da ilgili güvenlik makamlarını huzursuz ediyor. O sisteminin içerisinden ne kadar uzaklaşırsanız o kadar sorun yaşarsınız”.
Desen: Selçuk Demirel
Özel statülü pasaport sorunları
Kamu bakılırsavlilerine verilen ‘yeşil pasaport’, muhakkak bir bakılırsav için sağlanan ‘gri pasaport’ üzere biroldukça ülkeye seyahatlerde vize muafiyeti sağlayan pasaportlar da, Türkiye’de son senelerda giderek daha makûs bir şöhrete sahip olmaya başladı. Örneğin geçen senelerda AKP’li mahallî parti yöneticilerinin ve onlarla birlikte seyahat eden kimi bireylerin gri pasaportlarla yurt dışına gidip, daha sonra geri dönmedikleri ortaya çıkmıştı.
Namık Tan, Türkiye’de özel statülü hizmet pasaportlarının giderek onu hak etmeyen insanlara verildiğini, bu niçinle Batı başşehirlerinin kota uygulamaya başlamış olabileceğini belirtti:
“Özel pasaportların hak etmeyen bireylere verilmeye başlanması kota uygulamasını getirir. Bunlar gelmiştir demiyorum, yanlış anlaşılmasın- lakin teknik olarak bu biçimde bir kısıtlamayı tetikleyebilir bizim görmediğimiz formda. Şunu söylemek mümkün: Büyük ölçüde memleketler arası alanda sizin tartınız ve saygınlığınız bu işi kıymetli ölçüde yönetir. Orada birtakım soru işaretlerine niye olursanız ilgili ülkeler vize regülasyonlarını daha zorlaştırmak suretiyle sizin vatandaşlarınıza bir manada sorun yaratır.”
Aracı kurumlar ve kaygı hikâyeleri
Türkiye’de Schengen vizesi almak isteyenler, artık bu vizelere başvurmak için aracı kurumlara mahkûm. iData ve VFS Global üzere şirketler, insanların esasen kendilerinin topladıkları vize için gerekli evrakları diplomatik misyonlara teslim ediyor. Başvuranlar, bu evrakları denetim etmesi ve göndermesi için aracı kurumlara para veriyor.
Covid-19 salgını daha sonrası periyotta bu aracı kurumlardan randevu bulmak da sıkıntı hale geldi. Hatta birfazlaca kişi, acentelerin bu randevuları kendine alıp ondan sonrasında Schengen almak durumunda olan insanlara daha değerliye sattığını argüman ediyor.
Tabii randevu alındıktan daha sonra da problemler sona ermiyor. Vize almak isteyen vatandaşlar, Tarlabaşı’ndaki aracı kurumun binasının önünde çok sıcaklarda dışarıda bekletiliyor, içeriye girdikten daha sonra randevu almalarına karşın havasız salonda fazlaca uzun müddet bekletiliyor, web sitelerinde ilan ettikleri gerekli evraklar listesinde yer almayan ek dokümanlar istenince yazıcı sırasına girip, bir de orada para harcamak durumunda kalabiliyor. Ağustos başında vize başvurusu için VFS’ye giden bir kişi, yazıcı için sıra bekleyen iki kişinin hengameye bile tutuştuğunu gördüğünü belirtti.
iData ve VFS Global üzere aracı şirketlerle ilgili şikâyetler de epeyce yaygın. Örneğin T24’e konuşan bir gazeteci, Alman devletine bağlı Deutsche Welle’nin (DW) davetiyle Almanya’da bir konferansa çağrılsa da, iData’nın kendisinden listede bulunmamasına karşın çalıştığı kurumun banka hesap hareketlerinin dökümlerinin bile istendiğini belirtti. Gazetecinin ziyareti DW’nin karşılayacağını vurgulamasına karşın, iData çalışanının bu ısrarından vazgeçmediği vurgulandı.
Tabii aracı kurumlar yalnızca Schengen için geçerli değil, öteki ülke müracaatlarında da devredeler.
| Kaybedilen pasaport! Türkiye’de İngiltere için vize müracaatları TLScontact isimli bir aracı şirket üzerinden yapılıyor. Ekonomist ve Daktilo1984 Genel Yayın Yönetmeni Enes Özkan, 2020’nin Aralık ayında yaptığı İngiltere vizesi başvurusu için pasaportunu bu şirkete teslim ettiğini; pasaportun konutuna gönderilmesi için de ek fiyat ösöylemiş olduğini söylemiş oldu. Lakin Özkan, pasaportunu tekrar hiç goremedi; zira aracı şirket pasaportunu kaybetti. Şehir haricinde olacağı için pasaportunun konutuna gönderilmesini sağlayan ek servisi kullandığını belirten Özkan, pasaportunun kendisine gönderilmediğini, davet servisini aradığında da “Koronavirüs niçiniyle davet merkezi hizmetlerimiz durdurulmuştur” diye bir ses kaydıyla karşılaştığını söz etti. Özkan bunun üzerine İngiltere Başkosolosluğu’nu aradığını, fakat onların da pasaportun ellerinde olmadığını dediğini aktardı. Özkan, sonunda TLScontact kendisiyle irtibata geçtiğinde telefonda yaşanan diyaloğu şöyleki anlattı: “hemen sonrasında bir gün beni bir numara aradı ve dedi ki ‘Pasaportunuzu gelip almazsanız, pasaportu konsolosluğa iade edeceğiz.’ Dedim ki ‘Ben pasaportumu gelip almayacağım. Ben size kaç kez mail attım, pasaportumun adresime yollanmasını istemiştim ve bunun için hizmet bedeli ödedim, benim pasaportum gelmedi. Sizin göndermeniz lazım…’ ‘Sizi beş dakika daha sonra arayacağız’ dediler, bir daha aramadılar. Beni aradıkları numarayı yeniden aradığımda meşgule düşüyordu telefon. hiç bir biçimde göndermediler. Pasaportumun gönderilmesi gereken tarihi fazlaca geçmişti tabii…” Özkan, pasaport bir türlü eline geçmeyince İçişleri Bakanlığı’na da pasaportunun geri gönderilip gönderilmediğini sorduğunu, lakin pasaportun burada da olmadığını öğrendiğini belirtti. Pasaport kaybolmuştu: “Ben İngiltere Başkonsolosluğuna gittim, orada da sordum bu süreçten geçtikten daha sonra, pasaportumu İngiltere Başkonsolosluğu’na da göndermemişlerdi. ondan sonrasında İçişleri Bakanlığının bilgi merkezini aradım oraya da göndermemişlerdi. Bu süreç aşağı üst iki ay falan sürdü.TLScontact’a da hiç bir biçimde ulaşamadım. Yurt haricindeki genel merkezlerine de mail attım, onlardan da bir yanıt alamadım.” Enes Özkan Özkan, şirkete her yerden ulaşmaya çalıştığını lakin tatmin edici bir dönüş alamadığını söylerken, T24’e Aralık 2020’den 2022’nin başına kadar devam eden ileti trafiğini de gösterdi. Bu e-posta trafiği cevapsız kalınca Özkan yeni bir pasaport çıkarmak durumunda kaldı. Özkan, aracı kuruluşlarla ilgili olarak, “İnsan kendisini epeyce makûs ve aşağılanmış hissediyor. Kalabalığı hiç bir biçimde yönetemiyorlar. Bu vize müracaat merkezleri 70’ler Türk sinemalarındaki devlet dairelerini andırıyor insanlara. Daima ‘bugün git yarın gel’ havasındalar ve tanıdığın yoksa asla bilgi alınamıyor” dedi. |
Reddedilseniz bile ödeyeceğiniz Schengen ücretleri
Şimdi bir de Türkiye’de Schengen başvurusu yapmanın ne kadara mal olduğuna birkaç örnekle bakalım. Öncelikle yetişkinlerin her Schengen vizesi başvurusu için fiyat tıpkı: 80 Euro. Euro kurunu bu haber için 18’de sabit tutalım. Yani 12 yaşının üstünde birinin yalnızca Schengen vizesinin kendisi için 1.440 lira ödemesi gerekiyor. Lakin Türkiye’de direkt konsoloslukların vize kısmından Schengen başvurusu yapamadığınız için aracı kurumlara da para ödemek durumundasınız.
örneğin Almanya’dan vize almak istiyoruz; Berlin’in Türkiye’de kullandığı aracı vize şirketi iData. iData Almanya’dan Schengen müracaatında bulunacaklardan randevu fiyatı olarak 6 yaşın üzerindeyse 598 lira alıyor. 0-6 yaş için fiyat istemiyor. En ucuz tarife 598 lira. Kargo fiyatı de 109 lira. Bunun üstüne 80 Euro’yu da eklememiz gerekiyor, o da sizden Schengen üyesi devletin istediği para. Yani Türkiye’den Almanya vizesi başvurusunu bitirmeniz en az 2 bin 147 lira ödemenize bağlı.
Bir de VFS’ye bakalım, Fransa vizesi alma umuduyla Tarlabaşı’nın yolunu tuttunuz. VFS Global, Fransa vizesi müracaatına randevu için sizden 40 Euro, yani bizim bu haber için kullandığımız sabit kura bakılırsa 720 lira istiyor. Fransa’dan Schengen vizesi müracaatının bedeli de 2 bin 160 lirayı buluyor.
Bu iki örnek de randevu bulabilecek kadar şanslıysanız geçerli. Lakin bu aracı kurumların ikisinden de olağan randevu bulmak epeyce güç. Bu, aceleniz var ise sizi özel servislere itebiliyor. Bu servisin ismi iData’da ‘Premium Lounge’, VFS Global’de ‘VIP Randevu.’ Bu hizmetleri satın alırsanız sahiden randevu saatinizde görüşmeye özel bir odada alınıyorsunuz, çay-kahve servisi yapılıyor, eksik evrakınız var ise çalışanların sayesinde orada sıra beklemeden tamamlanıyor. Çok açık bir muamele farkı olduğunu söylemek mümkün. iData’dan bu randevunun fiyatı 0-6 yaş için 692 Lira, 6 yaş üzeri içinse 1.395 lira. VFS’de ‘VIP Randevu’ fiyatı 60 Euro. Bunların üzerine Schengen’in kendi fiyatı olan 80 Euro/1.440 lira da ekleniyor.
Diyelim ki iş saatleriniz fazlaca sıkı, olağan randevu saatlerinde vize aracılarının merkezine gidemiyorsunuz. iData ve VFS, olağan randevu saatlerinin haricinde da randevu veriyor. iData’nın ‘Primetime’ dediği akşam randevularının fiyatı 1.590 Lira. VFS ise sabah erken saatlerde randevu veriyor; bunun için de 40 Euro’luk olağan müracaat fiyatının üzerine 27,5 Euro daha istiyor.
Türkiye’de net minimum fiyat 5 bin 500 lira. Çalışan nüfusun yaklaşık yüzde 50’si bu taban fiyat alıyor. Seyahat fiyatlarını bir kenara bırakırsak, yalnızca Schengen vizesine başvurmak için bile taban fiyatın üçte birinden çoksını harcamak gerekiyor. Doğal vize müracaatınız reddedilirse, bu parayı geri alamıyorsunuz. Retlerin bu kadar arttığı bir devirde, maaşınızın önemli bir kısmıyla zar atmanız gerekiyor.
Bir diğer sorun da, vizeyi alsanız bile çoğunlukla mühletin hayli kısa tutulması. örneğin başvurdunuz ve 20 günlük Schengen vizesi aldınız. İki ay daha sonra yine Schengen bölgesine başvurmak isterseniz tüm bu süreçlerden yine geçip, yeniden bu paraları ödemeniz gerekiyor.
Çizgi: Tan Oral
Şefim, bizim bir vize serbestisi olacaktı…
Emekli Büyükelçi Naci Koru, Türkiye’ye birinci ağır vize uygulamasının 1980 askeri darbesinden daha sonra başladığına, zira 12 Eylül’den daha sonra Türkiye’den yurt dışına kaçışların arttığına dikkat çekti. Koru, Avrupa ülkelerinin o tarihten daha sonra Türklerin ülkelerine gelip tekrar geri dönmeyeceğinden tasa etmeye başladıklarını; Batı’nın Türkiye’den gelenlere bakış açısının bugünlerde de misal bir periyottan geçtiğini söz etti:
“Sizin bir kongreye gideceğinizi, 3-5 gün kaldıktan daha sonra döneceğinizi, oradaki yakınınızı gördükten daha sonra Türkiye’ye gelip işinizin başına geçeceğinizi düşünseler bırakın vize vermeyi, vize kaldırırlar…”
18 Mart 2016’da, Suriye İç Savaşı ve Arap Baharı daha sonrası Orta Doğu’daki çatışmaların tesiriyle göç krizi patlamışken Türkiye ve Avrupa Birliği bugünlerde hâlâ ismini sıkça duyduğumuz 18 Mart Mutabakatı’nı imzaladı. Muahede çerçevesinde Türkiye, tüzel istikametten sorumlu olmadığı Suriyelileri de Yunan adalarından alacak, birebir temeliyle yasal yollarla sığınma hakkı alan çoğunluğu Suriyeli göçmenler de AB’ye gönderilecekti.
Naci Koru
Bu muahede karşısında Türkiye’nin kabul nazarann taleplerinden biri de vize sebestisiydi. Türkiye’den Schengen bölgesine vizesiz seyahatin başlaması için öngörülen tarih 1 Temmuz 2016 idi. Dışişleri Bakanlığı’nda bu muahedenin bürokratik sürecinin başında bulunan isimlerden biri olan Naci Koru, “Bu maalesef olamadı, zira ondan hemilk evvel Ahmet Davutoğlu (Başbakanlık’tan) istifa etti. Bu mutabakat onun projesiydi, daha sonrasında da bu süreç durdu. Biz de durdurduk göçmenleri geri almayı. Olağanda Davutoğlu 2-3 ay daha kalsaydı 1 Temmuz’dan itibaren vize muafiyeti başlayacaktı ve vize muafiyetiyle birlikte Türkiye vatandaşları vizesiz olarak seyahat edeceklerdi Schengen ülkelerine” dedi.
“O günden bugüne biz geri adım attık daima, sığınmacılar konusunda söylemiş olduklerimizi gerçekleştirmedik” diyen Koru, şöyleki devam etti:
“72 husus vardı meşhur. O 72 husustan 5-6 unsur kalmıştı. Onlar bitseydi aslına bakarsan vize muafiyeti oluyordu. Geçen 6 sene ortasında onunla ilgili hiç bir adım atmadık, onlar motamot duruyor. ötürüsıyla o süreç akamete uğradı, tamamlanmadı. daha sonrasında Türkiye’de özgürlükler konusunda, demokrasi konusunda değişimler yaşandı, Bir de 15 Temmuz hain darbe teşebbüsü oldu, o da Münasebetleri hayli değiştirdi ve Türkiye’den Avrupa’ya kanunsuz yollardan gidenlerin sayısı bir daha artmaya başladı.”
“Bu gelişmelerin akabinde bırakın Avrupa’nın vize muafiyeti sağlamasını, daha da sıkılaştırma yoluna gittiler. Bugün yaşadığımız bu. Yani retlerin niçini de budur” diyen Naci Koru, Türkiye’de özgürlükler, gelişme ve ekonomik kalkınma konusunda değişim yaşanırsa, bu muamelenin de değişeceğini söz etti.
Çizgi: Tan Oral
| Diğer AB’ye aday ülkelerde durum nasıl? Mevcut olarak müzakereler donmuş durumda olsa da Türkiye, Avrupa Birliği’nin en uzun vadeli aday ülkesi. Öteki aday ülkelerden Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Moldova ve en yeni aday ülke Ukrayna, Avrupa Seyahat Bilgi ve Yetkilendirme Sistemi (ETIAS) aracılığıyla birkaç sıradan güvenlik sorusu cevaplayarak Schengen bölgesine 90 günlüğüne vize muafiyetinden faydalanarak girebiliyor. 2009’da Avrupa Birliği tam üyeliğine aday olan Arnavutluk için de 2023’ün Kasım’ından itibaren bu sistem geçerli olacak. Türkiye, en eski aday ülke bulunmasına karşın hiç bir noktada öbür aday ülkelere sunulan bu muafiyete dahil edilmedi. Öte yandan Avrupa Birliği’ne aday olmayan Gürcistan, Peru, Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna Hersek, Arjantin ve Uruguay üzere ülkelerin de vize muafiyeti bulunuyor. Bu örnekleri Tonga’dan Brezilya’ya uzatmak mümkün. |
Türk pasaportunun durumu
Henley & Partners isimli kuruluş, her sene Milletlerarası Hava Nakliyatı Birliği’nden aldığı bilgilerle vizesiz girebildiği ülke sayısına bakılırsa ülkelerin pasaport gücünü sıralıyor.
Türkiye, 2024 sıralamasında 54. sırada yer alıyor. Türk vatandaşları 110 ülkeye vizesiz gidebilirken, bunların içerisinde Balkan ülkeleri hariç hiç bir gelişmiş Batı ülkesine vizesiz giremiyor. Türk vatandaşlarının 107 ülkeye seyahat için vize alması gerekiyor.
Türkiye, Henley sıralamasında 2013’ün sonunda en yüksek derecesi olan 38.’liğe kadar yükselmişti; sonrasındasında ise gerilediği 50’li sıralardan tekrar çıkamadı. Türkiye, 2021’de 57. sıradaydı.
Bosna Hersek, Brezilya, Kolombiya, Şili, El Salvador, Gürcistan, Grenada ve Kiribati üzere ülkeler sıralamada Türkiye’nin önünde yer alıyor.
Devlet ne yapıyor?
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye’de vize konusunun gündem olmasının akabinde bir çıkış yaparak, “Biz burada kasıt görüyoruz. Seçim öncesi AK Parti iktidarını zorda bırakmak için yapılan adımlar olarak değerlendiriyoruz” demiş ve düzelme görülmezse “tedbirler alınacağını” vurgulamıştı. ABD Dışişleri Bakanlığı, bu çıkışın akabinde Reuters’a yaptığı açıklamada Türkiye’deki vize süreç kapasitesinin artırılacağını belirtmişti.
Siyasete girmedilk evvel uzun yıllar dış siyaset muhabirliği yapan CHP Eskişehir Milletvekili ve TBMM Dışişleri Kurulu üyesi Utku Çakırözer ise devletin vize konusunda kâfi adımları atmadığını düşünüyor:
“AKP iktidarının şu anki önceliği turist gelsin de nasıl gelirse gelsin. Son Norveç, Bulgaristan meselade (bu ülke vatandaşları artık yalnızca kimlikle Türkiye’ye girebiliyor) gördüğümüz üzere. İşte gelsinler, vizeye de gerek yok, pasaporta da gerek yok; kimliğini göstersin kâfi. Gelsin, kâfi ki burada para harcasın, döviz bıraksın. Alışılmış ki değerli gelsin, döviz bıraksın fakat bir ülkenin prestiji kelam mevzusuysa mütekabiliyet diye bir şey var. Diplomaside bir ülke size ne yapıyorsa siz de ona birebirini yaparsınız, birebiri olmasa bile rahatsızlığınızı hissettirirsiniz.”
Türk vatandaşlarının Norveç’ten transit geçişlerde bile vize almak zorunda bırakıldığına dikkat çeken Çakırözer, AB’nin biroldukca ülke için vizesiz seyahat çalışması başlatmış olduğunı söylerken bunların içinde Türkiye’nin yer almadığını vurguladı.
Çakırözer, “Dışişleri Bakanlığı ‘siz bizim vatandaşlarımıza bir kolaylık sağlamıyorsunuz, biz de size sağlamıyoruz’ demiyor. Burada vatandaşın hakkını hukukunu korumak için hiç bir adım atmıyorlar. Büyük bir prestij zedelenmesi var Türkiye’ye yönelik” diye konuştu.
“Lafa geldiğinde unsurlu, onurlu dış siyaset deniliyor ancak en sıradaninden bu vize konusunda takınılan tavırda ne unsur var ne ulusal onurun korunması var” diyen Çakırözer, TBMM’de de vize durumunu inceleyen bir araştırma komitesi kurulması gerektiğini tabir etti.
Utku Çakırözer
| Türkiye’ye mühleti bitmiş pasaportla girebilen ülkeler senelerdır düşüş trendinde olan Türk iktisadı, sırtını dışarıdan gelecek dövize bağlamış durumda. Yurt haricinden gelen turistin Türkiye’ye döviz sokması da bu sebeple büyük kıymet taşıyor. Bu sebeple hükümet, birfazlaca ülke vatandaşının yalnızca kimlikle seyhatinden öte mühleti geçmiş pasaportla bile Türkiye’ye girmesine müsaade veriyor. Dışişleri’nde yer alan liste şu biçimde… “Vatandaşlarının Ulusal Kimlik Evrakları ile Türkiye’ye Girebileceği Ülkelere Ait Liste Vatandaşları ulusal kimlik kartları ile de Türkiye’ye girebilen ülkeler listesi 1- Almanya 2- Belçika 3- Fransa 4- Gürcistan 5- Hollanda 6- İspanya 7- İsviçre 8- İtalya 9- KKTC 10- Lihtenştayn 11- Lüksemburg 12- Malta 13- Portekiz 14- Ukrayna 15- Yunanistan 16- Polonya 17- Bulgaristan Vatandaşları mühleti sona ermiş pasaport ve kimlik kartlarıyla Türkiye’ye girebilen ülkeler listesi 1. Almanya-Geçerliliğini son 1 (bir) yıl içerisinde yitirmiş pasaport. Almanya-Geçerliliğini son 1 (bir) yıl içerisinde yitirmiş kimlik kartı. 2. Belçika-Geçerliliğini son 5 (beş) yıl içerisinde yitirmiş pasaport. 3. Fransa-Geçerliliğini son 5 (beş) yıl içerisinde yitirmiş pasaport. 4. İspanya-Geçerliliğini son 5 (beş) yıl içerisinde yitirmiş pasaport. 5. İsviçre-Geçerliliğini son 5 (beş) yıl içerisinde yitirmiş pasaport. 6. Lüksemburg – Geçerliliğini son 5 (beş) yıl içerisinde yitirmiş pasaport. 7. Portekiz-Geçerliliğini son 5 (beş) yıl içerisinde yitirmiş pasaport. 8. Bulgaristan – Geçerli umuma mahsus pasaport.” |
“Amaç insanları caydırmak”
Türkiye’den yasal olmayan yollarla ayrılıp, Batı’ya yerleşmeyeceği epeyce açık olan beşerler da vize müracaatlarında düşünce yaşıyor. Örneğin Türkiye’de iş yeri olan beşerler, avukatlar, gittiği yerin lisanını bilmeden mesleğini sürdüremeyecek gazeteciler, müellifler, sanatkarlar, Schengen bölgesine tekraren girip çıkmış yüksek gelirli beşerler, tıpkı vize rejimi, hali, zorlukları karşısında bulunuyor.
Bir öbür zorluk da vize başvurusu için üst üste koyduğunuzda bir üniversite ders kitabı boyutuna gelen sayıda doküman istenmesi. Otomobil ruhsatınızdan banka hesaplarınıza ve var ise sahip olduğunuz tapulara kadar her şeyi toplamanız isteniyor.
Vize uygulamasının “kaçak/yasa dışı geçişlere karşı bir tedbir” olmaktan çıktığını gösteren bir müddetç yaşanıyor.
Namık Tan’a bakılırsa çıkarılan bu zorlukların karşılığı da sıradan:
“Bunlar müracaat yapanı caydırmak hedefiyle yapılıyor. Belirli bir kısma bu epeyce sıkı- hatta gereğinden çok sıkı vize rejiminden ikrah geliyor ve ‘gitmeyeyim bu durumda’ diyor. ‘Ben buraya gitmesem de olur’ diyor. Caydırıcı bir tedbir olarak yapıyorlar bunu. Bir öbür niye de itimat duygusu aşınması. Muğlak siyasetleri, günden güne değişen siyasi yaklaşımları çerçevesinde Türklye’ye yönelik bir itimat eksikliği ortaya çıkıyor. ötürüsıyla hangi düzeyde olursa olsun o şahısları bu kere mühletle sonlandırıyorlar.
Hele ki vize talep edenin belirli problemleri var ise… Sorun derken bütün sıkıntılar o kişinin vizeye layık olmasından değil; kimi vakit teknik sıkıntılar olabiliyor öğrenci vizelerinde, sanatçı vizelerinde vb. O daha da önemli bir incelemeyi tetikliyor ve mühlet giderek uzuyor. Vize verme müddeti uzadığı üzere vize verildiğinde de birinci etapta o kişiyi caydırma imkânları şayet olmazsa bu kere da kimi vakit vakitlice vizeyi vermiyorlar, başvuranın gitmek istediği toplantının tarihi geçiyor mesela. Yani o kişinin ilgili ülkeye seyahat etmemesi için biroldukça pürüz çıkarmak mümkün.”
Bazı insanların “Ben tabibim yahut saygın bir beşerim. Tekraren yurt dışı seyahatı yaptım lakin bana hâlâ vize vermiyorlar” üzere fikirlere kapılabildiğini, lakin bunun şahsi algılanmaması gerektiğini söyleyen Tan, bir kere daha vurguladı:
“Vize durumu, ülkenizin milletlerarası alandaki prestijiyle direkt ilişkilidir…”
| Vize, hedefi haricinde kullanılan bir araca dönüştü Türkiye’de Batılı ülkelerin misyonlarının başında olan büyükelçi ve başkonsoloslar çoğunlukla gazeteci ve yazarlarla ilgi kurma eğiliminde bulunuyor, fakat vize konusunda tenkitler lisana getirildiğinde çoklukla mevzuyla ortasına uzaklık koyuyorlar. Ülkede mesleksel çalışmalarıyla tanınmış gazeteciler, müellifler, vizeye muhtaçlık duyduklarında epey uzun bir müddetçle karşı karşıya kalabiliyor. Gazeteciler, Batı ülkelerinin ‘basın özgürlüğü’ vurgularına karşın kendilerinin ve bunun ötesinde bütün toplumun karşı karşıya bırakıldıkları bu zorlukları lisana getirdiklerinde büyükelçi ve başkonsoloslardan aldıkları karşılık, çoklukla “Biz vize bahsiyle ilgilenmiyoruz” oluyor. Vize sıkıntılarına karşı diplomatların “kayıtsız” görünen bu hali olağan olarak başkentlerinden bağımsız değil. Lakin, “yasa dışı geçişleri engelleme amacı” üzerine inşa edilen vizenin, hedefi haricinde kullanıldığı da bir gerçek. Aksi biçimde, gittiği ülkede yaşaması, Türkiye’ye dönmemesi imkânsız olan iş/meslek sahibi insanlara çıkarılan zorlukları, vize verildiğinde de müddetlerin fazlaca kısa tutulmasını açıklamak mümkün değil. |